Welke stoffen bevatten cafeïne?

Cafeïne vinden we vooral in koffie en thee, maar ook in chocolade, frisdranken en bepaalde geneesmiddelen. We drinken er met z'n allen een heleboel van: De hoeveelheid cafeïne die jaarlijks geconsumeerd wordt, is gelijk aan het gewicht van veertien Eiffeltorens.

Cafeïne in de natuur

Over de effecten van cafeïne wordt de laatste jaren sterk gespeculeerd. Jarenlang onderzoek bracht zowel positieve als negatieve effecten aan het licht. Elke dag een kopje koffie drinken, kan een positieve invloed hebben op onze gezondheid. Al moet dat meteen even genuanceerd worden: het hangt ervan af of we kiezen voor producten die van nature cafeïne bevatten of waar de cafeïne pas na bewerking in te vinden is. En wie denkt dat cafeïne een slaapvervanger is, kan toch maar beter dat kopje koffie achterwege laten.

Cafeïne, coffeïne of theïne komen van nature voor in koffiebonen, thee, kolanoten en cacao. De zuivere cafeïne is een wit poeder met een bittere smaak. Planten maken het aan ter verdediging tegen insectenvraat, de stof verlamt dan ook bepaalde insecten. Daarnaast doet het dienst als feromoon: de bloem lokt zo bijen, waardoor de bestuiving bevorderd wordt.

Ben je moe? Drink koffie!

Dat wordt weleens gezegd, maar hoe komt dat nu? Naarmate de dag vordert, word je steeds vermoeider. Die vermoeidheid wordt veroorzaakt door de stof adenosine. Die stof zweeft rond in de hersenen en wanneer die zich bindt aan bepaalde eiwitten (hersenreceptoren), neemt je hersenactiviteit af. Als je slaapt, gebeurt het omgekeerde: de concentratie adenosine in de hersenen neemt af en de hersenactiviteit gaat omhoog.

De cafeïne uit onze koffie lijkt op die adenosine en wil zich ook vasthechten aan de hersenreceptoren. Als dat gebeurt, voelen we ons niet meer moe. Het werkt dus effectief tegen vermoeidheid.

Afkicken van koffie? Reken dan maar op hoofdpijn, een slecht humeur of slaapproblemen.

Let op! Drink je (te) veel koffie?

Dan zal je lichaam steeds meer adenosinereceptoren maken, waardoor er nog meer koffie nodig is om hetzelfde effect te krijgen. Zo dreig je verslaafd te geraken. Stop je dan van de ene op de andere dag cafeïne in te nemen, kunnen er onttrekkingssymptomen optreden. Dat kan gaan van hoofdpijn tot een slecht humeur en slaapproblemen. Deze problemen treden op wanneer je meer dan vier koppen instantkoffie per dag drinkt. Gelukkig normaliseert het aantal adenosinereceptoren zich al na enkele dagen zonder cafeïne, zodat de symptomen snel weer verdwijnen.

Positieve effecten van cafeïne

Cafeïne kan fysieke inspanningen verbeteren. Het stond niet voor niets tot 2004 op de dopinglijst. Niet dat een professionele renner geen koffie mocht drinken, maar vanaf 8 tot 12 kopjes werd het product toch als doping beschouwd. Vandaag is er nog steeds discussie om de stof terug op de lijst te zetten.

Zowel de ziekte van Parkinson als de ziekte van Alzheimer zouden met cafeïne voorkomen of uitgesteld kunnen worden. Gary Arendash, hoogleraar van het Alzheimer’s Disease Research Center in Florida deed onderzoek bij muizen. Hij gaf de oudere muizen cafeïne en dat had wel degelijk effect. Maar voordat we met zekerheid kunnen zeggen ‘drink koffie en stel dementie uit’, is er nog meer onderzoek nodig.

Cafeïne kan geheugenproblemen uitstellen bij muizen. Of dat ook bij mensen het geval is, moet nog onderzocht worden.

Koffie, geen drank voor iedereen

Als je koffie drinkt, kunnen je bloeddruk en je hartslag stijgen. Daarom wordt aan hartpatiënten aanbevolen om hun cafeïne-inname te beperken. In hoge dosissen kan cafeïne dan weer laxerend en vochtafdrijvend werken en bij sommige mensen kan het zelfs angstige gevoelens uitlokken.

Ook aan zwangere vrouwen en moeders die borstvoeding geven, wordt afgeraden om cafeïne in te nemen. Het wordt niet alleen minder snel verwijderd uit de bloedbaan als je zwanger bent, het kan ook het embryo bereiken. Tot de leeftijd van drie maanden is een kind niet in staat om cafeïne af te breken, waardoor het kan opstapelen in het lichaam. Veel moeders in spe kiezen dan voor deca koffie. Ook in zo’n koffie is cafeïne aanwezig, zij het in veel lagere concentratie. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie kan zo’n kopje per dag dan weer wel.

Cafeïne op doktersvoorschrift

Ook bij de apotheker kan je cafeïne krijgen. Daar wordt het vooral afgeleverd in combinatie met pijnstillers. Het versterkt de pijnstillende werking van de stoffen acetylsalicylzuur en paracetamol, stoffen die te vinden zijn in aspirine en in Dafalgan.

Capsules met cafeïne werden vroeger dan weer voorgeschreven om gewicht te verliezen omdat cafeïne een laxerend en vochtafdrijvend effect heeft. Vandaag weten we dat het geen correcte behandeling is om overgewicht effectief aan te pakken.

Niets missen van SeniorenNet? Volg ons op Facebook en schrijf je gratis in voor onze digitale nieuwsbrief, SenNet Magazine!