Sociale fraude

De meldingen die bij het Meldpunt voor Eerlijke Concurrentie binnenkomen gaan vooral over zwart- of sluikwerk, sociale dumping, domiciliefraude, fraude met kinderbijslag of onterechte werkeloosheidsuitkeringen, lage lonen of hongerlonen en slechte tot erbarmelijke werkomstandigheden. De ‘verklikkers’ zijn zowel burgers als bedrijven. Om misbruik te voorkomen worden geen anonieme meldingen behandeld.

Een andere vaststelling zou zijn dat Vlamingen grotere verklikkers zijn dan Walen of Brusselaars, maar een objectief onderzoek hiernaar is nergens te vinden. Wanneer de cijfers van de sociale inspecties in dit land vergeleken zouden worden, zou het nochtans gemakkelijk zijn om na te gaan in welk landsgedeelte de bevolking elkaar het meest verklikt. Het gaat immers om een eenvoudig optelsommetje dat de eerste de beste ambtenaar in enkele minuten kan maken. Verschillende politici die wij vroegen of ze niet meer transparantie rond deze cijfers wensten, hielden zich wat op de vlakte en zeiden ‘geen bepaalde bevolkingsgroep te willen stigmatiseren’. ‘Wat ongetwijfeld te maken heeft met het feit (of is het tot nader onderzoek ook een veronderstelling?) dat allochtonen verhoudingsgewijs ruim vertegenwoordigd zijn bij de mensen die om de een of andere reden verklikt werden bij het Meldpunt Sociale Fraude.’ Dat zegt een politicus uit het Brusselse, die hoegenaamd niet tot extreem rechts behoort, maar anoniem wil blijven ‘omdat hij geen gedoe rond zijn persoon wenst’.

Staatssecretaris Philippe De Backer (Open Vld) voor Fraudebestrijding is in ieder geval in zijn nopjes over de stijging van verklikkingen. ‘Waar ik vooral tevreden over ben, is dat de meldingen over domiciliefraude en sociale dumping blijven toenemen.’ Denk hierbij bijvoorbeeld aan de Bulgaarse vrachtwagenchauffeur die 3 euro per uur ‘verdient’ en maandenlang in een container of de cabine van zijn vrachtwagen leeft. De Backer: ‘Liegen over de plaats waar je woont om een hogere uitkering te krijgen, kan niet door de beugel.’

De staatssecretaris is ook blij met de 5 miljoen euro die de controles van de inspectiediensten vorig jaar hebben opgebracht. Daar is wat voor te zeggen, maar in universitaire kringen waar de sociale fraude wordt bestudeerd en gekwantificeerd, heerst toch wel enige verbazing over het optimisme van de bewindsman. Daar is men ervan overtuigd dat de sociale en andere fraude in ons land minimaal tot in de honderden miljoenen euro loopt, om niet over enkele miljarden euro te spreken. Verreweg de belangrijkste oorzaak daarvan is het grote gebrek aan goed geschoolde en gemotiveerde sociale inspecteurs, ook al is hun aantal de laatste jaren toegenomen. De buit van De Backer, zegge en schrijve 5 miljoen euro, is dan ook geen enkele reden tot triomfantelijkheid. ‘De excellentie is duidelijk blij met een dode mus’, zegt een wetenschapper aan de Leuvense universiteit.

Mentaliteit van de bevolking

Het woord ‘verklikken’ heeft ongetwijfeld bij velen een wrange bijsmaak. Zoiets doe je niet, is het eerste wat bij vele mensen opkomt. Het is ergens ook een vorm van pesten. Je zou kunnen betwijfelen of het wel de taak van de overheid is om de burgers aan te moedigen elkaar te verklikken. De Backer doet daarover trouwens ook een opmerkelijke uitspraak, waarmee hij ongetwijfeld de spijker op de kop slaat: ‘Dat er zoveel klachten zijn, heeft ook te maken met afgunst. Het zegt veel over de mentaliteit die bij de bevolking heerst.’ En de staatssecretaris doet er nog een schepje bovenop: ‘Als we zelf een werkje in het zwart kunnen laten uitvoeren, dan vinden we dat best kunnen. Maar als een van de buren, die toevallig misschien meer geld verdient, hetzelfde doet, dan vinden we dat een schande.’

Iemand in zijn gezicht aanspreken op foutief gedrag,
doen we zelden

Ook prof. Ignace Glorieux van de Brusselse Vrije Universiteit noemt verklikken tekenend voor de huidige tijdsgeest. Glorieux: ‘Neem nu de sociale media, waar velen voortdurend en onmiddellijk bepaalde zaken aanklagen en van commentaar voorzien binnen hun vriendenkring. Maar iemand in zijn gezicht aanspreken op foutief gedrag, doen we zelden.’ Je zou je kunnen afvragen of diegenen die dag en nacht via de sociale media hun mening zitten te spuien, niets anders te doen hebben en zich niet afvragen of hun doelgroep (vrienden en kennissen) wel op hun ongevraagde commentaar zit te wachten.

Melding maken makkelijker

Volgens Glorieux moest je vroeger wel nogal wat speurwerk verrichten om erachter te komen naar welke overheidsdienst je een brief moest sturen met een klacht. Dat weerhield velen ervan ook daadwerkelijk bepaalde zaken te melden. Nu is dat via de computer inderdaad een stuk eenvoudiger geworden, tenminste voor een deel van de bevolking.

Wil je een melding achterlaten bij het Meldpunt voor Eerlijke Concurrentie, dan moet je ook je persoonlijke gegevens invullen. Daardoor kan heel wat onheil worden voorkomen. De sociale inspecteurs mogen je identiteit aan niemand bekendmaken, zelfs niet aan een rechtbank, tenzij je daartoe uitdrukkelijk toestemming verleent. Ook aan een werkgever of zijn vertegenwoordiger (bijvoorbeeld een ingeschakelde advocaat) mogen zij niet zeggen dat zij een onderzoek instellen op basis van jouw melding.

Meer informatie over het Meldpunt vind je op www.meldpuntsocialefraude.belgie.be.