Een veilige hechting

Als je bent opgegroeid in een warm nest waar je je veilig en geliefd voelde, dan heb je een goede basis meegekregen om later als volwassene seksualiteit en intimiteit te kunnen beleven met een partner met wie je je ook emotioneel kan verbinden. Een onveilige hechting, emotionele verwaarlozing, mishandeling of seksueel misbruik daarentegen maken het vaak moeilijk om seks en intimiteit bij elkaar te brengen. 

Ook positieve boodschappen over seksualiteit in de opvoeding zijn belangrijk om te leren dat seks iets moois is waarvan je kan genieten. Als je hebt meegekregen dat seks vies is, zondig is, niet mag, kan dat een ‘gezonde’ seksuele ontwikkeling in de weg staan en je belemmeren om als volwassene ongeremd te genieten van seksualiteit. Een liefdevolle relatie kan echter ‘helend’ zijn wanneer er erkenning is voor de kwetsuren en men samen hierin kan groeien.

Lust en liefde

Voor de meeste mensen is het beleven van seksualiteit verbonden met een liefdevolle relatie. Er zijn echter tal van situaties waarin mensen kunnen genieten van seks zonder dat er sprake is van liefde. Toch heeft seks met iemand van wie je houdt voor de meesten meer waarde dan ‘seks om de seks’, net omdat de dimensie van emotionele verbondenheid een diepere betekenis geeft. Lieven Migerode maakt in zijn boek Ik zie u graag een onderscheid tussen seks en vrijen, waarbij het voor hem bij vrijen gaat om het beleven van zowel seksuele opwinding als het ervaren van emotionele verbondenheid. Bij vrijen gaat het dus om méér dan pure seksuele bevrediging. Het brengt je ook op emotioneel vlak dichter bij elkaar.

Tijd en ruimte voor intimiteit

Intimiteit kan je omschrijven als ‘verbondenheid creëren door samen dingen te beleven die het gevoel van nabijheid versterken’. Een goed gesprek, samen wandelen, knuffelen, klussen, in elkaars armen een film kijken of muziek beluisteren; al die dingen kunnen een gevoel van intimiteit opleveren. Mannen en vrouwen kijken gemiddeld gezien wat anders aan tegen de plaats die intimiteit in de relatie inneemt. Mannen voelen zich vaak verbonden met hun partner door plezierige seks. Vrouwen kunnen vaak meer plezier aan seks beleven als er intimiteit aan voorafgaat.

Kwaliteitstijd met elkaar doorbrengen is een voorwaarde voor een blijvend gevoel van verbondenheid. Denk maar aan ‘donderdag, datedag’, een campagne van de Vlaamse overheid, waarmee ze koppels willen motiveren om meer tijd te maken voor hun relatie. Er is dus niets mis mee om je (seksuele) relatie in de agenda te zetten, integendeel!

Verbondenheid en autonomie

Niet alleen relatieproblemen of een gebrek aan emotionele verbondenheid kunnen zorgen voor een onbevredigd of ingedut seksleven. Ook als je veel van elkaar houdt en verder een goede relatie hebt, kan dat gebeuren. Wordt het té vertrouwd in een relatie, dan voelt het weliswaar heel geborgen, maar dan is er vaak weinig spannends en opwindends meer aan. Esther Perel benadrukt in haar boek Erotische intelligentie het belang van een goed evenwicht tussen verbondenheid en autonomie. Enerzijds heb je behoefte aan veiligheid, geborgenheid en zekerheid. Anderzijds heb je behoefte aan spanning en verandering. Jezelf kunnen zijn met een eigen persoonlijkheid, eigen wensen, verlangens en meningen (autonomie) is even belangrijk in een relatie. Het gaat dus om de dynamiek tussen samen (verbondenheid) en apart (afstand). Afstand durven te nemen in de zin van je eigen leven uitbouwen en je eigen passies volgen, maakt niet alleen je eigen leven spannend, maar maakt je net ook aantrekkelijk voor je partner.

Levensfases

In de praktijk zie ik vaak dat de (seksuele) relatie nogal eens in het slop geraakt als de omstandigheden wijzigen: samenwonen, kinderen krijgen, kinderen de deur uit, de overgang, mantelzorg voor ouders …

De komst van kinderen zorgt voor een grote verandering binnen het koppel. Er moeten nieuwe evenwichten gezocht worden. Naast partner wordt men moeder en vader, de met-z’n-tweetijd moet inboeten ten voordele van tijd met de kinderen, vermoeidheid slaat toe … Ook fysiek zijn er tijdens de zwangerschap en na de bevalling heel wat factoren die het vrijen soms (tijdelijk) moeilijker of anders maken. Het is een uitdaging om een evenwicht te vinden tussen partner en ouder zijn zodat ook de partnerrelatie nog voldoende ‘gevoed’ wordt.

Een andere periode waarin er veel verandert en er dus een beroep wordt gedaan op de flexibiliteit van partners is rond de overgang en bij het ouder worden. Er kunnen overgangsklachten zijn die de zin in seks behoorlijk beïnvloeden. De voornaamste verandering bij het ouder worden, is dat het langer duurt voordat de lichamelijke responsen op gang komen. Er is meer tijd nodig om opgewonden te worden, als man is er meer tijd nodig om een goede erectie te krijgen en als vrouw heeft men meer stimulatie nodig om voldoende vochtig te worden. Soms zijn er ook lichamelijke problemen of beperkingen waardoor penetratie of de gewoonlijke manier van vrijen niet meer mogelijk is. Denk aan chronische ziektes, chronische pijn, prostaatproblemen, kanker, het effect van medische behandelingen en medicatie … Dat vraagt flexibiliteit en openheid tot verandering om op andere manieren te vrijen, zeker wanneer voordien het vrijen nogal penetratiegericht verliep.

Wanneer de kinderen het huis verlaten, zijn koppels terug enkel op elkaar aangewezen en soms beseffen ze dan dat ze ver van elkaar verwijderd zijn geraakt. Vaak brengt die nieuwe fase ook een nieuw elan in de relatie en herontdekken de partners elkaar seksueel nu er opnieuw meer tijd en ruimte is. Soms betekent het helaas ook het einde van de relatie als er nog onvoldoende verbinding blijkt te zijn.

De kunst van goede seks in een relatie is je aanpassen aan elkaars wensen en verwachtingen, met het besef dat die veranderen afhankelijk van de situatie en de levensfase waarin je relatie zich bevindt. Flexibiliteit om je samen aan te kunnen passen aan die veranderingen is dan ook nodig. Koppels bij wie het seksueel plezier niet verloren gaat, beseffen dat het niet vanzelf goed blijft gaan. Ook seks is een werkwoord en plezier komt, net als zin, niet uit de lucht vallen.

Een derde factor die noodzakelijk is om je aan elkaar en aan de veranderende omstandigheden aan te passen is communicatie. Het uitspreken van verlangens, wensen en obstakels is, naast stimulus en context, de derde voorwaarde voor een bevredigende seksuele relatie en zal ik in het derde en laatste luik van deze reeks bespreken.