‘Een trage evolutie, de culturele verschillen zijn groot’

‘In feite werden rusthuizen al meer dan 50 jaar geleden in Turkije opgericht’, vertelt Hatice Karayaka. ‘De eerste generatie gastarbeiders die naar Europa kwam om te werken, dacht dat ze vlug zou terugkeren met veel geld. Hun ouders verbleven ‘s winters in verzorgingstehuizen die door de Turkse staat werden opgericht. ‘s Zomers trokken die ouderen weer naar huis, want dan kwamen de kinderen op vakantie uit België of uit Duitsland.’

Hatice is educatief bediende bij de Turkse Unie van België en vertelt mij dat het om een complexe problematiek gaat. ‘Die eerste generatie Turken kwam naar hier in de overtuiging een paar jaar te werken, veel te sparen, in Turkije grond te kopen en er een huis te bouwen. Maar in de praktijk draaide dat anders uit. Weinigen keerden terug, en ondertussen vormen zij hier een oudere generatie die soms weinig Nederlands praat. Die eerste generatie werkte in de fabrieken met vooral landgenoten, er was weinig tijd om de taal te leren.’

Ondertussen leven hier nieuwe generaties, die hier werden geboren. Zij ondervinden, net zoals vele Belgen, dat het leven duur is, en dat je met zijn tweetjes moet werken om comfortabel te leven, zeker als je een eigen huis wil.

Houdt de islam van rusthuizen?

‘Nu belanden we in situaties waarin soms moeilijke keuzes moeten worden gemaakt. Uiteraard zijn er nog veel families waarin drie generaties Turken onder een dak wonen, maar sommige ouderlingen zijn ziek en hebben specifieke verzorging nodig. Andere ouders beseffen dat hun kinderen beiden moeten werken om rond te komen … en dan wordt er meer dan vroeger uitgekeken naar een andere oplossing, al druist dat bij sommigen in tegen het geloof.’

Veel Turkse ouderen zijn bang van rusthuizen. Ze zijn bezorgd, omdat de culturele verschillen zo groot zijn.In heel wat Turkse milieus is het not done om de ouders in een rusthuis te plaatsen. Familiale steun maakt deel uit van de zorgcultuur.

De islam is geen voorstander van een rusthuis. De ouders zijn heel belangrijk en het is de taak van een kind om voor hen te zorgen eens het nodig is. In de koran kan je lezen: ‘… betoon vriendelijkheid jegens de ouders. Indien één hunner bij u een hoge leeftijd bereikt of beiden doen dit, zeg dan nimmer tot hen ‘foei’, noch stoot hen af, doch spreek tot hen een welgevallig woord. En wees teder voor hen in erbarming. En zeg: “Mijn Heer, ontferm u over hen daar zij mij opvoedden toen ik jong was”’ (De Nachtelijke Tocht, De Kinderen van Israël 23:24).

Passen Belgische rusthuizen zich aan?

‘Vele ouderen hebben schrik van rusthuizen’, vertelt Hatice, ‘De culturele verschillen zijn groot. Krijgen ze daar wel halal eten? Worden ze wel verzorgd door een verpleegkundige van hun eigen geslacht? Hebben ze een eigen gebedsruimte? Wat met het vrijdagsgebed? Komt er een imam over de vloer?’

In sommige milieus bestaat de behoefte om moslimrusthuizen op te richten, want de praktijk maakt duidelijk dat heel wat Belgische rusthuizen niet echt bereid zijn om hun keuken en hun personeelsbeleid aan te passen aan die paar moslimouderlingen. Een Vlaamse oudere vindt het veelal niet erg om gewassen en verzorgd te worden door om het even welke verzorgende, man of vrouw. Dat kan je een traditionele moslimoudere echt niet aandoen. Dat druist in tegen elke vezel van zijn of haar tradities.

‘En toch zijn er ook bejaarde echtparen die hun kinderen niet willen belasten, al is de kostprijs van een rusthuis niet laag, zeker voor iemand die een heel leven aan een arbeidersloon gewerkt heeft. Er is een hele trage verandering aan de gang, van Turkse ouders die alsnog naar een rusthuis trekken, omdat ze fysiek verzwakken en omdat hun kinderen hard en vele uren werken. Er bestaan rusthuizen waar rekening wordt gehouden met die paar moslimklanten, maar die evolutie verloopt langzaam.’