Milieuvriendelijke investeringen: opgelet voor het rebound effect!

Het rebound effect - een in de economie welbekend fenomeen - zou het effect van onze inspanningen rond milieubehoud wel eens serieus kunnen beperken. We hadden hierover een interview met Philippe Defeyt, economist.

Wat is dat beruchte rebound effect precies?

Het is een bekend economisch fenomeen dat het voorwerp is geweest van heel wat studies. Het principe is eenvoudig. Om het goed te begrijpen plaatsen we ons op het niveau van de individuele consument. Het eerste resultaat van een 'groene' investering - de aankoop van een energiezuinig pc-scherm of een warmwaterboiler op zonne-energie bijvoorbeeld - is dat onze waakzaamheid verslapt. Het water kost nu minder, dus blijf ik langer onder de douche staan. En omdat mijn pc-scherm "minder stroom slikt", zet ik het tussen twee beurten in niet uit. Die verminderde aandacht kan de positieve effecten van onze milieuvriendelijke investeringen grotendeels tenietdoen.

Maar het fenomeen stopt daar niet...

Wat we door deze investeringen sparen effent de weg voor nieuwe consumptiepatronen. En daar zit net het gevaar. Als ik de 1000 euro die ik door mijn warmwaterboiler op zonne-energie bespaar in een verre reis steek, zorg ik mee voor een verhoging van de CO2-uitstoot en die zal het effect van mijn ecologische investering volledig of gedeeltelijk neutraliseren.

Het rebound effect is toch een "natuurlijk" fenomeen.

Dat klopt. Het is zelfs de motor van de economische groei: als we minder natuurlijke grondstoffen verbruiken, kunnen we de gespaarde energie wijden aan andere activiteiten of aan de groei van de productie, want dat schept banen. En de consument kan erdoor ook een beter leven leiden met dezelfde middelen.

Moeten we dat rebound effect dan tegengaan?

We moeten vooral gedragsvormen aankweken die het milieu ten goede komen. En daarvoor is een bewustmakingsproces onmisbaar. Als we er genoegen mee nemen om ecologische investeringen te doen zonder iets te veranderen aan onze gewoonten, zal het rebound effect een aanzienlijk deel van de positieve effecten voor het milieu ongedaan maken. Neem nu een gebouw dat uitstekend scoort op het vlak van energieprestatie. Maar als je het licht in een kamer overdag laat branden, is het niet zeker dat iemand eraan zal denken om het uit te doen. We moeten dus tot een bewustmaking komen van de hele bevolking.

Zonder mentaliteitsverandering dus geen duurzaam effect?

Op het niveau van de bedrijven en de overheid is het globale effect van de investeringen positief, omdat er al een cultuur van besparen bestaat. Op het niveau van de gezinnen liggen de zaken iets ingewikkelder. Een voorbeeld: in 1995 werd het begrip recyclage ingevoerd en werd er al over gepraat om het volume van de verpakkingen met 20% te verminderen. Vandaag staan we nog geen stap verder. Het succes van de recyclage heeft er paradoxaal genoeg toe geleid dat we minder gevoelig zijn geworden voor te kwistige verpakkingen.

De balans is dus eerder pessimistisch...

Laat ik het zo stellen: er is nog werk aan de winkel, vooral dan op het vlak van opvoeding en bewustmaking.

Auteur: Frédéric Wauters, journalist ViVio