Zout en hoge bloeddruk

Hoge bloeddruk? Zoutloos is niet zaligmakend.

Inhoud:
1. Zout en normale bloeddruk
2. Zout en hoge bloeddruk (hypertensie)
3. Dieet en hoge bloeddruk
4. Zout en gezondheid
5. Hoe ons zoutgebruik beperken ?
6. Wat is hoge bloeddruk of hypertensie ?
7. Interessante links

Zout wordt vaak in verband gebracht met het ontstaan van hoge bloeddruk of hypertensie. In de behandeling van deze kwaal staat een zoutarm dieet dikwijls centraal. Het verband tussen zoutgebruik en hypertensie blijkt evenwel minder evident dan algemeen gedacht, en wellicht zijn andere dieetmaatregelen dan zoutbeperking belangrijker om de hoge bloeddruk te verhelpen.

Er bestaan verschillende studies waarin een verband wordt aangetoond tussen de gemiddelde zoutconsumptie en het optreden van hypertensie in een bepaalde bevolkingsgroep.

Het beste onderzoek dat over deze problematiek werd uitgevoerd was de internationale INTERSALT-studie waarbij ook de situatie in België werd bestudeerd. Een opmerkelijke vaststelling van deze studie was dat de normale stijging van de bloeddruk met de leeftijd, niet optreedt in bevolkingsgroepen die zeer weinig zout gebruiken. Nog volgens deze studie zou een vermindering van de dagelijkse zoutconsumptie met 6 g zich vertalen in een gemiddelde daling van de systolische bloeddruk met 2,2 mm Hg, en van de diastolische bloeddruk met 0,1 mm Hg.

Andere studies, zoals de belangrijke MRFIT-studie (Multiple Risk Factor Intervention Trial), kwamen door een verminderde zoutiname tot een daling van de diastolische bloeddruk met 7 mm Hg .

Bij de interpretatie van al deze studies moet men evenwel rekening houden met het feit dat een lagere zoutconsumptie vaak samengaat met andere wijzigingen in de eetgewoonten en met een daling van het lichaamsgewicht, twee factoren die eveneens hun invloed kunnen hebben op de bloeddruk.

1. Zout en normale bloeddruk
Studies bij mensen met een normale bloeddruk hebben aangetoond dat een vermindering van het zoutverbruik tot zowat éénderde van de normale consumptie -dit betekent in de praktijk minder dan 4 g zout per dag of 1,6 g natrium, de actieve stof in natriumchloride- weliswaar tot een geringe bloeddrukdaling leidt, maar dat er grote individuele verschillen bestaan. We kunnen hieruit dus geen algemene besluiten trekken m.b.t. onze gezondheid. Blijkbaar zijn onze nieren en ons hormonaal systeem in staat om het overschot aan zout te elimineren, hoofdzakelijk via de urine.

Verder onderzoek heeft uitgewezen dat bij het overgrote deel van de bevolking zoutgebruik niét de oorzaak is van hypertensie. Slechts 10 à 20 % van de mensen zouden wél gevoelig zijn voor zout. Zij kunnen dus door een te hoge zoutinname hypertensie ontwikkelen. Deze zoutgevoeligheid zou genetisch bepaald zijn.

Ook werd vastgesteld dat mensen die aan hypertensie lijden, doorgaans gevoeliger zijn voor zoutinname dan personen met een normale bloeddruk en dat oudere hypertensiepatiënten gevoeliger zijn voor een bloeddrukstijging tengevolge van zoutinname dan jongere patiënten.
2. Zout en hoge bloeddruk (hypertensie)
Bij mensen die aan hypertensie lijden, is de beperking van de zoutinname meestal wel een zinvolle dieetmaatregel. Bij ongeveer de helft van de hypertensiepatiënten zal een verminderde zoutinname leiden tot een daling van de bloeddruk. Algemeen kan men stellen: hoe hoger de bloeddruk, hoe groter het effect van een zoutbeperking.

In geval van zwangerschapshypertensie, een specifieke vorm van hypertensie die aanleiding kan geven tot zwangerschapsvergiftiging (pre-eclampsie, een ernstige complicatie die tot een miskraam kan leiden), is een streng zoutarm dieet echter uit den boze.
3. Dieet en hoge bloeddruk
Naast een eventuele zoutbeperking, zijn een aantal andere dieetmaatregelen essentieel in de preventie en de behandeling van hypertensie.

-De belangrijkste dieetmaatregel is ongetwijfeld vermageren (in geval van overgewicht). Een eenvoudige vuistregel om overgewicht te bepalen is de Quetelet- of zwaarlijvigheidsindex : gewicht in kg/ (lengte in m)2.D.w.z. uw gewicht (in kilogram) delen door het kwadraat van uw lichaamslengte (in meter).Indien de uitkomst boven 25 ligt, is er sprake van overgewicht.
Overgewicht is op zichzelf een risicofactor voor hart- en vaatziekten. Bovendien versterkt dit de negatieve invloed van hypertensie. Anderzijds heeft onderzoek uitgewezen dat een zoutbeperking in combinatie met een gewichtsvermindering, een sterkere bloeddrukdaling geeft dan beide factoren afzonderlijk. Gewichtsvermindering versterkt ook in hoge mate het effect van bloeddrukverlagende geneesmiddelen. Dit effect is reeds merkbaar vanaf 3 tot 5 kg gewichtsverlies.

-Een tweede belangrijke risicofactor is overmatig alcoholgebruik. Hypertensiepatiënten moeten, nog meer dan anderen, hun alcoholgebruik beperken tot maximaal 1 à 2 glazen bier of wijn per dag.

-Ten derde dient de voeding voldoende rijk te zijn aan de mineralen kalium (min. 3 tot 3,2 g per dag), calcium (min. 800 tot 1.000 mg per dag) en magnesium (min. 350 tot 400 mg per dag).
Kalium komt o.m. voor in alle groenten en fruit, in mager vlees, vis, melk, koffie en thee. Calcium komt veel voor in melkprodukten en peulgroenten. Magnesium vinden we in groene bladgroenten, noten en volle granen. De gemiddelde Belgische voeding bevat meer dan voldoende van deze drie mineralen.

Let wel: in normale omstandigheden zijn supplementen van deze mineralen zinloos en zelfs schadelijk. Een uitzondering hierop vormt calcium: zwangere vrouwen met een risico op zwangerschapshypertensie doen er goed aan om vanaf de 20ste week 2 g calcium extra per dag (onder de vorm van calciumcarbonaat) in te nemen.

Wanneer de hypertensie gepaard gaat met een hoog cholesterolgehalte in het bloed, moeten ook dietmaatregelen worden genomen die het cholesterolgehalte doen dalen. Dit betekent o.m.: minder dierlijke vetten en vlees en méér vis en levensmiddelen die rijk zijn aan onverzadigde vetzuren, zoals de meeste plantaardige oliën. Eventueel zal ook een cholesterolverlagend geneesmiddel worden voorgeschreven.

Studies hebben bovendien uitgewezen dat stoppen met roken en geregelde lichaamsbeweging (vooral zg. uithoudingssporten, zoals lopen, wandelen, zwemmen, fietsen), een gunstige invloed hebben op de bloeddruk.
Pas wanneer al deze maatregelen onvoldoende effect hebben en de bloeddruk te hoog blijft, zullen bloeddrukverlagende geneesmiddelen worden voorgeschreven.
4. Zout en gezondheid
Dat de zoutconsumptie niet de eerste risicofactor is in het ontstaan van hypertensie , betekent niet dat we helemaal niet op ons zoutverbruik moeten letten. Een zoutrijke voeding heeft nl. nog andere nadelige gevolgen voor onze gezondheid.

Een overmatige zoutinname vergroot met name het risico op een verdikking van de hartwand via bepaalde hormonale factoren; het is een risicofactor voor ischemisch hartlijden, dit is een hartziekte ten gevolge van een verstoorde bloedtoevoer naar het hart. Overmatig zoutgebruik verhoogt ook het risico op maagkanker. Redenen te over dus om de zoutconsumptie te beperken.
5. Hoe ons zoutgebruik beperken ?
De gemiddelde dagelijkse zoutinname bedraagt 10 à 12 g zout of 4 à 5 g natrium. Dit zou idealiter moeten teruggebracht worden tot maximaal 4 g zout of 1,6 g natrium. Dit is overigens nog steeds zeven keer hoger dan de dosis die ons lichaam strikt gezien nodig heeft. In normale omstandigheden verbruikt ons lichaam immers maar 500 tot 750 mg zout (200 à 300 mg natrium) per dag. Alleen in bijzondere omstandigheden, bijvoorbeeld ziektes die gepaard gaan met braken en/of diarree, hevig zweten of de inname van bepaalde geneesmiddelen zoals b.v. vochtafdrijvende middelen, kan de behoefte hoger liggen.

Bij hypertensiepatiënten kan het nodig zijn om de zoutconsumptie nog verder te beperken, tot minder dan 2 g zout (800 mg natrium) per dag.

Eén koffielepel zout bevat ongeveer 2 g. Bij de meeste mensen is het grootste deel van de zoutinname echter niet zozeer toe te schrijven aan het extra schepje zout bij de bereiding van gerechten of aan tafel, maar vooral aan het overvloedig gebruik van zout bij de verwerking van voedingsprodukten. Bijna alle groenteconserven, bereide soepen en bouillonblokjes, gerookte en bereide vlees- en viswaren, kant-en-klare gerechten, mayonaises en andere sauzen, brood en gebak, boter en melkprodukten, enz. bevatten vrij grote hoeveelheden zout. Om nog te zwijgen van gezouten koekjes en aperitiefhapjes.

Tenslotte willen we hier een hardnekkig misverstand uit de wereld helpen : zeezout is niet gezonder dan gewoon tafelzout. Zeezout bevat weliswaar sporen van bepaalde mineralen zoals b.v. jodium, maar deze hoeveelheden zijn zo gering dat ze nauwelijks iets bijdragen tot het dekken van de behoeften aan deze mineralen. Méér nog: zeezout bevat minder jodium dan tafelzout dat met jodium is verrijkt.
6. Wat is hoge bloeddruk of hypertensie ?
De bloeddruk is de druk die uitgeoefend wordt op de wand van een bloedvat. De bloeddruk wordt steeds weergegeven in twee cijfers.

De systolische bloeddruk of bovendruk is de hoogste druk die in de bloedvaten wordt gemeten wanneer het hart samentrekt en het bloed in de slagaders perst.

De diastolische bloeddruk of onderdruk is de laagste druk die gemeten wordt tijdens de rustfase van het hart wanneer het bloed terugstroomt naar het hart dat zich met bloed vult.

De bloeddrukwaarden worden uitgedrukt in millimeters kwik (mm Hg). Wanneer men spreekt over een bloeddruk van 12/8, dan gaat het echter om de waarde in cm Hg.

De bloeddruk wordt als normaal beschouwd wanneer in rust de diastolische druk beneden 90 mm Hg en de systolische beneden 140 mm Hg ligt.

Wanneer bij herhaalde metingen (of bij een continue meting gedurende 24u) een diastolische druk van meer dan 90 mm Hg en een systolische druk van meer dan 140 mm Hg (of anders uitgedrukt : een bloeddruk van méér dan 14 op 9), dan spreekt men van hoge bloeddruk of hypertensie.

Deze waarden gelden voor volwassenen. Bij jongeren worden iets lagere waarden gehanteerd.

In 90 % van de gevallen is de oorzaak echter onbekend, en spreekt men van primaire of essentiële hypertensie. Wanneer de oorzaak wél gekend is, spreekt men van secundaire hypertensie.

Hypertensie is een belangrijke risicofactor voor hart- en vaatziekten. Het probleem is dat een hoge bloeddruk gedurende jaren onopgemerkt kan blijven omdat het geen duidelijke klachten veroorzaakt. Meestal wordt de hypertensie eerder toevallig vastgesteld tijdens een routine-controle of n.a.v. andere klachten zoals hoofdpijn, vermoeidheid, duizeligheid, neusbloedingen, enz.

Om een vroegtijdige diagnose mogelijk te maken, is een geregelde bloeddrukcontrole belangrijk.
7. Interessante links

Foto
Hier ziet men atherosclerose van een bloedvat samen met een bloeding welke een vernauwing van een bloedvat en verhoogde bloeddruk met zich meebrengt.