Oorverdovende steden

Er is te veel lawaai op straat. Belgen zijn in Europa, op twee nationaliteiten na, het meest blootgesteld aan verkeerslawaai (46% tegenover een gemiddelde van 42,9%). Het straatlawaai in de Belgische steden is onrustwekkend. Auto's en motorfietsen, claxons, sirenes en het openbaar vervoer produceren gemiddeld 84,7 decibel, maar oorverdovende pieken werden opgemeten in Brussel (121,8 dB), Antwerpen (117,6 dB) en Luik (109,6 dB).

Het lawaai overschrijdt de veiligheidsdrempel van 85 decibel en ligt gevaarlijk dicht bij 90 decibel, de kritieke drempel die de Wereldgezondheidsorganisatie bepaalde voor de preventie van gehoorverlies door lawaai. Een heus kabaal waar zij die het meest zijn blootgesteld aan verkeerslawaai (+4 procentpunten in vergelijking met minder blootgestelde personen) nog zenuwachtiger van worden, dat leidt tot slaapstoornissen (+3 pp), concentratieproblemen (+5 pp) en hoofdpijn (+3 pp), en daarbovenop een verminderd gehoor op lange termijn (+9 pp)¹.

Als onderdeel van de Europese Week van de Mobiliteit (16-22 september) mat Amplifon de decibels in de straten van drie grote Belgische steden: de twijfelachtige eer van ‘hoofdstad van het straatlawaai’ gaat naar Brussel, waar het verkeerslawaai tussen 17u en 20u tot wel 121,8 decibel kan pieken, gevolgd door Antwerpen (117,6 decibel) en Luik (109,6 decibel). Dat zijn verontrustende cijfers, zeker als je weet dat wonen in zones met meer dan 60 decibel aan verkeerslawaai in verband wordt gebracht met een stijging met 4% van het sterftecijfer, 5% meer risico geeft op een hartaanval en verrassend genoeg ook op meer zwaarlijvigheid.

Om steden van de toekomst te creëren die ‘slimmer’ en ‘oorvriendelijker’ zijn, maar ook om het gehoor van burgers te beschermen, raden experts aan om gebruik te maken van elektrische vervoersvormen, fluisterasfalt en meer publieke groene zones.

‘Verkeerslawaai is een onderdeel van onze steden en onze levens geworden. In Europa zijn gemiddeld meer dan 50% van de mensen die in stedelijke gebieden wonen blootgesteld aan een gemiddelde van 55dB verkeerslawaai. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie heeft alles wat over dit geluidsniveau gaat mogelijk gevolgen voor de gezondheid van de mensen. Belgische steden gaan vaak over de drempel van 85dB, en dat is zorgwekkend als je weet dat geluid, zelfs op een lager niveau, problemen kan veroorzaken bij verbale communicatie, concentratie, stress, prestaties bij het leren en op het werk, maar ook oorzaak kan zijn van ongevallen. Kinderen, ouderen en mensen die al moeite hebben met het horen en communiceren, worden het zwaarst getroffen door lawaai‘, zegt Professor Guido Conti, hoofd van de Dienst Operatieve Audiologie van het Clinical ENT Institute (Dir. Prof. Gaetano Paludetti), Stichting Universitaire Polikliniek A. Gemelli in Rome.

‘Daarnaast kan lawaai slapeloosheid en slaapproblemen veroorzaken en leiden tot meer obesitas. Nog meer verontrustend is de relatie tussen het stedelijke lawaai en hoge bloeddruk, hartaanvallen en beroertes en sterfte in het algemeen, waarschijnlijk meegebracht door de effecten op de neuro-vegetatieve en endocriene systemen, en door een verstoorde balans tussen de tijd dat men waakt en slaapt. Men schat dat het risico op een myocardiale hartaanval evenredig toeneemt met de toename van het verkeergeluidsniveau boven 60 dB. De negatieve effecten van lawaai op het leren van kinderen en hun cognitieve ontwikkeling zijn eveneens alarmerend.’

Verkeer en lawaai: een Belgische vergelijking

Bijna 1 op de 2 Belgen (46%) is in hoge mate blootgesteld aan verkeerslawaai: het op twee na hoogste niveau in Europa, slechts voorgegaan door Italië (49,4%) en Frankrijk (49,1%), en fors boven het Europese gemiddelde van 42,9% en de 33,7% die werd opgemeten in de stille straten van Nederland. We kunnen ook een profiel opmaken van de ‘slachtoffers’ van straatlawaai die, in België, gelijk zijn verdeeld tussen mannen en vrouwen (50%), met een gemiddelde leeftijd van 46 jaar, hoofdzakelijk gepensioneerden (24%). Enkele van de categorieën die het meest zijn blootgesteld aan het lawaai van auto's en bromfietsen zijn bedienden en leerkrachten (22%), studenten (10%) en werklozen (9%). 

De akoestische chaos kan ook gevolgen hebben voor de gezondheid, de stemming en het gehoor van personen. De Belgen die het meest aan verkeerslawaai zijn blootgesteld, maken zich meer zorgen (+4 pp), kampen met slaapproblemen (+3 pp) en humeurschommelingen (+3 pp), lijden vaker aan hoofdpijn (+3 pp) en hebben concentratieproblemen (+5 pp). Ze merken ook een lichte afname van hun gehoor (+4 pp), oorsuizen (+9 pp) en een vermindering van hun gehoor na verloop van tijd (+9 pp).

Verkeerslawaai is een van de uitdagingen waar grote steden voor staan, maar er kan veel worden gedaan om steden ‘oorvriendelijker’ te maken. Het gebruik van elektrische vervoersmiddelen stimuleren, en van fietsen, door bv. het fietspadnetwerk uit te breiden en fluisterasfalt aan te leggen. Dat zijn slechts enkele maatregelen die steden kunnen nemen. Ook de natuur kan het lawaai beperken: planten en bomen vormen een natuurlijke geluidsmuur en kunnen hinderlijk verkeerslawaai heel goed dempen. Tot slot kan ook de deeleconomie de decibels van verkeerslawaai beperken. Deelauto's bijvoorbeeld, kunnen het aantal voertuigen op de weg en dus ook het straatlawaai verminderen.

Rankschikking van de luidruchtigste steden van België

7 aanbevelingen voor 'oorvriendelijkere' steden

opgesteld voor Amplifon met de medewerking van prof. Guido Conti

1. Verruim en informeer beter over het gebruik van elektrische voertuigen als zowel privaat als publiek vervoersmiddel.
   
   
2. Gebruik waar mogelijk fietsen en het openbaar vervoer in plaats van (niet-elektrische) auto's en moto's.
   
   
3. Stimuleer het gebruik van fluisterasfalt en geef de voorkeur aan lage-ruis autobanden. 
   
   
4. Identificeer de stedelijke gebieden met de hoogste geluidsvervuiling, waar dan strengere snelheidsbeperkingen worden opgelegd. Installeer waar mogelijk geluidsmuren en isoleer de scholen. 
   
   
5. Moedig het autodelen aan: samen rijden kan het aantal auto's op de weg verminderen, en daardoor ook het verkeerslawaai. 
   
   
6. Leg meer groene ruimten aan, en gebruik bomen en planten, vooral in residentiële wijken, om optimaal gebruik te maken van deze natuurlijke geluidsbarrières.
   
   
7. Bevorder een algemene cultuur van respect voor het milieu, en voorkom zo dat geluid, dat aangenaam en nuttig is voor mensen, wordt getransformeerd in mogelijke gezondheidsrisico’s voor de mensen.