Armoedegrens

In België leven anderhalf miljoen mensen tegen of onder de armoedegrens. Daarbij komt nog dat honderdduizenden mensen met een naar Europese maatstaven schandalig laag, en dus ontoereikend, pensioen moeten zien rond te komen. Dat geeft alle reden om de gunstige berichten over de rijkdom van de Belgen te relativeren. Dit laatste gebeurt te weinig in de media. Het nieuws wordt wel sec gebracht, maar de duiding blijft achterwege of is onvoldoende.

Erger wordt het als politieke partijen de gunstige berichtgeving over ‘de rijke Belgen’ misbruiken of met de handen over elkaar blijven toekijken of, erger nog, er een reden in zien om de absurd hoge belastingdruk in dit land (de op een na in Europa) te blijven gedogen en rechtvaardigen. Want niet alleen de inkomensongelijkheid in België is groot, ook de vermogenskloof blijkt ontzettend diep te zijn.

Ongelijk verdeeld

In België leven 1,5 miljoen mensen onder de armoedegrens en hebben enkele honderdduizenden mensen een ontoereikend pensioenOnlangs konden we kennis nemen van de resultaten van een grootschalig onderzoek door de Europese Centrale Bank (ECB) naar de resultaten van ‘onze’ rijkdom en die van andere EU-burgers. Dit onderzoek uit 2010 werd in alle landen van de eurozone, behalve in Ierland en Estland, uitgevoerd. Van 62.000 huishoudens in de EU werd het budget onderzocht, waarvan ruim 2.300 gezinnen in België. De Nationale Bank van België (NBB) stond in voor de Belgische resultaten van dit onderzoek.

De belangrijkste resultaten:

• Een gewoon Belgisch gezin heeft een nettovermogen van 206.200 euro, inclusief het vastgoed. Onder vermogen worden vooral huizen, spaargeld, aandelen en juwelen verstaan.

  Dat staat gelijk met bijna het dubbele van de andere landen van de eurozone. De NBB hanteert de mediaan als maatstaf. Dit houdt in dat de helft van de Belgische gezinnen meer dan 206.200 euro bezit en de andere helft minder. Voor de hele eurozone is deze mediaan volgens de NBB 109.200 euro.

• Het gemiddelde vermogen ligt heel wat hoger. Voor België komen we volgens de NBB zelfs uit op 338.600 euro … Maar wat blijkt? Dit gemiddelde geeft het eerder al vermelde vertekende beeld op. De 10 procent rijkste Belgische gezinnen blijken immers maar liefst 44 procent van het totale nettovermogen en 36 procent van het totale inkomen voor hun rekening te nemen.

Ook de gezaghebbende kwaliteitskrant De Tijd trakteerde ons onlangs op een aantal krantenkoppen, die er niet om logen: “Belg sinds 2001 al 40 procent rijker” en “Vermogen per gezin stijgt tot 444.000 euro”. In de berichtgeving zelf werd wel vermeld dat het om ‘gemiddelden’ ging.

‘Arm’ Duitsland

Dat er grote verschillen bestaan tussen de onderzochte landen, toont het Duitse voorbeeld aan, al zou men dat niet direct van dit land verwachten. Daar bedraagt het mediaan vermogen slechts 51.400 euro, het laagste in Europa en een fractie van het Belgische vermogen.

Dat heeft alles te maken met de vastgoedsituatie in beide landen. Relatief gerekend zijn er in Duitsland heel wat minder mensen die een eigen woning bezitten. Een ander feit dat minder bekend is, en graag wordt verzwegen, is dat er in Duitsland miljoenen mensen in armoede leven.

Uniform systeem

Bij dit Europese onderzoek werd, behalve naar het inkomen, ook gekeken naar andere gegevens zoals de gemiddelde gezinsgrootte, de situatie op de lokale hypotheekmarkt en de situatie rond erfenissen.

De 10 procent rijksten bezitten maar liefst 44 procent van het totale nettovermogen en 36 procent van het totale inkomenDe NBB wijst er zelf op dat de onderzoeken in de verschillende landen van de eurozone op een verschillende manier werden verricht, waardoor een vertekend beeld kan ontstaan. Er bestaat dus alle reden om in de toekomst, bij dergelijk grensoverschrijdend onderzoek naar de inkomens en vermogens van de Europese burgers, een uniform enquêtesysteem te hanteren.

Kloof

Een helder en uniek inzicht in de vermogens- en inkomenssituatie en de daarbij heersende mistoestanden in België biedt een studie van de onderzoekers Sarah Kuypers en Ive Marx van het CSB (Centrum voor Sociaal Beleid) van de Universiteit Antwerpen. Daaruit blijkt achter de inkomensongelijkheid in de ‘welvaartsstaat’ België een enorme vermogenskloof te bestaan.

Zo bezit de minst vermogende tien procent van de gezinnen minder dan 2.700 euro (alle spaargeld en voertuigen inbegrepen). De rijkste 10 procent van de gezinnen bezit meer dan 687.000 euro. Andere bevindingen zijn dat de hoogste inkomens meestal ook de grootste vermogens bezitten, terwijl de armste huishoudens nauwelijks geld hebben om meer dan een paar maanden financieel rond te komen.

Nog een aantal opmerkelijke conclusies van de onderzoekers:

• Bijna 10 procent van de Belgische gezinnen heeft een rekening in het rood De helft van de Belgische gezinnen bezit minder dan 10 procent van het totale nettovermogen. De 10 procent rijksten is goed voor 44 procent daarvan. De 5 procent van de rijksten bezit 32 procent van het totale vermogen en de 1 procent allerrijksten bijna 13 procent daarvan.
• De 5 procent rijksten bezitten evenveel als de 75 procent armsten.
• De grote meerderheid van de huurders heeft geen vermogen. Zij compenseren het niet bezitten van een huis dus niet met meer spaargeld. Bijna 29 procent van de gezinnen betaalt een lening af op het eigen huis.
• Het liquide financiële vermogen zoals spaargeld, pensioensparen, obligaties en aandelen is zeer ongelijk verdeeld. Een kwart van de gezinnen heeft minder dan 5.000 euro. Wie bij de 1 procent ‘best presterenden’ op dit gebied wil horen, moet meer dan 1,7 miljoen euro bezitten.
• Bijna 10 procent van de gezinnen met kinderen heeft een rekening in het rood en bijna de helft van de mensen die in het buitenland zijn geboren, bezit niets.

Taks shift

Als we een conclusie mogen trekken, is het wel dat bij een komende taks shift in België de allergrootste vermogens in het vizier genomen moeten worden. Onder normale omstandigheden zou dat mogelijk moeten zijn.

De kans is echter groot dat, voor zover dat nog niet is gebeurd, de grootste vermogens in het buitenland in veiligheid worden gebracht, zoals dat in Frankrijk gebeurde na de rijkentaks. Met het gevaar dat sommige politieke partijen in de verleiding zouden kunnen komen om op zoek te gaan naar de middenklasse om de uittocht van de superrijken te compenseren. Dat kan natuurlijk, bij de al moordende fiscale druk in België, niet de bedoeling zijn.