In de vorige editie van SenNet Magazine kon je de eerste vijf tips lezen om erfruzies te vermijden. Je kan ze hier nog eens terugvinden.

6. Stel een testamentuitvoerder aan

In het Angelsaksisch recht is het gebruikelijk een ‘executor’ of testamentuitvoerder aan te stellen. In België is dat minder het geval, maar het kan wel zinvol zijn. In principe zijn het de erfgenamen die op een correcte manier je erfenis moeten vereffenen volgens de regels die jij in je testament hebt opgesteld. Als je echter vreest dat dat niet zal lukken, uit kwade wil of uit onkunde, dan biedt een testamentuitvoerder een oplossing.

7. Regel vooraf de opvolging in je familiebedrijf

Het openvallen van een erfenis doet een ‘onverdeeldheid’ ontstaan. Alle erfgoederen komen in handen van de erfgenamen voor een bepaald, niet concreet aanwijsbaar breukdeel, bijvoorbeeld ieder een derde, of ieder de helft. De allesoverheersende spelregel bij onverdeeldheden is de unanimiteit. Iedereen moet met alles akkoord gaan.

Als er een familiebedrijf tot de erfenis behoort en er doet zich een onverdeeldheid voor, dan zet dat een belangrijke rem op de continuïteit en bloei van dat bedrijf. Aangezien niemand kan gedwongen worden om in onverdeeldheid te blijven, kan een van de erfgenamen bij een aanslepend conflict een gerechtelijke vereffening vorderen. Zo’n uitonverdeeldheidtreding via rechterlijke weg mondt vaak uit in een openbare verkoop. En dat betekent het einde van het familiebedrijf.

Dé boodschap is daarom: anticiperen, anticiperen en anticiperen. Regel vooraf de opvolging in je bedrijf. Dat doe je beter niet via testament, maar door beschikkingen tijdens je leven. Doe een bedrijfsschenking aan je gedoodverfde ‘troonopvolger’, de zoon of dochter die al jaren in de zaak werkt en ze mee groot heeft gemaakt. Een bedrijfsschenking kan fiscaal zeer goedkoop gebeuren via notariële akte.

Regel op voorhand een vlotte opvolging van het familiebedrijf, maar benadeel je andere kinderen niet.Of zet vehikels op, waardoor je opvolger de touwtjes in handen neemt, zonder zijn broers of zussen te moeten uitkopen. Zorg ervoor dat het opvolgend kind met een gerust gemoed voort kan. Maar werk tegelijk een regeling uit waardoor de kinderen die niet in het bedrijf werken, zich niet benadeeld voelen.

8. Maak duidelijke afspraken met je tweede echtgenoot

Als je hertrouwt, en jij of je nieuwe partner heeft kinderen uit een vorige relatie, kunnen er al eens spanningen ontstaan tussen de (stief)kinderen en de (stief)ouder. De (stief)kinderen kunnen vrezen een stuk van de erfenis te verliezen. Deze vrees is niet onterecht, aangezien de langstlevende echtgenoot, ook in het tweede huwelijk, in principe het vruchtgebruik erft op de hele nalatenschap. Bovendien kan zijn of haar erfrecht uitgebreid worden door het huwelijkscontract.

De wetgever komt deels tegemoet aan deze problematiek:

• Als er kinderen uit een vorig huwelijk zijn, dan worden bepaalde huwelijksvoordelen in het huwelijkscontract aanzien als schenkingen. Bij een overlijden moeten ze aangerekend worden op het vrij beschikbaar deel. Werd het wettelijk beschermd erfdeel van het kind aangetast? Dan worden deze schenkingen gekortwiekt.
  
  
• Bovendien wordt de waarde van het vruchtgebruik van de langstlevende echtgenoot op een bijzondere manier berekend, als die erft samen met kinderen van de overledene uit een vorig huwelijk. De waarde van het vruchtgebruik hangt namelijk af van de leeftijd van de vruchtgebruiker: hoe jonger, hoe meer het vruchtgebruik waard is. Nu heeft de wetgever bepaald dat de langstlevende stiefouder ten minste 20 jaar ouder is dan het oudste kind uit het vorig huwelijk van de overledene, ook al is dat niet zo. Deze bijzondere berekeningsregel beperkt dus de waarde van het vruchtgebruik van de langstlevende ouder.
  Voorbeeld: Jean (68) heeft twee kinderen uit zijn vorige huwelijk: Mieke (40) en Frank (38). Hij is hertrouwd met Els, die 35 jaar oud is. Stel dat Jean nog dit jaar overlijdt, dan zal het vruchtgebruik van Els berekend worden als was ze 60 jaar oud (leeftijd van Mieke + 20) in plaats van 35.
  
  

Stel een huwelijkscontract op

Als deze correcties voor de (stief)kinderen niet volstaan, dan kan je in je huwelijkscontract een regeling op maat uitwerken. Sinds de wet-Valkeniers uit 2003 hebben stiefkinderen meer zekerheid: echtgenoten kunnen dankzij het huwelijkscontract of een aktie die het huwelijkscontract wijzigt, een bindende contractuele afspraak maken over beperkingen van hun erfrechten in elkaars nalatenschap. Opgelet: deze mogelijkheid bestaat alleen voor echtgenoten van wie minstens één van hen één of meer kinderen heeft uit een andere relatie.

Dankzij de wet-Valkeniers kan je de erfrechten van je kinderen uit een vorig huwelijk beschermen.Zo kan de ouder samen met de tweede echtgenoot bepalen dat de tweede echtgenoot maar een deel van het wettelijk erfrecht krijgt, door bv. slechts het vruchtgebruik te ontvangen op een deel van de goederen of slechts een tijdelijk vruchtgebruik te ontvangen.

Inhoudelijk is er maar één beperking. De langstlevende echtgenoot behoudt altijd het vruchtgebruik over de gezinswoning en de huisraad, maar dat zou door hervormingen in de toekomst kunnen veranderen.

Meer over de wet-Valkeniers in onderstaand filmpje:

9. Regel het lot van je woning

De ouderlijke woning is vaak het belangrijkste bestanddeel van een erfenis. Kom niet in de verleiding om het voor een zacht prijsje te verkopen aan een van je kinderen, want dan benadeel je de andere erfgenamen.

Het makkelijkste is om het huis te verkopen op de vrije markt en de opbrengst te verdelen. Wil één van de kinderen het huis echt heel graag? Dan moet die het voor de reële waarde kopen. Laat een onafhankelijke schatter de waarde bepalen. Het wordt echter wel lastig als meer kinderen de woning willen. In het uiterste geval moet er dan maar tot lottrekking overgaan worden.

10. Schep duidelijkheid over je lijfrechten

Wil je begraven of gecremeerd worden? Kinderen zijn niet altijd op de hoogte van de wensen van hun overleden ouder. En voor pa en ma is het helaas te laat om te reageren. Je wensen kenbaar maken, doe je het best niet alleen via een testament. Als het testament gevonden is en alle formaliteiten bij de notaris zijn vervuld, kan er al een hele tijd verstreken zijn en dan is het al te laat. Meld je laatste wilsbeschikkingen aan de ambtenaar van de burgerlijke stand van je gemeente. En praat erover met je nabestaanden. Dat geldt trouwens ook voor een reeks andere ‘lijfrechten’, zoals orgaantransplantatie en afstand van je lichaam voor de wetenschap.