Een veilige verbondenheid

De laatste decennia is de rol van hechtingspatronen heel erg centraal komen te staan in de relatiepsychologie. Zo heeft ieder mens een ingebakken behoefte aan een veilige emotionele verbondenheid. De Britse psychiater John Bowlby had het hier al over in zijn theorie over hechting tussen moeder en kind. Tussen volwassenen speelt eigenlijk hetzelfde.

Bowlby en Ainsworth benoemden vier kenmerken van gehechtheid:

1. We zoeken emotionele en fysieke verbinding met onze geliefden en we proberen dat in stand te houden. We vertrouwen erop dat onze geliefden emotioneel betrokken zijn en empathie en betrokkenheid tonen.
2. We richten ons vooral tot onze geliefden wanneer we ons onzeker, bang of bedreigd voelen. Contact met hen geeft ons het gevoel een veilige haven te hebben waar we troost en emotionele steun kunnen vinden.
3. We raken overstuur als onze geliefden fysiek of emotioneel op grote afstand staan. We missen hen dan en dat veroorzaakt verdriet dat heel sterk kan worden.
4. We vertrouwen erop dat onze geliefden ons emotioneel steunen en een veilige haven bieden wanneer we de wereld intrekken. Hoe meer we voelen dat we een (h)echte band hebben, hoe zelfstandiger en onafhankelijker we kunnen zijn.

Hoe je je hecht aan een liefdespartner wordt voor een groot stuk bepaald door de hechtingspatronen die je als kind geleerd hebt. Uit je eerste ervaringen neem je als kind een besluit over hoe veilig of onveilig het is om je te hechten. Als je bij je ouders de ervaring had dat het veilig was om toenadering te zoeken en dat je met je emotionele behoeften bij hen terecht kon, m.a.w. dat zij emotioneel beschikbaar waren, zal je ook bij je partner meer het vertrouwen hebben dat je bij hem of haar terecht kunt en met een open hart ontvangen wordt. In dat geval spreken we van een ‘veilige hechting’.

Als je last hebt van de dynamiek van verlatings- of bindingsangst is dit veilige hechtingspatroon je meestal minder vertrouwd. In plaats van geborgenheid, heb je als kind waarschijnlijk angst, verlatenheid of afwijzing ervaren. Daardoor wordt het in volwassen liefdesrelaties moeilijker om een veilige (h)echte verbinding aan te gaan. Voor meer inzicht in verlatingsangst of bindingsangst verwijs ik naar vorige artikels.

Werkelijk contact maken

Partners tasten de mate van veiligheid af bij elkaar en stellen zich meer voor elkaar open  naargelang ze zich veiliger voelen. Dat veiligheidsgevoel bepaalt dus in hoeverre je kwetsbaar durft te zijn, en dat zal op zijn beurt bepalen of je écht contact kunt maken met je partner of dat jullie dat liever vermijden. Bij echt contact onthul je iets wezenlijk over jezelf, over je gevoelens. Je laat toe dat de ander bij je binnen kijkt. Je laat een diepere laag van jezelf zien en hierdoor ontstaat intimiteit. Je laat je kwetsbaarheid zien en als dat in een veilige context kan, ontstaat er verbinding. Een veilige wisselwerking in het delen van kwetsbaarheid opent de deur naar nog meer intimiteit.

Afhankelijk = onafhankelijk

Om je emotioneel te kunnen hechten is het nodig dat je accepteert dat je in zekere zin afhankelijk bent van een ander. Accepteren dat je soms hulp nodig hebt en op iemand durven te leunen, maakt je paradoxaal genoeg juist onafhankelijker. De kracht die je ontleent aan de steun van je partner zorgt ervoor dat je de rest van de tijd autonomer, zelfverzekerder en krachtiger bent (Dijkstra en Barelds).

De sleutel tot een liefdevolle relatie:
Bereidheid, bereikbaarheid en betrokkenheid

Een veilige verbinding is dus de sleutel tot een liefdevolle relatie tussen partners én een grote bron van kracht voor de partners afzonderlijk. Een veilige band bestaat uit drie basiselementen. Lieven Migerode beschrijft ze in zijn boek Ik zie u graag als de drie cruciale b’s: bereidheid, bereikbaarheid en betrokkenheid.

Bij bereidheid gaat het om de intentie dat je er altijd wilt zijn voor je partner. Als hij of zij verdrietig is of in nood verkeert, dat je vraagt: ‘Gaat het met jou?’, ‘Kan ik je helpen?’, ‘Is er iets?’. Daarnaast heb jij ook het gevoel van je partner dat hij of zij altijd bereid is om je bij te staan als dat nodig is. Het betekent ook dat je je blijft openstellen voor je partner wanneer je twijfels koestert of je onzeker voelt.

Als je je niet goed voelt, gespannen of bang bent, wil je graag merken dat je partner hierdoor geraakt wordt in zijn of haar emoties, dat het hem of haar niet onverschillig laat. Bereikbaarheid betekent dat je de nood van je partner hoort, en ook in je eigen wezen geraakt wordt door wat er in je partner omgaat. Je probeert de wereld vanuit de ervaring van je partner te zien. De binnenkant van je partner raakt jouw binnenkant: dat is bereikbaarheid. Dan pas kan je je emotioneel op elkaar afstemmen en staat je partner niet meer alleen in zijn angst. Door het gevoel van de ander te erkennen en een luisterend oor te bieden, kan je tonen dat je bereikbaar bent voor je partner.

Betrokkenheid volgt uit bereidheid en bereikbaarheid. Het gaat over jou en je partner en over jullie relatie als koppel, waarin jij bijzonder bent voor je partner en je partner voor jou. Betrokkenheid is een gericht zijn op elkaar. Jij staat op de radar van je partner en je partner op die van jou. Het gaat over die heel bijzondere aandacht die je alleen aan een geliefde geeft.  

Deze drie b’s vormen niet enkel de uitdrukking van liefde, maar onderhouden ook de liefdesband. Telkens je er bent voor de ander, verstevig je de band met elkaar. Tegelijkertijd maakt het je ook krachtiger als individu, zoals Bowlby reeds beschreef. Vanuit een veilige haven krijg je het vertrouwen mee om ook onbekende en woelige zeeën te bevaren en stimuleer je dus ook persoonlijke groei bij elkaar.

Als er geen emotionele verbondenheid (meer) is in een relatie, is dat vaak een reden om uit elkaar te gaan. Geraak je er samen niet meer uit? Dan kan relatietherapie helpen om de emotionele verbinding opnieuw tot stand te brengen.