Katten en mensen: al lang boezemvrienden

Al sinds de Oudheid zijn mens en kat nauwelijks van elkaar weg te slaan. De kat is namelijk een van de eerste dieren die hun wilde kant gedeeltelijk opzijschoven om zich bij de mens te nestelen. Sindsdien hebben zij een vaste plek in vele huizen opgeëist.

In tegenstelling tot honden, hebben katten bijna altijd en overal een mooie status gehadKatten hebben bovendien altijd een prestigieuzere status gehad dan hun eeuwige rivalen: de honden. Terwijl deze laatsten niet overal als trouwe viervoeter worden aanzien (sommige religies beschouwen hen immers als inferieure of zelfs onreine dieren), hebben katten wel bijna altijd en overal een mooie status genoten. In sommige culturen, zoals in het oude Egypte, werden katten zelfs behandeld als goden. Toch zijn er nog heel wat mysteries te ontrafelen over dit nog steeds geheimzinnige dier.

Waarom spinnen katten?

Eén van de grootste mysteries is het spinnende geluid dat katachtigen maken. Heel lang werd gedacht dat het een uiting is van blijdschap en genot, tot nog niet zo lang geleden aan het licht kwam dat katten ook spinnen als ze pijn hebben, bang zijn of zelfs als ze stervende zijn. Waarom? Dat ze op dat moment blij zijn, lijkt onmogelijk. Er gaan verschillende theorieën de ronde over de échte reden waarom katten spinnen, maar honderd procent zekerheid is er niet.

• Theorie 1: Katten spinnen om pijn te verzachten. Ze zouden bovendien door hun gespin niet enkel hun eigen pijn, maar ook die van hun baasjes verminderen!
  
  
• Theorie 2: Katten spinnen om aan hun baasje te tonen dat hij of zij ook echt haar meester is. Het is dus een teken van onderwerping.
  
  
• Theorie 3: Katten spinnen om aandacht te trekken en duidelijk te maken dat ze iets nodig hebben.
  
  
• Theorie 4: Katten spinnen om aan te tonen dat ze geen gevaar vormen. Ze voelen zich op hun gemak en willen dat anderen dat ook doen.
  
  
• Theorie 5: Katten spinnen om hun botten te verstevigen. De lage frequentie van het gespin (25-150 trillingen per seconde) zou botherstel versnellen waardoor de botten sterker worden.
  
  

Welke theorie of theorieën er ook waar is/zijn, mensen hebben al toegegeven dat in tijden van fysieke of mentale pijn, de affectie en het gespin van hun kat hen zichtbaar deugd heeft gedaan.

Zwarte katten

In de middeleeuwen dacht men dat katten de hulpjes waren van heksen, of zelfs vermomde heksen‘Op vrijdag de dertiende kan je beter niet het pad van een zwarte kat kruisen.’ Het is een oude legende die ook vandaag de dag nog gekend is. Maar waar komt die uitspraak vandaan? Opzoekwerk leert dat er geen valabele uitleg is voor dit bijgeloof. Wellicht komt het uit de tijd van de middeleeuwen, toen katten vooral als ongeluksdieren werden aanzien. Toen werd gedacht dat ze de hulpjes van heksen waren of zelfs dat het vermomde heksen waren. Daarom verzon men allerlei obscure manieren om af te rekenen met de kwaadaardige katten.

Zo werden de arme diertjes in die tijd wel eens tussen twee bomen opgehangen, als offer gebruikt, verbrand of doodgeknuppeld in een vat … Een ander fenomeen was kattenwerpen, waarbij op een bepaalde dag in het jaar katten van op een toren naar beneden werden gegooid. Deze oude gewoonte wordt soms zelfs nu nog toegepast. Kijk maar naar de Kattenstoet in Ieper, waar deze jaarlijkse viering wordt afgesloten met pluchen katten die van de toren worden geworpen. Vroeger werden er echter echte katten naar beneden gekieperd om God gunstig te stellen en zo een mooie oogst te verkrijgen. Tenminste, dat dacht (hoopte?) men ...

Waarom katten in die tijden als kwaadaardig werden aanzien, blijft een raadsel. Volgens sommige geleerden komt het omdat ze geruisloos kunnen sluipen, waardoor mensen dachten dat het heksen waren die hen stiekem langs achteren beslopen. Ook het feit dat katten nachtdieren zijn, zal hier wel toe hebben bijgedragen.

Het is overigens niet overal zo dat zwarte katten gekoppeld worden aan ongeluk. In Engeland bijvoorbeeld is er de volksvertelling dat het witte katten zijn die ongeluk brengen en dat zwarte katten net geluk brengen. Ook in het oude Egypte waren zwarte katten geluksbrengers. In China worden ze aanzien als een waarschuwing voor naderend onheil. Loop je daar een zwarte kat tegen het lijf, dan krijg je dus nog de kans om je uit dat onheil te redden!

En zo doen er nog wel enkele bijgelovige verhalen over katten de ronde, het ene al wat gekker dan het andere. Zo brengt een niezende kat geluk, maar als ze drie keer na elkaar niest zal iedereen in het huis een verkoudheid krijgen! Als er een zwerfkat langskomt bij je thuis, mag je geld verwachten in de toekomst. Gaat je kat met haar rug naar het vuur liggen, bereid je dan maar al voor op regen, storm of sneeuw! Een kat met drie kleuren beschermt je huis tegen brand, en als je kat zich wast, mag je bezoek verwachten.

Moderne kattenhaters

Gelukkig is dat bijgeloof rond zwarte katten tegenwoordig grotendeels verleden tijd en worden de dieren niet meer opgeknoopt of geofferd. Toch is niet iedereen een echte kattenliefhebber. Er zijn nog steeds mensen die katten liever dood dan levend zien. Zo deed een vreemde misdaad begin vorig jaar toch vele wenkbrauwen fronsen in het Nederlandse Medemblik, een stadje ten noorden van Alkmaar.

Daar werden namelijk op korte tijd zes katten dood teruggevonden in de haven. Niet enkel zwerfkatten, maar ook katten die een thuis hadden, werden niet gespaard. Het voorval deed een golf van verontwaardiging uitbarsten op de sociale media. Er werd zelfs een Facebookpagina opgericht als extra hulpmiddel om deze misdaad op te lossen. Gaat het hier om een kattenhater, een soort ritueel of kwajongensstreken van de ergste soort? Tot nu toe is er nog geen nieuws bekend over de dader. Wordt wellicht vervolgd …

Grote katten

We hebben het tot nu toe alleen nog maar over de huiskatten gehad, maar ook de grote katten spreken tot ieders verbeelding. De fiere en majestueuze leeuw wiens onverzettelijkheid hem tot een geliefd symbool maakt op vele wapenschilden (ook van de Vlaamse Gemeenschap), de machtige tijger wiens gracieuze sprongkracht ons telkens met verstomming doet slaan, de mysterieuze panter die zich slechts zelden vertoont, de cheeta met zijn ongelofelijke snelheid, de ongrijpbare lynx die al dan niet opnieuw voorkomt in onze contreien … Hoewel deze prachtige katten erg gevaarlijk (kunnen) zijn, zouden we er veel voor overhebben om de dieren ook eens in het wild te bewonderen.

Zo werden er bij ons in de buurt ook wel al eens grote katachtigen opgemerkt. Herinner je je de zwarte panter nog die zich enkele jaren geleden in onze Ardennen zou hebben verscholen? Bewijs is daar nog altijd niet van gevonden, maar zij die het dier gezien hadden waren overtuigd van hun gelijk. En met hen hoopten vele natuurliefhebbers mee.

Ook in Frankrijk werd er al eens een wilde kat gezien, in 2014. Getuigen hadden om de beurt een poema, een panter of een tijger zien ronddolen in hun buurt. Het nieuws haalde ook de buitenlandse media. Was het dier ontsnapt uit het nabijgelegen Disneyland? Daar wist men van niks. Een rondtrekkend circus dan? Ook hier had men geen weet van een katachtige. Een privéverzamelaar? Zou kunnen, ook al heeft niemand ooit gereageerd dat hij of zij een grote kat kwijt was. Logisch als die persoon er geen vergunning voor zou hebben. In ieder geval werd de zoektocht naar de kat stopgezet toen bleek dat het om een ongevaarlijke soort ging. Toch is nog niet iedereen overtuigd. Eén getuige had namelijk een pootafdruk gefotografeerd. Van welke katachtige denk jij dat die afkomstig is?

Lieve poes

Willen we wel alle mysteries ontrafelen over katten? Of maakt die geheimzinnigheid het dier net zo geliefd?Katten zijn en blijven één van de meest mysterieuze dieren op deze wereld. We denken er zoveel van te weten, maar eigenlijk lichten ze slechts een tipje van de sluier. Ze hebben zich in de loop der tijd wel naast ons genesteld, maar houden toch een groot deel van hun geheimen voor ons verborgen. De wetenschap blijft zich buigen over onze speelse viervoeters, maar naar antwoorden op hun vragen blijft het vooralsnog gissen. Herkennen katten de gezichten van hun baasjes of herkennen ze ons op een andere manier? Zijn de hierboven genoemde verklaringen voor hun gespin juist of zit er nog iets anders achter? Kunnen ze in sommige gevallen werkelijk voorspellen of er iemand in de nabije toekomst voor- of tegenspoed gaat kennen? Of is dat slechts toeval? En de belangrijkste vraag: willen we het antwoord op al deze vragen wel kennen? Of is het net dat tikkeltje geheimzinnigheid dat de kat zo geliefd maakt? Ik laat de keuze over aan jou. Zelf zou ik zeggen: laat ons vooral genieten van hun liefde en genegenheid. Is het belangrijkste immers niet dat ze ons leven opvrolijken?