De beleggingslessen van Roland Van der Elst

Een man met 60 jaar beleggingservaring, zo lopen er niet veel rond. Roland Van der Elst heeft tientallen jaren boekhouden en beleggingsleer gegeven aan studenten economie, duwde meer dan een kwarteeuw aan de kar bij de VFB en publiceerde talrijke boeken over beleggen. Ook vandaag schrijft hij nog elke maand zijn Kapitale Ditjes en Datjes in de Gids voor de Beste Belegger. Van der Elst: ‘Zouden de mensen mij nog niet beu gelezen zijn?’ Nee, want het is nog altijd een van de populairste rubrieken. Om maar te zeggen dat ‘de man die zijn volk leerde beleggen’ er bescheiden onder blijft.

Hoe bent u begonnen met beleggen?

Ik was pas afgestudeerd, toegepaste economie aan de Ufsia. Ik ging aan de slag in de graanhandel in Antwerpen. Dat was toen nog een belangrijke activiteit. Met mijn eerste wedde kocht ik mijn eerste aandelen. In de graanhandel was iedereen op de beurs actief. Ik rolde er dus vanzelf in. Er was toen nog een belangrijke effectenbeurs in Antwerpen.

Wat is het belangrijkste verschil met de beurzen van nu?

Er was veel minder informatie over de beurs en de bedrijven, maar er noteerden wel veel meer ondernemingen op de beurs. In de jaren dertig waren er zelfs meer dan 1.000 wisselagenten actief, die waren een zeer belangrijke schakel in de beurshandel. Maar een bedrijfsbalans bestond soms maar uit vijf lijntjes. Publicaties over de beurs of beleggen waren er nog niet. De (Financieel Economische) Tijd is bijvoorbeeld maar begonnen in 1968. Wie de dagkoersen van de beurs wilde checken, kon terecht bij de krant L’Echo de la Bourse, die op sommige plaatsen in Antwerpen arriveerde rond 17u.

Ik hoor heel vaak dat mensen begonnen zijn met beleggen toen de wet Cooreman-De Clercq begin de jaren tachtig investeren in kapitaal fiscaal stimuleerde.

Dat heeft toen inderdaad een belangrijke duw gegeven, in de eerste plaats bij mensen die al belegger waren. De economie en de beurs zaten al lang in het slop. Begin de jaren tachtig noteerden de beurzen nog op het niveau van begin de jaren zestig, uiteraard met tussentijdse bewegingen. Dat was dus een heel lange slechte periode. Maar het is niet zo dat beleggen toen nieuw was. In die slechte periode was er een actieve handel.

Wat is vandaag nog anders dan toen?

De rente. Die was begin de jaren tachtig torenhoog. Toen gaven obligaties gemakkelijk een rente van 9% tot 13%, ook als gevolg van de hoge inflatie. En hoewel aandelen reële activa zijn, waren ze minder gewild. De dividendrendementen konden toen lang niet concurreren. Het is logisch dat mensen toen massaal belegden in obligaties en kasbons (renteproducten via de banken, red).

Het tweede grote verschil is dat de verschraling van de wisselagenten en de beursvennootschappen onverminderd verder is gegaan. Aan de andere kant was er een enorme schaalvergroting bij de grootbanken. De verplichtingen voor financiële tussenpersonen en iedereen op of rond de beurs werden altijd maar zwaarder. Dat gebeurde om faillissementen, die toen wel voorkwamen, te voorkomen. Dat houdt men tot vandaag vol. Almaar strengere eisen om de spaarders te beschermen.  De informaticakosten voor kleine beursvennootschappen prijzen hen uit de markt. Zeker als de overheid om de haverklap regels verandert waarop de informatisering op korte termijn moet volgen: de rijkentaks, de speculatietaks, de effectentaks. Daarom bestaan er vandaag bijna geen beursvennootschappen meer.Beleggingsfondsen zijn het ideale product voor de grote banken: eenheidsworst waarvoor de bankbedienden veel minder expertise moeten hebben.

Het is ook zeer moeilijk geworden om nieuwe spelers toegang tot de markt te verschaffen. De grote banken blijven over. Omdat in het verleden mensen zijn gaan procederen omdat ze soms onaangepast advies gekregen hadden, zijn de banken afgestapt van het aanbieden van individuele producten zoals individuele aandelen of een bepaalde obligatie. Het gevolg is dat de beleggingsfondsen voor hen het ideale product zijn: eenheidsworst waarvoor de bankbedienden veel minder expertise moeten hebben. Banken willen dus wel uw geld, maar dan om in hun beleggingsproducten te investeren. Dat werkt ook veel goedkoper, want de banken staan in hun rentabiliteit sterk onder druk. Dat is jammer voor de klanten en de Belgische beursgenoteerde bedrijven.

Wat zijn de belangrijkste beleggingslessen voor u?

Dat is een proces van vallen en opstaan, hé. Soms zie je kansen maar loopt het toch mis. Vanaf 1987 kwam onder impuls van de Wereldbank het begrip emerging markets op. Zoals nu blijkt een fantastische evolutie die nog altijd verdergaat. Eerst waren het landenfondsen, later werden het individuele aandelen. Maar de eerste Aziaten die een beroep deden op Westers geld, waren niet altijd diegene met de duurzame projecten. Dat is van alle tijden; je moet uitkijken aan wie je geld geeft. Maar in ons land of in Europa is het niet anders. In Belgische context denk ik vandaag aan Hamon, waar ze plots een zeer groot gat in de boekhouding ontdekken bij een Franse dochter die dit mooi technogisch bedrijf aan het wankelen brengt. L&H en vooral Fortis en Dexia toonden dat het ook bij grote bedrijven heel erg kon mislopen. Nu goed, je moet de bluts met de buil nemen. Ik ga niet procederen om nog wat centen te recupereren. Ik heb mijn les geleerd en beleg niet meer in de ondoorgrondelijke banken die het nu veel moeilijker gekregen hebben. Ik heb de bladzijde omgedraaid. De wederopstanding van KBC is wonderbaarlijk en uitzonderlijk.

En je mag niet meelopen met de massa. Als je iets wil verdienen, moet je wat tegendraads zijn. Niet doen wat iedereen doet, want dat is de beste manier om geen of een zwak rendement te halen. Langs de andere kant: wie als chauffeur spookrijder gaat spelen, riskeert niet aan te komen. Maar als je aankomt, heb je waarschijnlijk wel een heel goede zaak gedaan. Dus als je tegen de stroom ingaat, let er dan op dat je goed overtuigd bent van je investeringsverhaal, met goede argumenten, misschien met zaken die je kon zien in de boekhouding of die je tussen de regels kon lezen in de gepubliceerde communicatie.

Wat is uw belangrijkste advies voor beginnende beleggers?

Wie mij kent, weet het antwoord: beleg in de portefeuillevennootschappen (ook vaak holdings genoemd, red)! Je bekomt met een aandeel meteen een spreiding en het beheer is goedkoper dan bij beleggingsfondsen van banken. Je hebt bij holdings twee effecten: enerzijds de evolutie van de waarde van de portefeuille en anderzijds de waardering van die portefeuille via de beurskoers van de  portefeuillemaatschappij. In de praktijk noteren de holdings meestal lager dan de waarde van hun portefeuille. De bekende holdingdiscount. Die is vaak niet terecht omwille van de kwaliteit van het beheer over langere termijn. Dat neemt niet weg dat de discounts, die de voorbije jaren zijn gezakt, weer kunnen toenemen. De beurs is eb en vloed. Bovendien zal ook de waarde van de portefeuille van die maatschappij verminderen als de beurs zakt.

Goed beleggen is geloven in goede managers.Goed beleggen draait daarnaast ook in grote mate om geloof in het management. En niet alleen in hun kwaliteiten om economisch en commercieel goede zaken te realiseren. Ook hun ethiek is belangrijk, hoe ze zijn als mens.

Mogen we afsluiten met een top 5-lijstje? Welke vijf aandelen vindt u nu interessant?

Ik heb het niet zo voor heel grote aandelen, maar uitzonderingen bevestigen de regel:

1. AB Inbev: De koers heeft het voorbije jaar van zijn pluimen verloren, maar ik denk niet dat de bedrijfsleiding zijn kunde heeft verloren. Bovendien hebben de insiders flink bijgekocht.
   
   
2. Ahold Delhaize: De combinatie van Nederlandse en Belgische grootgrutters met een belangrijke positie in de VS. Er is de schrik voor Amazon, maar Ahold-Delhaize is al langer actief in e-commerce.
   
   
3. Sipef: waar 365 dagen per jaar, 24 op 24 uur gewerkt wordt en nooit gestaakt; de planten doen het belangrijkste werk. Goed geleid en gericht op de ontwikkeling van Azië.
   
   
4. Picanol: Een wereldleider in weefmachines. Kan ook veel mensen in ontwikkelingslanden (kleding) uit de armoede laten opklimmen. Geleid door de knappe ondernemer Luc Tack die ook Tessenderlo op een hoger niveau probeert te tillen.
   
   
5. Nyrstar: De zinkprijs is fundamenteel hoger geklommen. Heeft vele rampen gekend, maar het kan toch niet altijd tegen blijven zitten? Het zou wel eens kunnen keren met de recyclageactiviteiten in Port Pirie in Australië. De ceo is bekwaam en heeft ook zelf geïnvesteerd in Nyrstar-aandelen.

Leden van VFB kunnen het volledige interview met Roland Van der Elst online lezen in de Gids voor de Beste Belegger.