Algemene tevredenheid

94% zegt tevreden te zijn over de medische zorgIn opdracht van de Vlaamse overheid werden al 7000 bewoners van woonzorgcentra (WZC, nieuwe benaming voor rusthuizen) bevraagd; de overigen zijn dit jaar en volgend jaar nog aan de beurt. 94 procent van hen zegt tevreden te zijn over de medische zorg die ze krijgen, 83 procent geeft aan onmiddellijk de hulp te krijgen die ze nodig hebben, volgens 81 procent houden de zorgverleners rekening met hun wensen en 77 procent toont zich tevreden over de maaltijden die ze voorgeschoteld krijgen. Dat klinkt mooi, niet?

Personeelsgebrek

Het onderzoek bracht echter ook de keerzijde van de medaille aan het licht: driekwart van de bewoners betreurt dat er tijdens de weekends geen ontspannende activiteiten worden georganiseerd en dat het personeel niet de moeite neemt voor een vriendelijk gesprek(je). In beide gevallen wordt personeelsgebrek (al dan niet terecht) aangeduid als achterliggende reden.

Bewoners willen hun persoonlijke verhaal kwijt aan de zorgverlenersOm ervoor te zorgen dat bewoners van woonzorgcentra minder kwetsbaar zijn voor eenzaamheid en psychische problemen, mag de zorg in deze sector echter niet beperkt blijven tot lichamelijke verzorging van de bewoners. Dat meent Luc Van de Ven, klinisch ouderenpsycholoog aan de KU Leuven en gerenommeerd auteur van verschillende boeken over ouderenzorg en –problemen. Zo is het belangrijk dat zij kunnen rekenen op een vertrouwenspersoon, met wie ze problemen kunnen bespreken of een gesprek kunnen aangaan dat verder reikt dan het eten, de nachtrust of het weer. Of zorgverleners aandacht hebben voor het individuele verhaal van de bewoners of niet, is voor hen van cruciaal belang.

Van de Ven: “Wij kunnen er in de opleiding en bijscholing niet genoeg op hameren dat dit in de woon- en zorgcentra nog belangrijker is dan in ziekenhuizen, waar mensen maar tijdelijk verblijven. Een woonzorgcentrum is voor de bewoner zijn of haar thuis.”

Toch enkele kanttekeningen

Zonder de objectiviteit van het onderzoeksbureau in twijfel te willen trekken, plaatst onze columnist Jan Schils bij deze over het algemeen rooskleurige onderzoeksresultaten toch enkele kanttekeningen. Hij doet dat op basis van eigen ervaringen tijdens bezoeken aan woonzorgcentra, ervaringen en getuigenissen van anderen en de soortgelijke onderzoeken en literatuur. De hamvraag die zich opwerpt, bij welke enquête ook onder WZC-bewoners, is of zij vrijuit kunnen en durven te antwoorden op de vragen. De ervaring leert dat dit, uit vrees voor boze reacties (of erger?) van directie of personeel, lang niet altijd het geval is. Daaruit zouden we kunnen afleiden dat de resultaten van dergelijke onderzoeken misschien wel eens niet de gehele realiteit weergeven ...   

Een en ander neemt niet weg dat bewoners van woonzorgcentra in Vlaanderen in de meeste gevallen goed tot zeer goed worden behandeld en verzorgd, en dat directies en personeel hun uiterste best doen om het de residenten zo aangenaam mogelijk te maken. Daarover bestaat geen twijfel. Maar minder goede toestanden mogen wel aan de kaak worden gesteld.

Depressie

Bewoner van een woonzorgcentrum of niet, ouder worden gaat, jammer genoeg, doorgaans gepaard met lichamelijke ongemakken, ziekte en (vaak) ook eenzaamheid. Er is minder contact met de kinderen doordat die hun eigen weg zijn gegaan, sociale contacten verwateren en familie en vrienden vallen weg door ziekte en sterfgevallen, wat uiteraard verdriet met zich meebrengt.

Dat kan een gevoel veroorzaken van angst, eenzaamheid, somberheid en zinloosheid van bestaan. Kortom, lichamelijke klachten nemen toe en die worden meestal, en bovendien ook vaak ten onrechte, enkel en alleen toegeschreven aan de (hogere) leeftijd. Dat er daarentegen sprake is van een depressie, wordt daardoor vaak niet of te laat herkend door artsen en verzorgend personeel, waardoor de juiste hulpverlening ontbreekt of te laat wordt geboden.

Kwalijke praktijken

Soms hoor je wel eens dat WZC-bewoners die nauwelijks of niet meer kunnen lopen, maar die niet incontinent zijn, toch verplicht worden om luiers te dragen. Het excuus daarvoor is dat het personeel onvoldoende tijd heeft om hen naar het toilet te begeleiden. Die praktijk is echter vernederend en respectloos voor de bewoners. Verder zijn er nog wel zaken aan het licht gekomen die niet door de beugel kunnen, zoals geen hulp bieden bij maaltijden, geen regelmatig bad geven, ruwe behandeling van de zorgverleners, medicatiefouten en zo passen er wel meer voorbeelden in het rijtje. Ook op financieel gebied zijn sommige gevallen zorgwekkend te noemen: afnemen van bezittingen, diefstal van geld of juwelen, misbruik van volmachten.

Infantiliseren

Ouderen die als kinderen behandeld worden, sterven 7,5 jaar eerderInfantiliseren: een van de meest verwerpelijke behandelingen van ouderen in het algemeen, en WZC-bewoners in het bijzonder. Van de Ven noemt dat zelfs ouderenmishandeling. Ook een Amerikaans onderzoek van de Universiteit van Kansas bevestigt dat. Dat onderzoek suggereert zelfs dat ouderen kinderlijk behandelen en betuttelen een schadelijk effect kan hebben op hun gezondheid, én het kan in extreme mate tot gevolg hebben dat zijn tot 7,5 jaar eerder sterven dan senioren die niet als kinderen werden behandeld. Stress is hier de grote boosdoener.

Ook een Britse seniorenorganisatie bevestigt:’Wanneer iemand zijn of haar hele leven een gerespecteerd lid van de gemeenschap is geweest en, na in een tehuis of ziekenhuis te zijn beland, als een snotneus wordt behandeld alleen omdat hij of zij grijze haren en rimpels heeft, kan dat het zelfbeeld en het zelfrespect van deze mensen zwaar ondermijnen.’ Zinnetjes zoals ‘En, hoe voelen we ons vandaag?’ en ‘Hebben we ons bordje helemaal leeggegeten?’, worden regelmatig door verplegers en verzorgers in de mond genomen, maar worden in vele gevallen als betuttelend en neerbuigend ervaren, zelfs wanneer ze goed bedoeld zijn.