Rijke geschiedenis

In heel hun rijke geschiedenis hebben de Grieken ook heel wat mysterieuze zaken gekend die nog altijd niet (helemaal) opgelost zijn. Laat ons dus eens een blik werpen op wat de grondleggers van de westerse beschaving zo geheimzinnig maakt.

Minoïsche beschaving

De beschavingen in het Oude Griekenland zijn in verschillende culturen onder te brengen. De rijke en hoogstaande culturen waren de Minoïsche, Myceense en Cycladische beschaving. Vooral die eerste hangt in een zweem van mysterie.

De Minoïsche beschaving bestond lang voor de Klassieke Griekse periode waar mannen als Plato naam maakten en was zelfs nog eeuwen voor Homerus zijn beroemde epos schreef al verdwenen. De cultuur beheerste Kreta rond de periode van 3000 voor Christus tot 1200 voor Christus. Dat is ongeveer dezelfde periode als het Oude Egypte, Mesopotamië en andere grote beschavingen uit die tijd. Ze dankt haar naam aan haar meest gekende koning: Minos.

Indrukwekkend paleis

Dat is dezelfde koning die destijds een indrukwekkend paleis had in Knossos met daaronder het uitgebreide labyrint waar volgens de overlevering de legendarische Minotaurus zich schuilhield. Deze mythische figuur met het lichaam van een man en de kop van een stier zou een zoon zijn geweest van de koning. Die had zich namelijk niet gehouden aan zijn belofte jegens Poseidon om een witte stier te offeren. Dat moest gebeuren om zo zijn claim op de troon te rechtvaardigen, maar toen Minos zich niet aan zijn woord hield ontketende hij de woede van Poseidon. Die liet de vrouw van Minos verliefd worden op de stier met de gekende gevolgen van dien. Wellicht niet meer dan een stukje legende, maar het paleis mét labyrint bestond wel degelijk en er wordt nog steeds door archeologen onderzoek naar verricht. Eén ding is wel zeker: in het labyrint werd er naarstig gewerkt, want het telde heel wat werkkamers.

Voor de Minoërs was de zee heel belangrijk. Logisch ook, als je op een eiland leeft en Poseidon je belangrijkste godheid is. Ook de stier speelde een grote rol in de cultuur en werd er vereerd. Er zijn vazen en muurschilderingen gevonden waarop jongelingen op een speciale manier over een stier springen. Het is in die context niet ver te zoeken waar de legende van de Minotaurus vandaan kwam.

Einde

De Minoïsche beschaving was lang succesvol. Dat was zo tot in de 17^de eeuw voor Christus een natuurramp er een einde aan maakte. Het was de vulkaanuitbarsting op het naburige eiland Santorini die het ganse eiland letterlijk overspoelde, want de uitbarsting zorgde voor een immense vloedgolf. Deze zou zelfs tot in Egypte zijn geraakt, waar hij volgens sommige experts de verklaring was voor het verdrinken van het leger van de Farao toen die Mozes achtervolgde. De beschaving herstelde zich wel terug, maar de welvaart die er voordien was, keerde niet meer terug. Uiteindelijk viel Kreta en diens Minoïsche beschaving in handen van de naburige Myceners die er vanaf dan hun stempel drukten.

Mytische zondvloed

De ramp die Kreta en de Minoïsche beschaving destijds trof, doet bij velen een belletje rinkelen. Die lijkt namelijk verdacht veel op de mythische zondvloed die volgens Plato Atlantis in een dag en een nacht deed zinken. Volgens sommige experts heeft Plato de legende van het verzonken eiland ofwel verzonnen op basis van verschillende echte gebeurtenissen zoals de zondvloed die Kreta trof, ofwel is Atlantis gewoonweg gebaseerd op de Minoïsche beschaving.

Slag bij Thermopylae

Wij zien Griekenland als één natie, maar destijds bestond er heel wat onderlinge spanning tussen de verschillende staten. Om dat wedijveren niet in oorlog te laten ontaarden, organiseerde men in het Oude Griekenland geregeld zogenaamde Spelen, waarbij de staten hun beste manschappen mochten sturen ter vertegenwoordiging. Uiteindelijk zouden deze spelen aan de basis liggen van de huidige Olympische Spelen. Maar waar er nu naar heel wat toplanden wordt gekeken om de prijzen te verdelen, keek men bij de Oude Grieken voornamelijk naar twee steden: Athene en Sparta.

De onderlinge wedijver tussen deze twee steden was in heel Griekenland een thema. Athene was de belangrijkste stad en beschikte dan ook over de meest bekwame krijgers, maar Sparta weigerde het hoofd hiervoor te buigen. De moed en hardheid van hun soldaten was doorheen gans het land gekend en spreekt tot op de dag van vandaag tot de verbeelding. Die eigenschappen zouden de Spartanen ook aanspreken tijdens hun meest memorabele slag.

Inval van Perzië

Het grootste rijk uit die tijd was dat van Perzië. De Perzen regeerden in het Midden-Oosten en hun land is vandaag bekend als Iran. De Perzische koningen wilden hun rijk maar wat graag uitbreiden en keken daarvoor naar Europa. Om daar vaste voet aan grond te krijgen, moesten ze wel eerst door Griekenland.

De Perzen hadden vroeger reeds Griekse kolonies veroverd die zich in het westen van Anatolië in het huidige Turkije bevonden. Maar toen die kolonies in 499 voor Christus in opstand kwamen en hierbij de hulp van Athene kregen, was dit voor de toenmalige Perzische koning Darius I het sein om de Grieken tot vijand uit te roepen en op latere termijn de oorlog te verklaren. Na heel wat mislukte onderhandelingen viel Perzië uiteindelijk Griekenland binnen in 490 voor Christus. Dat leidde tot een nederlaag voor de Perzen, die tot 6000 à 7000 man verloren, terwijl aan Griekse kant slechts 192 strijders het leven verloren. Deze strijd werd later bekend als de Slag bij Marathon. De legende wil dat meteen na de strijd een boodschapper vanuit Marathon naar Athene werd gestuurd. De man zou de totale afstand van 42 km in één ruk hebben afgelegd om de overwinning mee te delen alvorens dood te vallen van uitputting. Op basis van deze legende vindt in de huidige tijd dus de marathon plaats.

Wraak

Na hun smadelijke nederlaag zinden de Perzen op wraak. Koning Darius werd opgevolgd door zijn zoon Xerxes I. Die gebruikte een aantal jaren om zijn leger weer terug te versterken. In 480 voor Christus trok hij met zijn manschappen uiteindelijk Griekenland weer in.

De Griekse stadsstaten verzamelden zich en onder leiding van Sparta, het best getrainde leger van de wereld in die tijd, boden zij de Perzen weer het hoofd. Om politieke en religieuze redenen was het Griekse leger echter niet op zijn sterkst en de Spartaanse koning Leonidas voorzag reeds het resultaat van de veldslag. Daarom koos hij 300 van zijn hoplieten, de meest zwaarbewapende infanteristen, uit om ten oorlog te gaan tegen de vijand. Hoewel het Griekse leger in totaal toch uit zo’n 4000 man bestond, is deze veldslag toch de geschiedenis ingegaan als die van de 300 Spartanen. Zij wachtten het Perzische leger, dat uit ongeveer 1 miljoen man bestond, op bij een bergpad in Thermopylae.

In die tijd was dit pad zo smal dat er geen twee strijdwagens naast mekaar konden rijden en die waren van groot belang voor de Perzen. Daarbij waren de Grieken beschermd door de steile bergwand aan de ene kant en de steile klif aan de andere kant.

De eerste twee dagen hielden de Grieken goed stand. Meer nog, de zwaarbewapende Spartanen en hun medestanders richtten een waar bloedbad aan onder de Perzen die er maar niet in slaagden de Griekse linies te doorbreken. Het was pas nadat één van hen een geheim bergpad ging verraden aan de Perzen dat die via deze weg het Griekse leger wist te omsingelen. De Perzen stuurden hun meest gevreesde elite krijgers op pad, met name de Perzische Onsterfelijken, om de Grieken in te sluiten. Toen Leonidas vernam dat hen dit lot te wachten stond, stuurde hij het gros van zijn leger weg zodat het Griekse leger nog sterk genoeg zou zijn om de Perzen in een latere fase het hoofd te bieden. Hij en zijn Spartanen bleven nog over om de vijand het hoofd te bieden en daardoor werd dit in de volksmond de ‘Slag van de 300’.

Onthoofd en gekruisigd

Leonidas en de zijnen vochten nog dapper, maar konden uiteindelijk niet op tegen het te grote leger van de Perzen. Na de Slag bij Thermopylae werd het lichaam van Leonidas onthoofd en gekruisigd, hetgeen zelden gebeurde want de Perzen toonden normaal gezien veel respect voor dappere tegenstanders. Hun koning Xerxes was echter zo woedend om het groot aantal verliezen dat hij had geleden dat hij Leonidas geen eer gunde. Nadien marcheerde zijn leger door naar Athene om er de stad te plunderen. Later zouden de Grieken hen toch verslaan bij de zeeslag bij Salamis. 

Misschien nog een interessant weetje: uit geschriften en documenten blijkt dat de Grieken niet de enige tegenstander van de Perzen waren. Koning Xerxes omschreef hoe zijn leger werd verzwakt door honger, droogte en hitte. Meer nog, hij beschreef ook dat zijn mannen werden geteisterd door aanvallen van wilde dieren, met name leeuwen! Dat waren dan Euraziatische leeuwen, een soort die destijds voorkwam van Griekenland en Turkije tot Palestina, Egypte, Irak en Noord-India. Nu leeft er nog slechts een klein deel in een beschermd nationaal park in India en dierentuinen als Planckendael om de soort in stand te houden door kweekprogramma’s.