KUL: Unia tegelijk partij en rechter

Dat Unia de afgelopen weken plotseling het nieuws heeft gehaald, ligt aan twee – wat je zou kunnen noemen – ‘straffe madammen’ van de N-VA (minister Liesbeth Homans en staatssecretaris  Zuhal Demir). Het gaat om twee bewindslieden die doorgaans geen blad voor de mond nemen en onomwonden zeggen wat ze denken. Het toeval wil dat dit tweetal voor een deel bevoegd is voor zaken die ook in het takenpakket van Unia voorkomen. Dan kan het niet anders dan dat zij weleens botsen met Unia, die je, als objectief waarnemer, na alle incidenten die zich hebben voorgedaan, eerder als een links en in ieder geval allerminst als een rechts bolwerk kunt beschouwen.

Unia is het daar niet mee eens en benadrukt de ‘onafhankelijke en niet-politieke rol’ die de organisatie speelt. Kritiek op Unia komt er ook uit onverdachte en onpartijdige hoek. Zo menen professoren van de Leuvense universiteit (KUL) dat het centrum verschillende tegenstrijdige rollen speelt: ‘Het centrum verricht onderzoek, doet aan bemiddeling, maar is tegelijkertijd ook partij in rechtszaken. Dat is geen gezonde situatie. Het zou bijvoorbeeld beter zijn als het centrum alleen de taak zou hebben om te bemiddelen.’ CD&V-voorzitter Wouter Beke is het niet eens met alle kritiek: ‘Zolang discriminatie bestaat, is een instelling als Unia broodnodig. (...) Of het nu gaat om afkomst, leeftijd of geslacht, de strijd is niet gestreden.’

Openbare dienst

Vooraleer in te gaan op alle commotie rond Unia, is het wellicht goed even stil te staan bij de taak van deze openbare dienst, die kan rekenen op een jaarlijkse subsidie van een kleine 10 miljoen euro. Unia is het interfederaal centrum voor gelijke kansen en bestrijding van discriminatie en racisme, een openbare dienst die racisme en discriminatie moet bestrijden. Unia valt direct onder premier Charles Michel, maar dat is louter een formaliteit om het gewicht ervan de hoogte in te tillen. In feite is Unia onafhankelijk en wordt het geleid door een raad van bestuur. Els Keytsmann en Patrick Charlier zijn de twee codirecteuren van het centrum.

Officieel is de opdracht van Unia gebaseerd op doelstellingen die werden vastgelegd in een samenwerkingsakkoord tussen de federale overheid, de gewesten en de gemeenschappen. De drie belangrijkste opdrachten zijn de volgende:

• Gelijke kansen en participatie bevorderen voor iedereen, ongeacht afkomst, leeftijd, handicap, seksuele geaardheid, religie of levensbeschouwing ... En dit in alle maatschappelijke domeinen (arbeidsmarkt, huisvesting, onderwijs, welzijn, vrijetijdsbesteding, cultuur en burgerschap).
• Samenwerken met de verschillende spelers binnen de samenleving: politieke en openbare overheden, burgers, middenveld, beroepssector, sociale partners, academische wereld, internationale organisaties e.d.
• De kennis van en het respect voor de grondrechten - en meer in het bijzonder de antidiscriminatiewetgeving - bevorderen, opdat die rechten in België worden toegepast en gerespecteerd. In juni a.s komt Unia met haar jaarverslag over 2016. Nu al is bekend dat dit jaar gekenmerkt wordt door een stijging met 20 procent van het aantal nieuwe dossiers over mogelijke discriminatie, haatspraak en haatdelicten. Ook is er sprake van een duidelijke toename van discriminatie op het werk en in het onderwijs.

Alleen oor voor allochtonen ...

De verwijten van de twee Vlaamse bewindsvrouwen komen erop neer dat Unia alleen open zou staan voor klachten van allochtonen over discriminatie, racisme en een gebrek aan gelijke kansen. Wie durft te klagen over antiblank racisme, zou daar geen gehoor vinden en worden afgepoeierd. Homans zegt het zo: ‘Wanneer een blonde vrouw met blauwe ogen door allochtonen wordt uitgescholden voor nazihoer en klacht indient bij Unia, is de kans dat naar haar geluisterd wordt nihil. Als een vrouw met een hoofddoek klacht indient omdat ze uitgescholden wordt, is die kans 100 procent.’ Zij verwijt Unia aan polarisatie te doen in plaats van op te komen voor gelijke rechten en kansen voor iedereen. ‘Vacatures alleen aanbieden aan een enkele doelgroep zoals allochtonen of vrouwen komt neer op pure discriminatie’, meent Homans en daarmee scoort ze een geldig doelpunt.

Hypocriet

Haar partij- en bondgenote Demir beaamt de kritiek. Zij noemt Unia zelfs ongezouten ‘hypocriet’ omdat antisemitisme er anders benaderd (en beoordeeld) wordt dan islamofobie. Demir verwijst o.a. ook naar het feit dat ‘Unia obsessief bezig is met de nog steeds door links aangezwengelde discussie over Zwarte Piet en onvoldoende oog heeft voor de echte problemen’. Unia reageert met de mededeling zich niet in dat debat te mengen en verwijst naar haar eerdere stelling in 2014, waarin werd geformuleerd dat Zwarte Piet niet in strijd was met de antiracismewet. Maar Demir scoort op dat gebied toch haar punt want Unia-directeur, Patrick Charlier, verklaarde later dat Zwarte Piet, ondanks het feit dat hij niet strijdig is met de antiracismewet, wél racistisch is. Demir vraagt zich ook af waarom Unia wel radicale salafisten met hand en tand verdedigt, die weigeren een hand te geven aan de schepen die hen trouwt, en niet opkomt voor een onschuldig kinderfeest. Unia is volgens Demir een centrum van polarisering geworden dat vooral haar eigen politieke boodschap wil brengen over integratie.

‘Unia meet zichzelf een rol van morele superioriteit aan’

De bekende en flamboyante West-Vlaamse politicus Jean-Marie Dedecker (oprichter van de LDD) heeft zich ook in de discussie over Unia gemengd en maakt brandhout van het centrum. Hij noemt Unia het ‘Ministerie van de Waarheid, dat zelf ongeloofwaardig is geworden’. Dedecker meent dat Unia de heersende aversie tegen het centrum aan zichzelf te wijten heeft door ‘een hele serie lachwekkende voorbeelden van politieke verkleutering en multiculturele overstretch, die haar geloofwaardigheid heeft aangetast’. Met acties zoals een onderzoek naar het ‘langezwembroekverbod’ in Beersel, de uithaal tegen Raymond van het Groenewoud over een ‘mogelijk racistische’ passage in zijn song ‘Weg met Amerika’ en een onderzoek naar de uitbater van een taverne, die had verklaard dat ‘lompe oenen en beroepsdoppers niet bij hem hoefden te solliciteren’, maakte Unia zich landelijk het voorwerp van spot. Ook het feit dat Unia schepen Alain Courtois van Brussel uitschold voor ‘etnocentrisch’, omdat hij weigerde een koppeltje moslims te huwen toen de bruid hem de hand niet wilde schudden, voedt de mening bij velen dat Unia de pedalen wat is kwijtgeraakt als het erom gaat allochtonen ter wille te zijn. In een artikel in Knack zegt Dedecker dat ‘de sector van tolerantie en interraciale betrekkingen is doorgeschoven van de staat naar niet-gouvernementele organisaties die zich als morele lobbygroepen en als geweten van de samenleving opwerpen. Ze doen eerder aan politiek en rechterlijk activisme dan aan conflictvermijding (...) Unia meet zich al jaren een rol van morele superioriteit aan als alternatief ministerie van Waarheid. Als je niet meedoet aan de lofzang op de multiculturele samenleving, de diversiteit en de islamisering word je er al vlug als xenofoob weggezet.’

Volgens de West-Vlaamse politicus waakt Unia als een gedachtenpolitie en treedt op als plaatsvervangend parket waar het centrum dit zelf nodig acht. ‘We hebben een arsenaal aan wetgeving tegen racisme en discriminatie, van de werkvloer tot de huurmarkt en het uitgaansleven, over seksuele geaardheid, geslacht, godsdienst en ras, evenals over vrouwen- en kinderrechten. Het is aan het parket en de rechters om te vervolgen en te oordelen. We hebben geen behoefte aan een overheidsinstelling die zich gedraagt als een uitzonderingsrechtbank en als een morele vooringenomen autoriteit. De pathologische vrees om zelfs maar de schijn van racisme op te wekken weegt als een molensteen op het publieke debat en zorgt voor sluimerende wrevel’, zo waarschuwt hij. Waar een opinie en een mening een delict worden, loert volgens Dedecker de dictatuur om de hoek.

‘Vertekend beeld’

Els Keytsman, directeur van Unia, zegt in een persbericht dat zij kan leven met kritiek, maar dat die dan wel op feiten moet berusten. ‘Minister Homans lijkt blind voor de diverse werking van Unia’, meent Keytsman. Haar instelling is er voor elke burger, zo verzekert zij. ‘We vinden het oprecht jammer en verontrustend dat minister Homans en staatssecretaris Demir dit niet opmerken’, luidt het. Wat Homans en Demir zeggen, geeft volgens Keytsman een vertekend beeld van de werking van Unia. Keytsman: ‘Unia zoekt naar de grootste gemene deler tussen mensen ongeacht hun afkomst, handicap, seksuele oriëntatie e.d. De antiracismewet en de antidiscriminatiewet vormen de toetssteen voor Unia. Voor ons tellen feiten en die spreken voor zich.’