'Iedereen Leest’ is de referentieorganisatie rond lezen en leesbevordering. De organisatie werkt programma’s en campagnes uit zoals de Jeugdboekenmaand, de Voorleesweek, Boekstart of de Kinder- en Jeugdjury. Samen met partners bouwt Iedereen Leest aan een sterke, brede leescultuur in Vlaanderen en Brussel.

Nauwelijks bestudeerd

Tot ver in de twintigste eeuw werden lezers in Vlaanderen door onderzoekers nauwelijks bestudeerd. In 1994 werd het leesgedrag van de Vlaming een eerste keer onderzocht. In 2011 liet toenmalig minister van Cultuur Joke Schauvliege een nieuw, grootschaliger onderzoek uitvoeren bij 18-plussers: ‘Koop-, leen- en leesgedrag in Vlaanderen’. Daarnaast wordt lezen ook onrechtstreeks onderzocht via grote overheidspeilingen.

Uit dit werk komt een degelijk portret van de lezende Vlaming in de jaren 2010 tevoorschijn. Het blijft echter wachten op meer up-to-date onderzoek van een vergelijkbaar grootschalig niveau om na te gaan wat de recente evolutie van het leesgedrag in Vlaanderen is.

Lezen Vlamingen veel en graag?

In 2011 kwamen de onderzoekers van ‘Koop-, leen- en leesgedrag in Vlaanderen’  tot de vaststelling dat 13 procent van de Vlamingen elk jaar meer dan twintig boeken leest.

Op internationaal niveau werd niet het aantal gelezen werken onderzocht, maar wél de leesfrequentie. In 2016 vroeg het internationaal marktonderzoeksbureau GfK mensen in zeventien landen hoe dikwijls ze lazen. Gemiddeld genomen lezen 30 procent van de mensen wereldwijd elke dag, en slechts 6 procent leest nooit. Hoogst scoren de Chinezen (36% van hen leest dagelijks); slechtste leerlingen van de klas zijn de Nederlanders en de Zuid-Koreanen (16% van hen leest nooit). Belgen – Vlamingen werden niet apart onderzocht – scoren slechter dan het gemiddelde op beide fronten: 19 procent leest elke dag, 14 procent leest nooit.

Toch is er geen reden tot paniek. Volgens Koop-, leen- en leesgedrag in Vlaanderen is lezen een van de favoriete vrijetijdsactiviteiten voor iets meer dan de helft van de Vlaamse volwassenen (55%) en 12 procent beschouwt lezen als zijn of haar voorkeurshobby. De onderzoekers concludeerden in 2011 dat vrouwen en hoger opgeleiden meer lezen. Daarmee volgt Vlaanderen een internationale trend: ook de GfK Survey naar leesfrequentie toont aan dat vrouwen vaker elke dag lezen, net als mensen met een hoger diploma. Al bleek uit de ‘Participatiesurvey 2014’ dat de sociale kloof, op leesgedrag dan toch, kleiner wordt: mensen met een diploma secundair of hoger onderwijs lezen minder dan vroeger, terwijl mensen met een diploma lager onderwijs even veel blijven lezen dan voorheen. Met andere woorden, onze opleiding speelt een steeds minder grote rol bij ons leesgedrag.

Wat lezen we?

‘Koop-, leen- en leesgedrag in Vlaanderen’ stelde vast dat in Vlaanderen ongeveer evenveel fictie als non-fictie wordt gelezen. Binnen de categorie fictie zijn literatuur (59%) en spannende boeken (53%) de toppers. Strips volgen op een derde plaats (29%), gevolgd door fantasy & sciencefiction (22%) en kinder- en jeugdboeken (18%). Binnen de categorie non-fictie behoren vrijetijdsboeken (huis-, tuin- en keukenboeken) (47%) en reisboeken en reisgidsen (43%) tot de topcategorieën.

Fantasy & sciencefiction en strips worden meer door mannen, literatuur en kinderboeken dan weer meer door vrouwen naar waarde geschat. Binnen non-fictie lezen vrouwen vaker vrijetijdsboeken, mannen vaker wetenschappelijke literatuur en geschiedenisboeken.

Op welke leeftijd lezen we?

Lezen is belangrijk voor alle leeftijden, maar vanaf 65 jaar haakt een aanzienlijk deel af. Volgens ‘Koop-, leen- en leesgedrag in Vlaanderen’ las 80 procent van de 18- tot 24-jarigen het jaar daarvoor een boek, van de 65-plussers was dat 57 procent. Daarmee bevestigde het onderzoek een van de conclusies van de ‘Participatiesurvey 2009’: hoe ouder je wordt, hoe minder je lijkt te lezen. Waarom dat zo is, daar zijn onderzoekers nog niet achter.

De lezende 65-plussers lezen wel frequenter dan andere leeftijdsgroepen, tijdens de werkweek overdag vergeleken met lezers in de leeftijdscategorieën (61% versus 26%). Logisch, want gepensioneerden hebben tussen maandag en vrijdag overdag meer vrije tijd. In het algemeen lezen Vlamingen vooral in de vakantie (72%), ‘s avonds tijdens de week (65%) of in het weekend (58%) – wanneer ze dus over vrije tijd, hun meest kostbare tijd, beschikken.

Kopen of lenen?

Uit ‘Koop-, leen- en leesgedrag in Vlaanderen’ blijkt dat lezers zowel boeken kopen als lenen: drie op vijf Vlamingen gaf aan boeken te kopen; twee op vijf Vlamingen beweerde minstens een boek per jaar te ontlenen. ‘Kopen’ en ‘lenen’ vullen elkaar aan. Mensen kopen omdat ze een boek graag willen koesteren en om het in te kijken wanneer ze willen. Als ze lenen, dan willen ze ontdekken en proeven zonder er meteen geld aan uit te geven. In een bibliotheek kunnen lezers boeken testen en hun smaak verfijnen. Als mensen dan een boek vinden waar ze voor willen gaan, vinden ze hun weg naar de boekhandel.

Bron: Fieke Van der Gucht  (www.iedereenleest.be)