Ongrijpbare cryptiden

Gigantische wezens met kenmerken van één of zelfs meerdere diersoorten, waarvan het bestaan onwaarschijnlijk is: dat is waar de cryptozoölogie om draait. De bekendste cryptiden zijn de Bigfoot, de Yeti en het Monster van Loch Ness. Ook al bestaat er geen wetenschappelijk bewijs dat ze echt zijn, sommigen beweren ze ooit al eens gezien te hebben.

Wetenschappers zijn vrij zeker dat deze dieren slechts in onze verbeelding bestaan en dus nooit zullen worden gevonden. Zij halen bedrog en optische illusies aan als mogelijke verklaringen voor de waarnemingen. Maar dat is niet altijd het geval. Sommige dieren waarvan men dacht dat ze slechts tot volksvertellingen behoorden, werden wel degelijk ontdekt en in het ‘echte’ dierenrijk opgenomen. Denk maar aan de zogenaamde Kraken, het reusachtige zeemonster uit oude zeemansverhalen. Deze reuzenoctopus werd lang tot het rijk der fantasieën gerekend, totdat men inderdaad een reuzenpijlinktvis ontdekte in de maag van een potvis. Het dier was weliswaar kleiner dan uit de verhalen, maar het bestond wel degelijk. Ook andere, minder tot de verbeelding sprekende dieren werden in de loop der tijden overgeheveld van de cryptozoölogie naar de zoölogie. Denk maar aan de okapi, de congopauw of de komodovaraan. Dieren waarvan men enkel een pluim, een stukje vacht of een tekening van een inheemse bewoner had, maar die later toch ontdekt werden. Wie zegt dat dat in de toekomst ook niet geldt voor de volgende monsters die we nu onder de loep gaan nemen?

Afrika

In Afrika wordt verteld over een hele rist aan monsterlijke wezens die al dan niet echt zouden bestaan. Van diep in de moerassen tot in de dichte jungle of de wijde savanne: er ligt overal wel een beest uit de mythes van lang vervlogen tijden verborgen, wachtend op een argeloze voorbijganger die het tot zijn prooi kan nemen.

Eén van die wezens is de Mokele Mbembe. Dit dier zou zich schuilhouden in de diepste moerassen van Midden-Afrika en lijkt op een sauropode, een dinosaurus met een lange nek. De Mokele Mbembe zou zo’n 8 tot 12 meter groot zijn en leven van planten en grassen die groeien nabij het moeras. Het reusachtige dier zou zich ook dikwijls te water begeven en dan in de clinch gaan met de nijlpaarden die in het water zitten. Hoewel de Mokele Mbembe vele malen groter zou zijn dan de nijlpaarden, zouden die er zeker en vast geen schrik van hebben. Lokale jagers zouden de twee diersoorten meermaals hebben zien dreigen naar mekaar, maar echte aanvallen kwamen er volgens hen nog niet. De Mokele Mbembe zou een vreedzaam dier zijn dat enkel aanvalt om zijn territorium te beschermen. Menselijke slachtoffers zouden er nog niet gevallen zijn. Langs de andere kant zou er ooit een stam pygmeeën zijn geweest die na een lang gevecht een Mokele Mbembe hadden geveld en opgegeten. Of dat waar is, weten we niet. Bewijzen zoals botten, een schedel of een stukje huid werden er nog niet gevonden.

Nog een ander dier zou zich in de moerassen van Afrika verschuilen: de Kongamato. Dit dier lijkt veel op de pteranodon, een gevleugelde dinosaurus die miljoenen jaren geleden over het luchtruim heerste. Deze vreemd uitziende vogelachtige heeft de vleugels van een vleermuis, maar dan vele malen groter. Hij zou zijn nest maken in het diepste hart van de moerassen en valt iedereen aan die te dicht bij het nest komt. Lokale vissers getuigen van wilde aanvallen en sommigen kunnen zelfs wondes tonen. Of die ook werkelijk van de Kongamato komen, is niet gekend. Een pteranodon die in het huidige tijdperk opduikt is trouwens geen nieuw gegeven. Herinner je je nog de foto van soldaten die tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog fier bij het lichaam van een pteranodon pronken? Wie zegt dat die foto niet echt is en dus ruimte laat voor het nog steeds bestaan van de pteranodon?

Naast dinosaurusachtige wezens, huizen er ook meer hedendaags uitziende fabeldieren in Afrika. Eén daarvan is een furieuze katachtige die mens noch dier ontziet en aanvalt met een bliksemsnelle en krachtige sprong. De Mngwa zou dezelfde sluiptechnieken toepassen als het luipaard, maar is veel sterker. Volgens lokale mensen heeft de Mngwa littekens van vroegere gevechten, waar ie telkens als overwinnaar uit kwam. Alleen al zijn venijnige blik zou je doen verstenen van angst. Zijn gebrul zou kilometers ver te horen zijn en overtreft de angstige doodskreten van zijn slachtoffers. Een parkwachter zou al eens een aanval van een Mngwa hebben overleefd, en hij vertelt zijn relaas aan al wie het horen wil. Zijn boodschap is telkens dezelfde: blijf weg van de savanne zodra het duister is gevallen. Niet alleen omwille van de leeuwen, maar vooral omwille van de Mngwa.

Om het hoofdstuk Afrika af te sluiten, staan we nog stil bij één merkwaardig roofdier: de zogenaamde Nandibeer. Die zou in Oost-Afrika, in het district Nandi, zijn gespot door Engelsen die er een boerderij hadden. Volgens hen werd hun vee op een dag aangevallen door woeste, reusachtige beren. Vandaar de term Nandibeer. Of het ook werkelijk om beren ging, is maar de vraag. De laatste beer in Afrika dateert van begin vorige eeuw in het Atlasgebergte en heette dan ook toepasselijk Atlasbeer. De Nandibeer wordt omschreven als een eenogige beer die in bomen klimt en van daaruit zijn nietsvermoedende slachtoffers, mens en dier, met zijn machtige klauw neerhaalt.

Wetenschappers denken nu dat de gespotte dieren geen beren waren, maar een soort van voorhistorische hyena’s. Die liepen zo’n tienduizend jaar geleden rond in Afrika en waren even groot als de hedendaagse beren. Ze vielen alles aan wat er op hun pad kwam: van antilopen tot buffels en zelfs olifanten. Hun machtige kaken verbrijzelden zonder enige moeite de beenderen van eender welk dier. Een getuige maakte ooit een tekening van een Nandibeer en volgens geleerden is dat het bewijs van hun theorie. Of het hier om een hyena of een beer gaat, laten we in het midden. Oordeel gerust zelf.

Azië

Net als Afrika heeft ook Azië een rijke cultuur aan fantasierijke wezens. Hier gaan de verhalen voornamelijk over draken en de wereldberoemde Yeti. Toch loopt er nog een wreed dier rond op dit continent. Of beter gezegd: kruipt. Het dier leeft in de onmetelijke Gobiwoestijn en zijn reputatie jaagt menig lokale bewoner de stuipen op het lijf. We hebben het hier over de Mongoolse Doodsworm. Deze worm is duidelijk geen regenworm, maar een rasechte mensendoder. Volgens Mongoolse volksverhalen maakte hij al slachtoffers onder de legers van Genghis Khan, misschien wel de grootste krijgsheer die deze wereld ooit gekend heeft. In sommige geschriften van Genghis zou er sprake zijn van mannen die door de worm werden aangevallen en gedood. Het dier werd door latere ontdekkingsreizigers op papier gezet op basis van beschrijvingen van Mongoolse nomaden. Mocht het dier echt bestaan zoals het staat beschreven, dan is het inderdaad een verschrikking.

Het beest zou zo’n 60 à 120 centimeter lang zijn. Zoals op de tekening te zien is, heeft het een ronde bek vol blikkerende tanden die klaarstaan om aan te vallen. Volgens de lokale bevolking zou het beest een geelachtig gif spuwen vooraleer het toeslaat, maar volgens nog anderen zou het zelfs overgaan tot elektrocutie van zijn prooi. De lange uiteinden rond zijn mond zouden volgens sommigen trillingen al van kilometers ver kunnen waarnemen. Daarop graaft de worm zich in en wacht dan geduldig tot zijn nietsvermoedende slachtoffer hem passeert, waarna het dier plotseling opduikt en genadeloos toeslaat. Er zijn al heel wat onderzoeken gedaan naar dit mythische wezen, maar tot nog toe werd er nog geen exemplaar gevonden.

Europa

Ook hier in Europa kunnen we enkele wezens tot de cryptozoölogie rekenen. Eén daarvan is de Basilisk. Pas op: er bestaat wel degelijk een dier dat deze naam draagt. Het gaat hier dan over een hagedis die een wel heel bijzondere vaardigheid heeft: hij kan namelijk op het water lopen! Dat diertje leeft echter niet in Europa en er is geen link te vinden tussen hem en het fabeldier. De Basilisk die niet tot het bestaande dierenrijk bestaat, is namelijk een kruising tussen een haan en een pad. Het dier zou niet alleen hier, maar ook in Libië zijn gespot en werd al door de oude Grieken beschreven. Volgens andere bronnen zou de Basilisk nog uitgroeien tot een vliegende draak. In ieder geval: wie het beest aankijkt, gaat eraan. Enkel een wezel, haan en wijnruit zouden de blik van dit monster overleven. Een kraaiende haan of een blik in de spiegel betekenen dan weer het einde voor de Basilisk.

Ook in de Bijbel is er trouwens sprake van dit dier en in landen als Duitsland, Nederland en Oostenrijk zijn er nog oude documenten waarin er naar een Basilisk wordt verwezen. Zo zou er één zijn gezien in een varkenshok in Friesland, in een brouwerij in Utrecht en op de bodem van de waterput van een Weense bakkerij. Ook de Zwitserse stad Bazel heeft een bijzondere band met de Basilisk, want hij is nog steeds te zien in het wapenschild van de stad.

Een ander merkwaardig verhaal vertelt over rechtoplopende Kikker- of Paddenmensen aan een brug in Engeland. Deze wezens zouden vlak voor een auto uit het water zijn geklommen en één voor één de weg zijn overgestoken. De bestuurder en de passagier, een koppel dat van een trouwfeest kwam, konden hun ogen niet geloven. Ze waren echter niet dronken en hielden jaren later nog steeds vol dat ze deze wezens hadden gezien. De Kikkermensen hadden echter geen kwaad in de zin. Ze doken aan de overkant van de brug gewoon opnieuw de rivier in.

Amerika

Ook Amerika is in de ban van enkele mysterieuze wezens. De bekendste is uiteraard Bigfoot, maar er zijn er nog enkele waarvan het bestaan nog niet bewezen is. Alhoewel …

Een paar jaar geleden dook er op het internet een foto op van een aapachtig wezen verborgen achter enkele planten. Volgens sommigen gaat het hier echter niet om Bigfoot, maar wel om een neef van hem: de Skunkaap. Deze aap zou net als Bigfoot rondlopen in de uitgestrekte bossen van Noord-Amerika, maar hij zou agressiever zijn. Zijn naam, skunk (Engels voor stinkdier) ape, dankt hij aan zijn vreselijke lijfgeur. De toeriste die de foto nam, bevestigde dat het inderdaad verschrikkelijk stonk op het moment dat de aap daar stond. Of het wel degelijk een authentieke foto is en geen vervalsing staat nog niet vast. Sceptici zijn ervan overtuigd dat een Skunkaap zich nooit zomaar zou laten zien en dat het hier om niet meer gaat dan een man in een apenpak of zelfs een Photoshoptrucje.

In Canada draaien de verhalen dan weer rond een ander wezen, genaamd Ogopogo. Dit reptielachtig dier zou zich schuilhouden in het Okanaganmeer en heeft veel weg van het Monster van Loch Ness. Ook van deze Ogopogo is ooit een vage foto genomen, waarvan men tot op de dag van vandaag niet weet of het om een dier of pakweg een grote tak gaat. 

Australië

Als er op alle continenten al ongrijpbare wezens rondlopen, mag Australië zeker niet achterblijven. Net als de Bigfoot en de Yeti, heeft ook Australië zijn aapachtige rondlopen: de Yowie. Deze rechtoplopende aap zou agressiever zijn dan de andere twee en dus meer het karakter van een Skunkaap hebben. Hij wordt omschreven als donker van vacht en iets groter dan de gemiddelde mens. Sommigen beschrijven hem met twee lange hoektanden waarmee hij doorheen het taaiste vlees snijdt. Een beetje zoals de sabeltandtijgers van weleer. De Yowie zou verantwoordelijk zijn voor het verdwijnen van vee en talloze huisdieren.

Of deze boze aap inderdaad de schuldige is van al deze verdwijningen werd nooit bewezen, laat staan dat er ooit één bewijs van hem werd ontdekt. Logisch, anders zou hij niet in dit rijtje van de cryptozoölogie behoren. Dan was hij allang een bestaand dier.

Cryptozoölogie is een deel van onze cultuur. Wij zijn steevast gefascineerd door het ongrijpbare, het mysterieuze. Het is als een drang, een aantrekkingskracht die ons mensen bezighoudt. Of één van deze wezens ooit ontdekt wordt, is een vraag die we overlaten aan de wetenschap. Maar misschien heeft de mythe in dit geval meer betekenis voor ons dan de werkelijkheid.