Een gebroken hart
Het meest opmerkelijke aan het verlies van een geliefde is misschien wel het gevoel van ‘een gebroken hart’. Mensen die dit hebben moeten meemaken, weten dat dit niet alleen een metafoor is: je voelt letterlijk pijnscheuten rond je hart. Hoe kan het dat we verlies van een geliefde ook ervaren als lichamelijke pijn?
Een mogelijke verklaring is te vinden in onze evolutie. Ons lichaam zit zo in elkaar, dat het in de beste staat is om zijn doel te bereiken: overleven. Een overblijfsel uit de tijd dat wij leefden van jagen en verzamelen, is onze voorliefde voor zoet en afkeer van bitter eten. Dit was in die tijd belangrijk, omdat het ons ervan zou weerhouden dat giftige besje te eten en in plaats daarvan te kiezen voor de gezonde rijpe variant.
Maar naast het gevaar voor giftig eten, waren ook sociale factoren van levensbelang. Wanneer je je partner verloor, of uit de groep werd gezet, werden je overlevingskansen ineens erg klein. Hoe kan je lijf je aangeven dat je iets doet wat je overlevingskansen vergooit? Juist, door pijn.
Tegenwoordig hoeven we niet meer te vrezen voor ons leven wanneer we worden verlaten of afgewezen, maar toch merken we nog vaak dat gevoelens van schaamte, afwijzing of sociale angst lichamelijke reacties zoals buikpijn of een gebroken hart kunnen veroorzaken. Deze ‘sociale pijn’ activeert dezelfde gebieden in ons brein als wanneer we fysieke pijn ervaren. Alsof ons lichaam nog steeds wil zeggen: besteed hier aandacht aan, leer hiervan en verbeter jezelf voor een goede afloop.
Verslaafd aan liefde
De ervaring van liefde is voor velen verschillend. Toch zal iedereen het omschrijven als een heerlijk gevoel. Momenten van intense rust of juist euforie. “Ik kan niet stoppen met denken aan je” of “Ik kan niet meer zonder je” zijn in deze context erg romantisch. Wanneer je het woordje ‘liefde’ in de eerst zin van deze alinea zou vervangen door ‘drank’ of een ander verslavend middel, is de romantiek er snel vanaf en lijken we hier te lezen over een verslaving.
Wanneer we liefde voelen voor iemand, is dit te zien in ons brein. Wanneer iemand een foto van een geliefde te zien krijgt, is te zien dat in de hersenen de caudate nucleus, die geassocieerd is met ons beloningssysteem, actief wordt. Het activeren van dit beloningssysteem gebeurt doordat het stofje dopamine wordt losgelaten. Er is iets dat je graag wil, je krijgt het, dopamine wordt losgelaten, je voelt je lekker (de beloning) en vervolgens wil je meer en meer.
Net als bij verslavende middelen, hebben je hersenen tijd nodig om af te kicken van de liefdeKlinkt dit bekend? Stoffen zoals nicotine werken op dezelfde manier. Ook liefde is een vorm van verslaving dus! Na scheiding of verlies van een geliefde werkt de verslaving door. Je hersenen verwachten nog steeds ‘de beloning’, terwijl deze uitblijft. Net als bij afkicken van verslavende middelen, heeft je brein tijd nodig om af te kicken van liefde.
Een deel van jezelf
Vaak merk je pas wat je mist als iets er niet meer is. Zeker in het geval van een geliefde of partner. Zonder erbij na te denken, leg je toch iemands lievelingseten in je boodschappenmandje, vraag je je vaak hardop af wat de ander van iets zou vinden en ben je onverwacht toch teleurgesteld wanneer je thuiskomt in een leeg huis. Iemand was een onderdeel van je leven. Het kan voelen alsof iemand een onderdeel van jou was. Wanneer we kijken naar het brein, kunnen we stellen dat dit klopt.
Bewuste herinneringen, maar ook onbewuste herinneringen zoals gewoontes, worden opgeslagen in neurale circuits. Wanneer je een herinnering of gewoonte ontwikkelt, groeien er verbindingen tussen een aantal neuronen. En hoe vaker je deze herinnering of gewoonte ophaalt of uitvoert, hoe sterker deze verbindingen worden.
Na verlies van een geliefde herinneren geuren, activiteiten … je nog aan die persoon, maar na een tijdje vervagen de verantwoordelijke verbindingen in je brein en dus ook je herinneringen Neurale circuits kunnen ook weer afgebroken of hervormd worden. Dit kan je zien als een soort ‘herprogrammering’ van de bedrading van je hersenen. Dit herprogrammeren kan gebeuren door een circuit lang niet te activeren. Herinneringen zullen daarom langzaam vervagen, wat ook goede dingen met zich mee kan brengen. Net na de scheiding zullen nog allerlei geuren, uitspraken en gewoontes je herinneren aan iemand, maar na verloop van tijd worden de verbindingen zwakker en daarmee ook de herinneringen.
Herprogrammeren kan ook door neurale circuits te overschrijven. Wellicht hadden jullie samen een ochtendritueel, deden jullie altijd samen boodschappen of deelden jullie samen een hobby. Elke keer dat je deze oude gewoontes alleen of anders uitvoert, overschrijf je de oude en maak je langzaamaan een nieuw neuraal circuit.
Welke lessen kunnen we hieruit trekken?
Wat voor lessen kunnen we halen uit de werking van liefde en verlies in ons brein? Eigenlijk nog niet veel. Wat we met zekerheid kunnen zeggen, is dat het verlies van een geliefde grote gevolgen heeft voor de werking van je brein en dat pijn er, jammer genoeg, bij hoort.
De belangrijkste les is dat ons brein tijd nodig heeft. Tijd om te verwerken, tijd om af te kicken en tijd om te herprogrammeren. Dus als je verdriet hebt om het verlies van een geliefde, weet dan dat je hersenen druk bezig zijn en dat je je na verloop van tijd weer beter zal voelen.
Auteur: Robin Timmer
5 reacties
Ik vind het heel schrijnend om dit te moeten lezen. Ik begrijp het ook helemaal en voel met u mee. Ik verloor mijn man bijna 3 jaar geleden en dacht dat het verdriet steeds minder zou worden om te merken dat het juist erger wordt. Maar ik probeer er wel van alles aan te doen, bijv. afleiding zoeken in het volgen van lessen, cursussen, de stad ingaan, lezen, met planten bezig zijn. Wanneer je zo bezig bent, vergeet je TIJDELIJK het verdriet, maar ik hoop dat het eens wel een plaatsje krijgt. Op dit moment ziet ik dat nog niet, maar ik wil wel hopen en/of vertrouwen dat het eens anders zal zijn. Men zegt wel de tijd heelt alle wonden, maar helaas vind ik dat niet. Wel vind ik dat u door moet gaan en toch moet proberen wat plezier te beleven. Ook door affirmaties voor uzelf te herhalen, bijvoorbeeld: IK HEB VANDAAG EEN FIJNE DAG of IK GENIET NU VAN .... vult u zelf in, bijv. m'n planten, m'n boeken, kinderen misschien of een verjaardag. Probeer echt afleiding te zoeken: ik heb de ervaring nogmaals dat het helpt, al is het tijdelijk. Want tien jaar lang is heel schrijnend, heel pijnlijk, en ik wens u heel veel sterkte en hoop dat dit een beetje helpt.
Ik denk nl. dat er een factor ontbreekt in de analyse van mevr. Timmer en dat is de mate waarin het 'zich slecht voelen' ( of noem het emotioneel lijden ) van degene die zijn geliefde 'verliest' als gevolg van een eigen beslissing , ook wordt beïnvloed door een (langdurige) onderdrukking van onvervuld verlangen naar een heropflakkering van de emotionele band met de geliefde , zoals die ooit werd ervaren maar die door de 'sleet' van de jarenlange relatie is teloor gegaan....
E. Lefevre
martijnmusschoot@gmail.com