Beschamende begrotingsdebat

In feite ligt de verantwoordelijkheid voor armoedebestrijding in de eerste plaats bij de overheid. Of het daarbij gaat om een democratie, dictatuur of andere staatsvorm speelt geen enkele rol. Wie heerst over het politieke-, economische- en sociale leven in een land, heeft automatisch de plicht om al zijn onderdanen zo goed mogelijke levensomstandigheden te bieden, lijkt mij. Dat tal van organisaties, verenigingen en ook particulieren in vele landen bijspringen om de armoede te bestrijden, is natuurlijk een heel goede zaak. Zonder deze massale hulp zou de armoede nog veel groter zijn. Maar de eindverantwoordelijkheid ligt bij wie de macht uitoefent en dat zijn in België en andere democratische landen de heersende politieke partijen.

In deze context is het frustrerend getuige te moeten zijn van het beschamende debat dezer dagen in het Belgische parlement over de begroting van 2017. Zeker als je erover nadenkt dat dat allemaal gebeurt met de aanhoudende crisis in België en Europa tegen de achtergrond, die de armoede en sociale uitsluiting alleen maar verergert. Van regeringszijde waren het vooral de forse nieuwe besparingen in onder andere de gezondheidszorg (1 miljard) en in de werklozensteun die beroering veroorzaakten en waarop artsen en ziekenhuizen meteen reageerden met de boodschap dat deze ‘helaas’ aan de patiënten zullen worden doorgerekend. Opnieuw zullen de zwaksten in de samenleving, bij wie ziekte, werkloosheid en armoede troef zijn, het meest worden getroffen. 

Joelende bende  

In plaats van met goed overwogen en betaalbare alternatieven te komen voor de besparingen, degradeerde de socialistische en groene oppositie zich zelf eens temeer tot een joelende en schreeuwende bende die er alleen op uit was de federale regering belachelijk te maken. Bravo, ze is er ongetwijfeld in geslaagd de antipolitiek in dit land verder aan te wakkeren. Zoals bij eerdere debatten van laag niveau, probeerden opnieuw drie (slechte) acteurs de show te stelen en vooral zichzelf in de kijker te zetten: de intussen bij Groen kennelijk onvermijdelijke tafelspringer Kristof Calvo, die meer en meer antipathie weet op te wekken, Karin Temmerman van de SPa, die vooral opvalt door verongelijkt te kijken, en  ... Laurette Onkelinx van de Waalse socialisten (PS) , ook wel de ‘rode koningin’ genoemd. Zij kwam nogal pathetisch en rood aanlopend de antiregeringsspeech, die de studiedienst van de partij voor haar had geschreven, voorlezen en vooral theatraal voordragen. Ongetwijfeld zullen veel tv-kijkers zich aan dit politieke circus hebben geërgerd.

Ook al leeft meer dan anderhalf miljoen Belgen onder de armoedegrens, toch komt de oppositie niet op voor hen

Maar het meest ergerniswekkend en hypocriete is eigenlijk, dat wanneer meer dan anderhalf miljoen mensen in dit land, onder wie enkele honderdduizenden kinderen, onder de armoedegrens moeten leven en velen het niet meer zien zitten, de oppositie niet speciaal opkomt voor deze groep aan de onderzijde van de samenleving. Had zij tijdens het debat de nadruk gelegd op dit probleem en voorstellen gedaan om deze groep te hulp te komen, dan zou menig kiezer zich dat waarschijnlijk in het stemhokje herinneren. En daar gaat het heel wat politici toch om. Veelzeggend was ook een foto op Facebook, waarop Onkelinx en premier Michel, die zij tevoren voor de tv-camera’s de huid had vol gescholden, na deze politieke show samen het grootste plezier hebben en allebei ‘stikken van het lachen’ zoals dat heet.

Euforie misplaatst

Laten we eens nader kijken naar het armoedeprobleem. Daar is alle reden voor, want ondanks de euforische geluiden die door de partijen die aan de macht zijn worden verspreid over de welvaart, vooral in Vlaanderen, tonen de cijfers duidelijk aan dat dit lang niet voor alle bevolkingsgroepen het geval is.

Enkele cijfers:

In België leeft volgens het meest recente federale Jaarboek over Armoede en Sociale Uitsluiting meer dan 15 procent van de bevolking onder de armoedegrens. Het gaat om ruim 1,6 miljoen mensen, onder wie alleenstaanden, eenoudergezinnen, langdurig werklozen, gescheiden mensen, zieken, gepensioneerden e.d.

De armoedegrens betekent meer concreet dat een gezin met twee kinderen maandelijks moet zien rond te komen met circa 2200 euro bruto en een alleenstaande met rond de 1070 euro bruto.

Gemiddeld leeft 1 op de 5 kinderen in België (ofwel 420.000 kinderen) onder de armoedegrens

Gemiddeld leeft 1 op de 5 kinderen in België (ofwel 420.000 kinderen) onder de armoedegrens. In Vlaanderen gaat het om 1 op de 10 kinderen, in Wallonië 1 op de 4 en in Brussel 4 op de 10 kinderen.

Specialisten die aan dat Jaarboek hebben meegewerkt wijzen erop dat 5 procent van de Belgische bevolking (ofwel 561.000 mensen) zich in een situatie van zogeheten ‘materiële deprivatie’ bevindt. Dat betekent dat iemand leeft in een gezin dat zich minstens 4 gevallen uit de volgende lijst van 9 niet kan permitteren:

• een week vakantie buitenshuis per jaar,
• een maaltijd met vis, vlees, kip of vegetarisch alternatief om de twee dagen,
• een wasmachine,
• een kleurentelevisie,
• een telefoon/gsm,
• een auto,
• de rekeningen voor huur, hypotheek, nutsvoorzieningen of andere aankopen kunnen betalen,
• het huis degelijk verwarmen of
• een beperkte onverwachte financiële uitgave kunnen doen.

Ook groot armoederisico

Bovenop het gegeven dat 15 procent van de Belgische bevolking onder de armoedegrens leeft, komt volgens Eurostat, het statistisch bureau van de Europese Unie in Luxemburg, nog eens dat het armoederisico in België gestegen is naar 21,1 procent. Daarmee zit België in de middenmoot in vergelijking met de rest van Europa, waar het gemiddelde percentage op een armoederisico op 23,7 procent ligt. In 2015 waren er in de EU ongeveer 119 miljoen mensen met een risico op armoede en sociale uitsluiting. Feit is wel dat het armoederisico in Nederland, Frankrijk, Zweden, Denemarken en Finland tussen de 16 en 17 procent schommelt. In Griekenland, Bulgarije en Roemenië ligt het armoederisico tussen de 30 en 40 procent en leeft daadwerkelijk ook een gelijk percentage onder de armoedegrens. Hierbij valt nog op te merken dat in de grotere Belgische steden 28,6 procent van de stadsbevolking leeft met een armoederisico. Alleen Griekenland en Bulgarije scoren hier slechter, terwijl de buurlanden het veel beter doen dan België.

Wat betekent armoede eigenlijk voor mensen die daardoor getroffen worden?

Mensen die door armoede worden getroffen, zijn dikwijls helemaal niet op de hoogte van de rechten die zij hebben, waardoor zij verstoken blijven van maatregelen die hun levensomstandigheden kunnen verbeteren. Ze worden bovendien met tal van drempels geconfronteerd als ze een beroep doen op maatschappelijke hulp en dienstverlening. Daarbij gaat het niet enkel over de betaalbaarheid van deze hulp en dienstverlening, maar ook over het feit dat ze niet over een goede mobiliteit beschikken om ter plaatse te geraken. Vaak kunnen ze de trein, tram, metro of bus niet betalen. Ook kunnen ze geen beroep doen op kinderopvang. 

Ook socioculturele en psychologische drempels spelen een rol, want arme mensen schamen zich dikwijls voor hun toestand en durven dan niet informeren naar maatregelen die hen kunnen helpen. Of ze krijgen onduidelijke of onbegrijpelijke informatie waardoor ze helemaal afhaken. Er bestaat daardoor nogal vaak een kloof tussen mensen in armoede en hulpverleners.

Mensen die arm zijn, nemen ook minder deel aan vrijetijds-, sport- en sociaal-culturele activiteiten. Ze hebben daar gewoon geen geld voor. Kinderen uit arme gezinnen lopen op school ook meer vertraging op en komen daardoor meer terecht in het technisch en beroepsonderwijs. Dikwijls verlaten kinderen uit kansarme gezinnen het secundair onderwijs zonder diploma en nemen daardoor minder deel aan het hoger onderwijs. Een van de gevolgen daarvan is dat hun startkansen op de arbeidsmarkt verminderen.

Arme mensen kunnen doorgaans geen woning kopen en zijn zo aangewezen op de sociale of private huurmarkt. Dat kost hen elke maand een belangrijk (dikwijls te groot) deel van hun inkomen of uitkering, waardoor ze nog dieper in de armoede worden gedrukt. Ze hebben al de grootste moeite om een betaalbare woning te huren en is dat hen toch gelukt, dan is er dikwijls sprake van onvoldoende basiscomfort (geen badkamer, slechte isolatie), waardoor ook hun gezondheid in gevaar komt. Luchtwegenklachten zijn dan ook schering en inslag. Vooral de kans op astma in achtergestelde buurten is groot. Volgens een onderzoek van de Antwerpse universiteit (UA) worden bezoeken aan dokters en apotheken uitgesteld om financiële redenen. Dat is natuurlijk onaanvaardbaar.

Steeds meer armen hebben de grootste moeite hun stroom- of gasrekening te betalen en worden uitgesloten. Kunnen ze om welke reden ook de huur niet meer opbrengen, dan dreigt gedwongen huisuitzetting. Zo worden wekelijks in dit land 250 personen zonder pardon met inboedel en kinderen op straat gezet, ‘indien nodig’ met geweld!

Buitengesloten

Terecht noemen de UA-onderzoekers dergelijke toestanden in een welvarend land als België totaal onaanvaardbaar. Kinderen kunnen er de rest van hun leven zeer nadelige gevolgen van ondervinden. Ze wijzen op een Nederlands onderzoek waaruit blijkt dat armoede een emotionele, materiële en sociale belasting betekent en dat kinderen zich daardoor vaak buitengesloten voelen of zich schamen. De onderzoekers geven aan dat armoede ook spanningen veroorzaakt binnen het gezin. Kinderen in armoede maken zich vaak zorgen over geldproblemen. Sommigen zijn bang met hun ouders uit huis te worden gezet en geen eten of spullen meer te hebben. Veel kinderen uit arme gezinnen zouden ook eens graag een verjaardagsfeestje geven of met vriendjes en vriendinnetjes gaan zwemmen, maar dat kan financieel niet. Is dat niet bijzonder treurig? Ook hebben kinderen die in armoede leven meer lichamelijke klachten dan kinderen uit meer gefortuneerde gezinnen. Bovendien is armoede voor veel kinderen een groot taboe, zeggen de onderzoekers, waardoor ze hun problemen op school en voor vriendjes verborgen houden.

De groene en linkse partijen in dit land schreeuwen al verschillende jaren moord en brand om een ‘rijkentaks’. ‘Ga het geld halen bij de rijken’, brullen ze geregeld de regering in het parlement en daarbuiten toe. Als ze nu eens met dezelfde hardnekkigheid een soort solidariteitsbijdrage voor de armoedebestrijding in hun verkiezingsprogramma’s zouden inschrijven, zou dat hun geloofwaardigheid ten goede komen. Hetgeen niet betekent, dat andere partijen dat ook niet zouden kunnen doen.