Dolf Van Wijk
Het grote voorbeeld voor de beweging en de kledij van de flamencodans
De Spaanse dans flamenco is voor mij onlosmakelijk verbonden met de Flamingo’s, de prachtvogels met de nét iets andere naam. Al sinds mijn studietijd besteed ik heel wat dagen aan het bestuderen van de flamingo’s in hun natuurlijke omgeving. En voor mij is het overduidelijk. Zij inspireerden de flamenco dans. Meer nog, zij zijn het grote voorbeeld, voor de dans én de kledij!
Flamenco en flamingo zijn één, dat is toch voor ieder duidelijk?
Ik vond dit zo vanzelfsprekend dat ik er vanuit ging dat het algemeen bekend was. Maar onlangs ‘wiki-de’ ik even naar de flamingo (ja, die verleden tijd wiki-de komt van het nieuwe werkwoord ‘wikiën’, iets opzoeken op Wikipedia; als ‘google’ de eer heeft een werkwoord te zijn geworden, komt ‘wiki’ die eer ook toe). Tot mijn grote verbazing vermeldt wiki dat het eigenlijke ontstaan van het woord flamenco voor de Spaanse dans onbekend is.
Tot mijn grote verbazing vermeldt wiki dat het eigenlijke ontstaan van het woord flamenco voor de Spaanse dans onbekend is.
Wiki weet veel, maar dus (nog) niet alles...
Je kan op de online encyclopedie Wikipedia vooral veel vaags lezen over de oorsprong van de flamencodans. Dat die lang geleden ontstond, dat ze zich steeds verder ontwikkelde sinds het ontstaan in de 19e eeuw. Allemaal logisch maar de kern van het ontstaan van de dans blijft vaag. Weliswaar wordt vermeld dat de naam ‘flamenco’ (o.a.) flamingo betekent. En ook dat de naam misschien iets te maken heeft met 'flamant', Vlaming, maar die informatie heldert ook niet veel op.
De kleur is rood, het rood van...
Als link tussen de flamenco en de flamingo wordt de roze kleur van de vogel genoemd en de associatie gelegd met de kleur van de jurken van flamencodanseressen. Maar Wikipedia vermeldt vervolgens dat die roze kleur (welke roze kleur??) iets van latere datum is geweest en dus de oorsprong niet verklaart.
Je kan niet naast de gelijkenissen kijken!
Waar volkomen overheen wordt gekeken is het gedrag van deze vogels. Wie flamingo’s in het wild heeft geobserveerd die ziet gewoon dat de dans is geïnspireerd op deze vogels, je ziet de vele gelijkenissen.
Flamingo's moet je bij voorkeur in de natuur zien.
De meeste mensen kennen flamingo’s natuurlijk alleen via afbeeldingen in boek of tijdschrift
De meeste mensen kennen flamingo’s natuurlijk alleen via afbeeldingen in boek of tijdschrift, van tv of op zijn best ‘life’ uit de dierentuin. Ik had het geluk ze uitgebreid te kunnen observeren in hun natuurlijke omgeving. Zo zag ik flamingo's in de Camargue in Zuid-Frankrijk en in de Salines, bij Antequera in Zuid-Spanje, in een goed beheerd privé eigendom van de eigenaar van de regionale bank. Ook kon ik ze bewonderen in de Coto Doňana, het natuurgebied in de delta van de Guadalquivir, dat is het uiterste zuiden van Spanje. Voorts vond ik flamingo's in Noord-Algerije in de moerassen van La Macta bij Mostaganem en in de Salines d'Arzew. Dat is het voordeel van een studie biologie, met als specialisatie ecologie of veldbiologie, je komt nog eens ergens!
Verwar flamingo’s kijken vooral niet met vakantie.
Om het bestuderen van flamingo’s niet te gaan verwarren met een vakantie-uitstap moet je weten dat flamingo’s meestal in afgelegen gebieden voorkomen waar het voor de mens in barre omstandigheden toeven is.. Dat betekent dat ik mij ophield in uitgestrekte kurkdroge zoutvlaktes, waar ik beladen met apparatuur in de brandende zon uren geduld uitoefende in stekelige struikgewassen om de flamingo’s te kunnen zien. En dan weer zwoegend verder trok door dikke stinkende blubber omringd door stekende muggen en dazen om het beste plekje te vinden voor observatie. Waarna ik nog een vol etmaal de indringende stank van die anaerobe blubber aan mijn lijf had, hoe vaak ik me ook waste. Kortom, ... ik had het niet willen missen.
Elegantie ten top.
in elk flamenco optreden zie ik de flamingo’s
Maar die vele uren gluren door mijn verrekijker hebben het voor mij glashelder gemaakt; in elk flamenco optreden zie ik de flamingo’s. In hun natuurlijke habitat stralen flamingo’s een weergaloze elegantie uit. De flamencodansers weerspiegelen dit; slank, met een fiere houding, hun armen gestrekt als de nek van de flamingo en de hand gebogen in de vorm van zijn kop. Bij flamingo’s in het wild valt hun grote zwarte snavel op. Zelfs op grote afstand door je kijker. Met die snavel maken ze soms klapperende geluiden, zoals... zwarte castagnetten in een gebogen hand van de danser?
Lees ook even mee in de Engelstalige Wiki:
‘baile flamenco is known for its emotional intensity, proud carriage, expressive use of the arms’ .. en ook:’ ... rhythmic stamping of the feet’. Vrij vertaald: ‘de Baile flamencodans is bekend om zijn emotionele intensiteit, trotse houding, het expressieve gebruik van armen en het ritmisch stampen met de voeten’.
Tappen komt van het trappelen.
Tapdansen is een essentieel element van de flamencodans. En flamingo’s tappen op hun manier, met trappelen. Dat doen ze al wadend in water terwijl ze op zoek zijn naar eten. Ze zoeken hun voedsel immers meestal in brakke wateren en zoutpannen. Vaak hebben deze wateren een rozerode aanblik vanwege de algen en pekelkreeftjes. En juist in het eten van die kreeftjes zijn flamingo’s gespecialiseerd.
Stampen in de modder om eten op te wervelen.
Al wadend door het water steken ze hun snavels onder water en maken ze met hun nek maaiende bewegingen in halve cirkels. Telkens zuigen ze water op en persen het dan weer naar buiten waarbij de kreeftjes en ander spul via een ingenieus filtersysteem in hun snavels achter blijven. De kreeftjes zijn klein en het duurt wel lang eer de flamingo’s hun buik vol hebben van dit soort miniatuur-scampi. Het trappelen helpt om meer prooi op te wervelen, daarom bewegen de vogels voortdurend afwisselend met hun lange steltbenen in de modder. Een zeer karakteristiek gezicht en de inspiratie voor het tapdansen!
De bewegingen van de paringsdans.
Maar er is meer. Typisch voor de flamenco zijn plotselinge, schoksgewijze bewegingen van de dansers met hoofd en armen. Tijdens het ‘baltsen’, de paringsdans, doen flamingo’s dat ook. Ze draaien hun kop telkens heel snel halve slagen en slaan hun vleugels uit. Vooral bij de flamingosoort die voorkomt in het Middellandse Zee gebied, Phoenicopterus roseus, valt dit op. Die soort vind je ook in Zuid-Spanje en Andalusië, de bakermat van de flamenco.
Typisch voor de flamenco zijn plotselinge, schoksgewijze bewegingen van de dansers met hoofd en armen.
Flamingo’s hebben meer kleuren dan roze.
De grotere mediterrane (onder)soort uit het Middellandse Zeegebied is de minst roze van de flamingo’s. Vanop grote afstand lijken ze door je kijker zelfs bijna helemaal wit met soms een klein beetje rood van hun vleugels zichtbaar. Als ze plotseling hun vleugels uitslaan word je observeren beloond. Dan krijg je ineens een heel ander beeld in je kijkertje, met fel contrasterende kleuren van rood en zwart.
En hierin zien we de kleuren van de kostuums van de flamencodansers...
De helderrode vleugelveren tekenen zich scherp af tegen de zwarte slagpennen. De meeste mensen associëren flamingo’s met roze, net als Wiki. Maar als je deze vogels in het wild observeert en ziet vliegen (of baltsen, het verleidelijke liefdesspel spelen om de partner over te halen tot paren) dan blijken rood en zwart ineens de kenmerkende kleuren van de flamingo’s. Kijk eens op deze site die verschijnt na het googelen van images ‘flamenco dancer costume’. De hele pagina kleurt zwart en rood!
Een kleurensensatie om U tegen te zeggen.
Tijdens de balts slaan flamingo’s dus vaak heel plotseling en snel hun vleugels uit en tonen hun kleuren. Dat is goed te zien in dit filmpje waarop ze dat een aantal keren doen (bijvoorbeeld op ‘1”45 en ‘2”02, er zijn verschillende soorten door elkaar te zien; de grote en meest witte zijn de mediterrane). Ook dat karakteristieke gedrag wordt nagebootst in de flamencodans.
Verrassende sensatie bij het zien van verborgen pracht.
De danseressen dragen lange jurken tot aan de grond. Krachtig stampend en tappend en met schoksgewijze arm- en hoofdbewegingen verplaatsen ze zich sierlijk over het toneel. Dan zwaaien ze plots met hun lange jurk omhoog en zie je even de onderjurk met felle contrastkleur. Je ondergaat dezelfde verrassende sensatie als bij het kijken naar de flamingo!
Nog een aanrader.
Als je nu nog niet overtuigd bent van de oorsprong van de flamenco moet je bij je volgende mediterrane vakantie maar een kijker meenemen en zelf eens flamingo’s gaan kijken. Dat is trouwens sowieso een aanrader!
Dan zal ik ondertussen Wiki aanpassen.
SenNet gelegenheidsblogger Dolf Van Wijk werkt fulltime, is milieuminnaar, zeezeiler, echtgenoot, vader van 2 volwassen zoons. Hij houdt van reizen, maar zijn hobby is vooral schrijven. Hij heeft ook een eigen blog.
3 reacties
AADI
Het eerste het beste vertaalwoordenboek leert je ook dat flamenco Vlaams betekent.
Flamant (met t) is Frans voor 'flamingo. Flamand (met d) is Frans voor Vlaming. En dan heb ik het nog niet eens over de inhoud!
Over de flamenco zijn er bibliotheken volgeschreven.
Doe eens wat moeite, Dolf, en raadpleeg een paar werken over dit onderwerp.
Wat zeg je? Het cursiefje was als grap bedoeld? Uit de opinie van de gebruikers van SenNet kan je opmaken dat zij dat allemaal zeer ernstig nemen en alles wat hier verschijnt voor waarheid aannemen. Zet die mensen niet op het verkeerde been. Jij zorgt ervoor dat ze zichzelf belachelijk maken. (Ja maar, ik heb het nochtans gelezen op SenNet!)
Reactie zoals hierboven is totaal van de pot gerukt en men vraagt zich af: wat is uw punt Fitees?
Dolf heeft gelijk: de Flamencodans is genoemd naar de Flamingo. En wil je nog wat meer leren: de Flamingo is genoemd naar de Vlaming. En wil je nu helemaal van je stoel vallen: de Vlaming danste de flamenco in Spanje. Stamt allemaal uit de tijd van de zeevarende Vlaming tot ver voorbij Cadiz zijn sporen naliet (en dat voor de Portugezen, Spanjaarden en latere koloniale machten). Die Flamenco's (Dietsers) waren behoorlijk arrogante en pretentieuze kerels hoor, puur omdat ze konden reizen als geen ander en zich DE wereldburger waanden (en waren). Een geschiedenis veelal weggemoffeld maar door de taal komt alles terug boven. De wereld Diets maken zeggen ze dan.