Pesterijen op het werk

Opzettelijk en aanhoudend negeren, vernederen, buitensluiten, uitlachen, saboteren, bekritiseren en wat nog allemaal. Maar liefst 11 procent van de werknemers zegt dagelijks het slachtoffer te zijn van dergelijke pesterijen op het werk. Het is een fenomeen dat zich helaas overal voordoet. Geen wonder dus dat er in binnen- en buitenland ontelbare artikelen, boeken, radio- en tv-uitzendingen aan gewijd worden die het probleem proberen te analyseren en op te lossen.

Ondanks alle pogingen om het pestgedrag uit de wereld te helpen, blijven pestkoppen hun collega’s lekker kwellen. Vaak leidt dat echter tot grote geestelijke schade bij de slachtoffers, en worden er zelfs letterlijk mensenlevens door verwoest.

Onze columnist Jan Schils typeert het fenomeen zelfs als een zeer perfide vorm van misdaad, niet meer en niet minder. Overheden, werkgevers, schooldirecties enz. moeten dat kwaad dan ook resoluut uitroeien met alle bestaande wettelijke middelen en er vooral niet laks tegen optreden zoals her en der helaas wel gebeurt.

Moe getergd

Zo zijn er tal van mensen (ook vaak schoolkinderen die op school gepest worden) die, moe gepest, uit pure wanhoop een einde aan hun leven maken. Dikwijls wordt daarbij de schuldvraag gerelativeerd: waren de directies op de hoogte van bepaald pestgedrag? Ook de post ontsnapte een paar jaar geleden de dans, toen een rechter niet bewezen achtte dat een zwaar gepeste postbode zich om die reden van het leven had beroofd, terwijl getuigen bewijzen van het tegendeel aanbrachten.

Boosheid en angst

Dezer dagen stootten we op een onderzoek van arbeidspsychologe Roelie Mulder, die met het onderwerp ‘pestgedrag op het werk’ promoveerde aan de Open Universiteit in Nederland. Ze vroeg zich o.m. af waarom collega’s zo weinig begaan zijn met en reageren op pestgedrag op het werk? Boosheid en angst blijken daarbij een grote rol te spelen. Volgens Mulder zijn er bij pesten op het werk drie partijen: dat zijn het slachtoffer, de pestkop en de omstanders. Zo onderzocht ze o.a. de emoties van omstanders wanneer die getuige zijn van pestgedrag. Ook ging ze na welk effect die emoties hebben op de bereidheid van omstanders om het slachtoffers te helpen.

Mulder stelde vast dat wanneer omstanders (of getuigen) niet ingrijpen tegen een pestkop, dat vaak komt door boosheid of door angst. Bij boosheid gaat het er dan om dat zij de schuld van het pesten bij het slachtoffer leggen. De angst komt voort uit hun vrees om zelf ook gepest te worden.

Slachtoffers gaan er op allerhande manieren mee om als ze het onderwerp van pesterijen zijn. Zo gaat de ene vastberaden en assertief reageren en het probleem aanpakken, terwijl de ander zich niet gaat verzetten tegen de pestkoppen. Mulder ontdekte dat omstanders het assertieve slachtoffer beter beoordelen dan het slachtoffer dat niet reageert. Ook al beoordelen de omstanders het slachtoffer beter, leidt dat er volgens haar echter niet toe dat zij het slachtoffer sneller gaan helpen. Zij zijn namelijk van mening dat het assertieve slachtoffer de situatie zelf wel kan oplossen, met als gevolg dat zij gewoonweg niets doen.

Eigen schuld

'Als je niet reageert op pesterijen, is het je eigen fout dat je gepest wordt. Eigen schuld, dikke bult'Als een slachtoffer niet of nauwelijks reageert op pesten, houden de omstanders het slachtoffer meer verantwoordelijk voor het voortduren van het pesten en zijn ze daarom ook minder geneigd te helpen. Mulder noemt dat het eigen schuld, dikke bult-mechanisme. Mulder stelde vast dat naarmate het pesten meer wordt gezien als ‘eigen schuld’, vrouwelijke omstanders minder medelijden hebben met het slachtoffer. Mannelijke omstanders zijn volgens haar vooral bozer. Het resultaat is dat zowel mannen als vrouwen minder geneigd zijn te helpen.

Associatief stigma

Vaak zijn getuigen van pesterijen ook gewoon bang om het op te nemen voor een slachtoffer, omdat ze denken dan zelf ook gepest te zullen worden. Mulder noemt dat het associatief stigma. Hoe meer het associatief stigma een rol speelt, hoe angstiger zowel vrouwen als mannen zijn. Daarnaast stijgt bij mannen ook de graad van boosheid. Dat zorgt er ook voor dat de omstanders minder snel zullen kiezen om op te komen voor een slachtoffer.

Destructief

Mulder noemt de kosten van pesten op het werk ‘substantieel’ en de gevolgen voor de slachtoffers ‘destructief’.  Zij vindt dan ook dat er meer aandacht besteed moet worden aan dit eigen schuld, dikke bult-mechanisme, dat vaak onbewust gebeurt. Als je als collega beseft dat je je boos of angstig voelt als een medewerker wordt gepest, en je bent je bewust van de gevolgen die dat kan hebben voor het slachtoffer, dan kan je misschien die gevoelens aan de kant schuiven en tóch ingrijpen. Daarom is het belangrijk dat werknemers begeleid worden, een vertrouwenspersoon kunnen aanspreken die hen kunnen helpen. Mulder stelt immers 'dat die boosheid en angst leiden tot niets doen, is misschien begrijpelijk, maar niemand verdient het gepest te worden’.

Volgens Mulder is ‘de sleutel tot het aanpakken van een volwassen pestkop iemand aanspreken die echt kan helpen, zoals een leidinggevende’. Ze vindt het wel van essentieel belang om het daarbij bij de feiten te houden in plaats van emotioneel te werk te gaan.

Pak de pestkop aan

Tot slot lees je hieronder een aantal tips om pestgedrag resoluut tegemoet te treden:

• Wees je bewust van het pestgedrag

Het is best mogelijk dat je niet goed beseft dat jij of een collega te maken heeft met pesterijen, net omdat je denkt dat volwassenen zich daar niet meer mee bezig houden (helaas is dat toch wel het geval … ).

• Als je niet duidelijk maakt dat het pestgedrag niet kan voor jou, zal er ook niets veranderenZwijgen is toestemmen

Zoals de Britse experte in pestgedrag Jill Brooke mooi stelt, is stilte ook een geluid. Daarmee bedoelt ze dat je weldegelijk iets zegt door niets te zeggen, namelijk dat de pestkop gerust zijn gang kan gaan en dat je er geen problemen mee hebt. Op die manier zal er niets veranderen aan de situatie.

• Hou je emoties erbuiten

Spreek over feiten, niet over emoties. Als je exact wilt kunnen aanhalen wat er gezegd over gebeurd is, hou dan notities bij. Zeker als je een leidinggevende, een vriend of een collega wilt aanspreken over de situatie, of als je juridische of beleidstechnische stappen wilt ondernemen, zijn die feiten heel erg belangrijk. Daarnaast hou je de gebeurtenissen heel zakelijk, waardoor het voor jezelf misschien makkelijker is om ermee naar buiten te komen.

• Zorg dat je niet alleen staat

Volgens experts is de sociale uitsluiting hetgene wat pesten zo verwoestend maakt. Probeer daarom nog meer mensen aan jouw kant te krijgen, andere slachtoffers of getuigen bijvoorbeeld. Zo sta je sterker om je werkgever te dwingen om tegen de pesters op te treden en verklein je de kans dat de zaak in de doofpot wordt gestopt (wat jammer genoeg vaak wel gebeurt).

• Spreek je leidinggevende aan

Je leidinggevende of personeelschef moet ervoor zorgen dat pestgedrag op het merk vermeden wordt. Spreek hem of haar daarom zeker aan als je denkt dat je zelf het slachtoffer zal worden van pesterijen als je opkomt voor een andere collega. Daarnaast kan je die collega ook doorverwijzen naar een vertrouwenspersoon of preventieadviseur.

• Kalmte zal je redden

Jij treft geen schuld. Blijf kalm en zelfverzekerd en wees niet bang. Roep de pestkop op die manier een halt toe.