Meer dan een geheimzinnige plant

Paddenstoelen of schimmels hebben sinds de oudheid altijd zowel in de keuken als de geneeskunde een belangrijke rol gespeeld. Ze worden vaak geassocieerd met vergif en geheimzinnigheid, vooral omdat er ook zo veel giftige soorten bestaan en omdat het echt specialistenwerk is om ze uit mekaar te houden. Een typische paddenstoelenspecialist is de graaf van Rommelgem uit de stripreeks Robbedoes, een verwarde geniale uitvinder die experimenteert met allerlei bizarre paddenstoelderivaten. Hij staat zowat model voor de eigenaardige plaats die paddenstoelen in onze fantasie hebben.

Penicilline, het eerste antibioticum, is bijvoorbeeld uit een schimmel gewonnen, en de farmaceutische industrie gebruikt nog andere schimmels om bepaalde moleculen te maken (bv. ciclosporine). De grotere interesse voor paddenstoelen is wellicht overgewaaid uit de Chinese geneeskunde. Al duizenden jaren gebruikt men daar extracten van paddenstoelen om bepaalde aandoeningen te verbeteren. De extracten die ons deze keer interesseren worden vooral bij ontstekingen en bij immuniteitsproblemen gebruikt. De laatste 15 jaar is het aantal onderzoeken naar die heilzame paddenstoelen exponentieel gestegen. Ze hebben uitgewezen dat in sommige eetbare paddenstoelen inderdaad stoffen aanwezig zijn die de weerstand kunnen beïnvloeden. Zowel epidemiologische onderzoeken, dierenproeven, laboratoriumonderzoek op geïsoleerde cellen en dubbelblind onderzoek op mensen wijzen in die richting.

Bèta 1,3/1,6-glucanen

In plantaardige extracten is het meestal een combinatie van stoffen die voor de activiteit zorgt. Ook bij de paddenstoelen is dat het geval, al lijken de bèta 1,3/1,6-glucanen in gepatenteerde extracten uit de oesterzwam, de eikhaas, de shiitake, de reishi en andere soorten paddenstoelen duidelijk de belangrijkste activiteit te vertonen. Zoals steeds is de kwaliteit van het voedingssupplement belangrijk om een goede activiteit te verzekeren.

Welke effecten heeft men dan gevonden? Ik haal hieronder enkele representatieve onderzoeken aan:

• De bèta 1,3/1,6-glucanen blijken de immuunrespons te verbeteren bij infecties (1).
  
  

• Lange en uitputtende fysieke training verandert de immuniteit bij atleten en maakt hen gevoeliger voor luchtweginfecties. Vele onderzoekers proberen dat probleem te verhelpen. Een dubbelblinde studie (dat is een studie waarin noch de arts, noch de atleet weet of hij een placebo neemt of een actieve pil) toonde aan dat het gebruik van gestandaardiseerde bèta 1,3/1,6-glucanen uit oesterzwammen gedurende 3 maanden een significant verschil maakt. De atleten hadden minder last van luchtweginfecties en de verbetering van de weerstand bleef nog 3 maanden verder aanhouden. Het extract bleek één van de efficiëntste nutriënten om de atleten te beschermen(2).
  
  
• In 2015 werd een uitgebreid onderzoek uitgevoerd (dubbelblind, placebo gecontroleerd en volgens de strengste normen) op 175 kinderen tussen 3 en 8 jaar. Alle kinderen hadden meer dan 5 luchtweginfecties opgelopen gedurende de 12 maanden voor de studie begon. Het gestandaardiseerd extract uit de oesterzwam verminderde significant het aantal luchtweginfecties, griepachtige symptomen en gevallen van griep. Dit onderzoek kon als eerste het preventieve effect aantonen van 100 mg bèta 1,3/1,6-glucanen uit oesterzwammen per dag bij kinderen met respiratoire infecties. (3)(4)
  
  
• Voedingsstoffen die inwerken op de immuniteit moeten voorzichtig gebruikt worden. Mensen met allergieën kunnen namelijk een aanval krijgen wanneer hun afweersysteem gestimuleerd wordt. Dat is onder andere het geval voor Echinacea-extract, een goede en bewezen stimulator van de weerstand bij luchtweginfecties (5). Nu blijkt dat net in het geval van allergieën de bèta 1,3/1,6-glucanen goed scoren. Ze zouden dus eerder de immuniteit moduleren in plaats van die te stimuleren, zowel op de luchtwegen als bij allergische huidaandoeningen(6). Deze immuunmodulerende werking delen ze met de probiotica (zie het artikel van vorige maand) en vitamine D.
  
  
• Een overdreven cholesterolinname veroorzaakt onder andere ontstekingen in het vetweefsel. Recent onderzoek toonde aan dat die ontstekingen minder voorkomen en minder erg zijn
  bij dieren die gelijktijdig de bèta 1,3/1,6-glucanen uit Ganoderma lucidum (Reishi) innamen. Verder onderzoek is nog nodig, maar er zijn veelbelovende resultaten(7).

Deze en vele andere onderzoeken wijzen op een duidelijk effect. Men vermoedt dat de bèta 1,3/1,6-glucanen bepaalde cellen in het immuunsysteem stimuleren om de aanmaak van cytokines te verhogen. Die cytokines stimuleren het cascadesysteem van de afweer in het lichaam. 

Het mag duidelijk zijn dat de graaf van Rommelgem uit Robbedoes behalve een verstrooide wetenschapper ook een beetje een visionaire onderzoeker was. Hij was een groot kenner van de meest exotische soorten paddenstoelen. Dat stelt mij gerust; de vele uren die ik sleet aan strips verslinden waren enigszins wetenschappelijk verantwoord!

Ten slotte wens ik erop te wijzen dat experimenteren met paddenstoelen levensgevaarlijk is. Meer nog dan bij de gewone plantgeneeskunde is zelfmedicatie met exemplaren uit de natuur uit den boze! Er bestaan ook in België goede gestandaardiseerde preparaten. Als je je beperkt tot preparaten die in België vergund zijn, speel je zeker op veilig. Je arts en apotheker kunnen je zeker adviseren.

Hou je weerstand op peil in de winter!

Algemeen zijn er uiteraard meerdere zaken waarop je moet letten om de weerstand tegen infecties op peil te houden in de winter:

• Stress en slaapgebrek ondermijnen je weerstand. Neem pauzes tussen verschillende taken, al is het maar voor een kwartiertje. Een warm bad nemen na een drukke dag kan heel ontspannend zijn. Sta ’s morgens op tijd op, altijd omstreeks hetzelfde uur, zodat je ‘s avonds moe genoeg bent om in slaap te vallen.
  
  
• Hou je handen schoon en gebruik papieren zakdoekjes die je weggooit na gebruik.
  
  
• Door voldoende te bewegen bouw je een goede weerstand op. Regelmatig een flinke wandeling maken is vaak voldoende. Te intensief sporten heeft een nadelig effect op de weerstand.
  
  
• Om je conditie op peil te houden is het natuurlijk ook belangrijk om evenwichtig en gevarieerd te eten.

Bronnen:

(1) Curr Opin Clin Nutr Metab Care.2010 Nov;13(6):656-61. doi: 10.1097/MCO.0b013e32833f1afb.Immune modulating effects of β-glucan. Murphy EA¹, Davis JM, Carmichael MD.

(2) Eur J Appl Physiol.2011 Sep;111(9):2033-40. doi: 10.1007/s00421-011-1837-z. Epub 2011 Jan 20. Pleuran (β-glucan from Pleurotus ostreatus) supplementation, cellular immune response and respiratory tract infections in athletes. Bergendiova K¹, Tibenska E, Majtan J.

(3) Int Immunopharmacol.2013 Feb;15(2):395-9. doi: 10.1016/j.intimp.2012.11.020. Epub 2012 Dec 20 Immunomodulatory effect of pleuran (β-glucan from Pleurotus ostreatus) in children with recurrent respiratory tract infections.Jesenak M¹, Majtan J, Rennerova Z, Kyselovic J, Banovcin P, Hrubisko M.

(4) Ann Transl Med.2015 Mar;3(4):52. doi: 10.3978/j.issn.2305-5839.2015.03.20. β-glucan affects mucosal immunity in children with chronic respiratory problems under physical stress: clinical trials. Richter J¹, Svozil V¹, Král V¹, Rajnohová Dobiášová L¹, Vetvicka V¹.

(5) Clin Ther.2006 Feb;28(2):174-83.Echinacea in the prevention of induced rhinovirus colds: a meta-analysis. Schoop R¹, Klein P, Suter A, Johnston SL.

(6) Allergologia et Immunopathologia (Madrid) 2014; 42(2): 149-156. Jesenak M, Banovcin P, Rennerova Z et al, betaglucans in the treatment and prevention of allergic diseases

(7) BMC Complement Altern Med.2016 Dec 3;16(1):500. Ganoderma lucidum beta 1,3/1,6 glucan as an immunomodulator in inflammation induced by a high-cholesterol diet. Wu YS¹, Ho SY¹, Nan FH², Chen SN³.