1. Vermijd onterving van je kinderen

Ook al komt het niet vaak voor dat ouders een kind onterven, het is wel mogelijk; binnen de grenzen van het ‘vrij beschikbaar deel’ althans. Kinderen hebben een wettelijk beschermd erfdeel, de reserve, waar ze sowieso recht op hebben. Maar als je ontervend optreedt, door bijvoorbeeld andere kinderen een extraatje toe te steken uit je vrij beschikbaar deel, zal dat allicht leiden tot conflicten.

2. Onterf wel als het echt nodig is

In bepaalde situaties heeft onterving wel een heilzaam effect. Bijvoorbeeld als je als echtpaar al jaren feitelijk gescheiden leeft, maar nooit officieel uit de echt bent gescheiden. Dan erf je als voormalige partners van elkaar, want jullie zijn nog altijd echtgenoten. Om dat te vermijden, kan je een ontervend testament opstellen. Daarvoor moet je meer dan zes maanden feitelijk gescheiden leven van je huwelijkspartner, en via de rechtbank een vordering instellen om een afzonderlijk verblijf te mogen houden.

3. Streef naar een gelijke behandeling van de kinderen

Als je tijdens je leven al iets wilt schenken aan één of meerdere van je kinderen, dan kan dat op twee manieren: buiten erfdeel of als voorschot op de erfenis. De laatste formule verzekert de gelijkheid tussen de kinderen.

Wil je een kind een extraatje bovenop de erfenis schenken, blijf dan binnen de perken van het beschikbaar deel.

Je doet een gift buiten erfdeel als je een van je erfgenamen al een extraatje wilt geven, bovenop het normale erfdeel dat hij of zij sowieso krijgt na je overlijden. In dat geval moet je uitdrukkelijk zeggen dat de schenking buiten erfdeel valt, want anders wordt die uiteindelijk toch behandeld als een voorschot op de erfenis. Let wel dat zo’n gift binnen de perken van het beschikbaar deel moet blijven en de reserve van de reservataire erfgenamen niet aantast, anders kan er ‘inkorting’ plaatsvinden. Dat betekent dat de begunstigde na je overlijden het deel zal moeten verrekenen dat hij of zij te veel heeft ontvangen. Vanaf 1 september 2018 gebeurt die verrekening in waarde en dat kan bijvoorbeeld ook door de begunstigde minder van de rest van de goederen in de erfenis over te maken.

Als je een kind al iets wilt schenken, maar het is niet je bedoeling om hem of haar te bevoordelen tegenover de rest, dan doe je het beste een schenking als voorschot op het erfdeel. Hij of zij krijgt dus voor je overlijden al een bepaald goed van de erfenis. Dat voordeel is tijdelijk, want na je overlijden zullen alle erfgenamen uiteindelijk toch een gelijk aandeel erven. Het begunstigde kind moet zijn schenking terug ‘inbrengen’ na je overlijden.  

4. Schenk je kinderen goederen van dezelfde soort

Het principe van de inbreng waarborgt de gelijkheid onder de kinderen: kreeg de ene niet te veel in vergelijking met de andere? Onroerende goederen worden tot nu toe weer toegevoegd aan de erfenis volgens hun waarde op het moment van het overlijden, maar voor geldsommen geldt hun nominale bedrag. Deze regel wordt fel bekritiseerd omdat het mogelijk is dat de waarde van een geschonken onroerend goed enorm gestegen is tegenover op het moment van de schenking zelf. Vandaar dat vanaf de hervorming van de erfrechtelijke regels in september de waarde op het moment van de schenking bepalend zal zijn voor alle goederen, zowel roerende als onroerende. Wel zal deze waarde geïndexeerd worden van het moment van schenking tot op de dag van het overlijden.

Onderstaand filmpje leert je nog meer over schenkingen:

5. Organiseer zelf de verdeling van je inboedel

Om te vermijden dat je nazaten ruzie maken over je inboedel, zou je misschien denken dat het een goed idee is om al je huisraad, meubels en siervoorwerpen netjes te verdelen in je testament. Dat is echter niet alleen erg tijdrovend, het kan ook veel kwaad bloed zetten. ‘Waarom krijgt mijn zus die antieke kast en ik niet?’ Misschien schat je bovendien compleet verkeerd in wie welke stukken graag zou hebben. Daarom is het beter om enkel de stukken te verdelen waarvan je honderd procent zeker bent wie ze wil hebben.

Als alle erfgenamen interesse hebben in een bepaald meubelstuk, kan de notaris het nog altijd verloten!

Voor de rest van je inboedel kan je in je testament bepalen dat het in principe moet worden verkocht. Binnen de maand na je overlijden moeten je erfgenamen dan een schatter aanstellen, die een lijst maakt van alle goederen en hun waarde. Dan kan je je erfgenamen laten kiezen: ofwel nemen ze hun deel van de verkoopopbrengst ofwel kiezen ze de tv of het servies en leveren ze geld in.

Dat maakt erfgenamen minder hebberig en het bedaart ook de gemoederen over bepaalde erfstukken. Zo kan de taxatie bijvoorbeeld aan het licht brengen dat het zo begeerde schilderij zijn waarde vooral te danken heeft aan de dure lijst.

Stel dat erfgenamen een meubelstuk absoluut niet willen verkopen, omdat ze er allemaal in geïnteresseerd zijn. Dan kan je in je testament zetten dat de notaris dan maar tot een lottrekking moet overgaan.

Wat met je familiebedrijf of je woning? Waar moet je rekening mee houden als je hertrouwd bent? Dat lees je in het tweede deel van Ruzie om de erfenis? 10 tips om dat te vermijden.