Eilean Mor

Eilean Mor is een klein eiland dat deel uitmaakt van de Flannan eilanden, ten noordwesten van Schotland. De oceaan is er wild en regelmatig stormt het er hevig. Geregeld varen er schepen langs de eilandengroep, omdat het op de route van en naar Scandinavië ligt. Daarom werd er voor de veiligheid op Eilean Mor een vuurtoren gebouwd die bemand werd door drie sterke, ervaren wachters. Zij waren niet bang van de woelige oceaan, ook al was het eiland verder volkomen onbewoond.

Op 27 december 1900 zou een van de wachters terugkeren naar het vasteland voor een welverdiende vakantie. De Britse kapitein Harvey bracht Joseph Moore naar het eiland om de wachter te gaan vervangen. Vreemd genoeg stond de wachter hen niet op te wachten toen ze aankwamen, terwijl dat anders wel het geval was. Harvey en Moore gingen naar de vuurtoren en daar troffen ze aan waar ze voor vreesden: niemand. Volgens sommige latere bronnen was het slot van de deur geforceerd en stond de klok in de torenzaal stil. Verder lagen er stukken gesneden en half opgegeten brood en lag er een stoel dwars over de vloer. Van de drie wachters was echter geen spoor. Waar waren zij naartoe en wat was er precies gebeurd?

Het logboek

Harvey en Moore gingen op zoek naar de mannen, maar ze waren nergens te bespeuren. Het enige wat ze terugvonden, was het logboek. Daarin werd voor het laatst geschreven op 15 december. De tekst luidde dat 'de drie mannen bang waren voor een storm, zo bang dat één van hen het uithuilde van angst.’ Verder stond er nog dat ‘geen van hen ooit zo’n storm had meegemaakt en dat ze alle drie baden tot God dat ze dit zouden overleven.’ Deze woorden klonken vreemd, want op de andere Flannan eilanden was er geen zware storm geweest. Bovendien waren James Ducat, Thomas Marshall en William McArthur, de drie wachters, bekend om hun no-nonsens stijl en waren ze absoluut niet gelovig. Daarnaast was het moeilijk aan te nemen dat McArthur, een stoere zeebonk, ‘huilde als een kind’.

Verder onderzoek

Kapitein Harvey en Joseph Moore zochten samen met enkele anderen nog dagenlang verder naar mogelijke sporen. Veel vonden ze niet. Ook de politie werd ingeschakeld, maar het was tevergeefs. Van de drie wachters was geen enkel spoor te vinden.

Wie zou in zulke koude temperaturen zonder jas naar buiten gaan?Volgens sommige bronnen vond Moore de jas van één van de wachters in de vertrekhal. Ongewoon, want in zulke koude temperaturen zou geen enkele nuchter denkende mens zonder jas naar buiten stappen. Volgens nog anderen vond men drie touwen aan een klif, wat erop zou kunnen wijzen dat de drie nog vergeefse pogingen hadden ondernomen om via die weg te ontsnappen of iets op te pikken dat was gaan vliegen met de storm.

De daaropvolgende weken bleef Moore samen met enkele anderen nog op het eiland in de hoop nog een glimp op te vangen van minstens één van de drie, maar ook hier bleef het bij ijdele hoop.

Oude mythen en verhalen

Ondertussen staken heel wat oude verhalen de kop op. Volgens de bewoners van de andere Flannan eilanden hadden er op Eilean Mor nooit mensen mogen wonen, omdat het de thuis was van enkele mythische wezens. Zo zouden de wachters in zee gegooid zijn door een leger van kleine mensjes met magische krachten.

Nog anderen geloven dat de drie op een reuzenvogel waren gestoten. Dat zou de storm kunnen verklaren waarover geschreven werd in het logboek. De wachters zouden belaagd geweest zijn door een reusachtige vogel die hen wilde meepikken naar zijn geheime nest. De hevige wind was dan gewoon een gevolg van zijn grote vleugels die wel degelijk een storm konden veroorzaken. Het zou ook verklaren waarom één van de wachters zijn jas in de hal was vergeten. Hij was ofwel op de loop geslagen voor het monster, of hij had geprobeerd het beest weg te lokken van zijn kameraden. In ieder geval was het faliekant afgelopen, want ze waren alle drie omgekomen.

Uiteraard neem je deze theorieën het beste met een korreltje zout. Een ongewone verdwijning laat de fantasie van menig persoon op volle toeren draaien. Volgens sommige geleerden hebben er misschien ooit reuzenvogels over dit deel van de wereld gevlogen, maar dan spreken we van voor de Laatste IJstijd. De laatste 10.000 jaar heeft er in ieder geval geen vogel meer geleefd van die afmetingen.

De legende van de kleine mensjes dateert misschien nog van de tijd van de Kelten, die Eilean Mor wellicht gebruikten als begraafplaats voor kleine kinderen. Al werd dit nog niet officieel bevestigd.
Hoe het ook zij, de verklaring voor het verdwijnen van de drie wachters moeten we wellicht niet hier zoeken. Er zijn nog andere theorieën die misschien veel aannemelijker klinken.   

Knagende eenzaamheid

Een job als vuurtorenwachter was niet voor iedereen weggelegd. Oké, je hebt werkzekerheid en in die tijd was je aanzien ook redelijk. Maar dat woog soms niet op tegen de eenzaamheid die je te wachten stond. Daarnaast stond je ook in voor het onderhoud van de toren en moest je dus geregeld zware arbeid verrichten. Vandaar dat de vuurtoren door drie man tegelijk werd bewaakt.

Zou een van de wachters zijn collega's vermoord hebben en daarna zelf in de oceaan gesprongen zijn? Zou het kunnen dat het één van de wachters op een gegeven moment te veel werd? Er wordt namelijk gezegd dat een van de drie zich steeds afzijdiger ging gaan gedragen. Hij zou in alle stilte hebben zitten mijmeren en werd agressief toen hij werd aangesproken. Op een bepaald moment zou hij helemaal doorgedraaid zijn, een mes of een ander wapen tevoorschijn gehaald hebben en zo zijn collega’s vermoord hebben in een vlaag van razernij. Toen hij zijn daad onder ogen zag, kon de man niet meer verder en sprong hij in de oceaan.

Een gruwelijke theorie, maar niet ondenkbaar. Het zou bijvoorbeeld kunnen verklaren waarom de keuken er zo rommelig uitzag. Waarschijnlijk zaten de twee anderen te eten toen ze werden aangevallen, zeggen aanhangers van deze theorie. Nadien liep de dader in volle paniek naar buiten, trok zijn jas uit en beroofde zichzelf van het leven.

Koelbloedige dader?

Is dat wat er gebeurd is op 15 december 1900? De verklaring klinkt logisch, maar er zijn zoals altijd ook tegenstanders van deze theorie. Eén belangrijk argument dat tegen deze verklaring pleit, is dat er nergens bloedsporen of zelfs lichamen zijn gevonden. Als de dader inderdaad in paniek wegvluchtte, zou hij de lichamen toch hebben achtergelaten? Als het hier al om een moord ging, moet de dader zeer nauwkeurig te werk zijn gegaan. Zo nauwkeurig, zelfs koelbloedig, dat hij geen enkel spoor heeft nagelaten. Dit profiel duidt niet op iemand die in een opwelling van woede zijn werkmakkers doodt, dan meteen daarop spijt heeft van zijn misdaad om vervolgens in zee te springen.

Ten tweede verklaart het ook geenszins de laatste zinnen in het logboek over de levensgevaarlijke storm. Volgens sommige voorstanders van de eenzaamheidstheorie moet die storm gezien worden in de context van een innerlijke storm: één van de mannen worstelde zodanig met zichzelf dat de anderen bang van hem werden.

Nog anderen beweren dat de laatste woorden geschreven zijn door de dader zelf om iedereen op een verkeerd been te zetten. Dat zou dus kunnen duiden op moord met voorbedachte rade en dus toch op een koelbloedig iemand.

Sommigen beweren zelfs dat er nog een vierde persoon aanwezig was die de drie wachters had overvallen en gedood. Daarna had hij het logboek verder aangevuld.

Onmogelijk, zeggen anderen. Het handschrift in het boek was wel degelijk dat van één van de mannen. Tenzij er een meester handschriftvervalser aanwezig was, moet deze theorie niet al te serieus worden genomen.

Zullen we ooit te weten komen wat er zich die dag, op 15 december 1900, heeft afgespeeld in de vuurtoren van Eilean Mor? Gaat er ooit een stukje van de puzzel boven water komen waardoor het hele plaatje perfect in mekaar valt? Of blijven we zitten met vragen? Het mysterie is inmiddels naar de vergeethoek geduwd, maar toch zijn er nog mensen die het raadsel proberen op te lossen. Tot het zover is, blijft Eilean Mor één van die onbekende plaatsen waar een groot mysterie rond hangt.