Eenzaamheid is niet hetzelfde als alleen zijn

Sommige mensen kiezen er bewust voor alleen (en gelukkig) te leven met voldoende contacten met anderen, terwijl andere mensen die wel getrouwd zijn of samenwonen zich toch eenzaam voelen. Om uit eigen ervaringen te spreken: ik heb me nog nooit zo eenzaam gevoeld als tijdens die ene nieuwjaarsnacht enkele jaren geleden toen ik in volle huwelijkscrisis verdwaasd tussen een massa feestvierders liep.

Is eenzaamheid vooral een mentaal probleem?

Je eenzaam voelen is niet uitsluitend een mentaal probleem, al hebben de twee wel duidelijk met elkaar te maken. Dit geldt in beide richtingen. Een mentaal probleem kan ervoor zorgen dat je je ook eenzaam gaat voelen. En voor veel mensen is het nog altijd een taboe om te praten over hun wankele mentale toestand, wat de eenzaamheid alleen nog maar groter maakt.

Wie leidt aan sociale angsten (zeg maar de angst om zich tussen andere mensen te mengen) zal het moeilijk hebben om aan het dagelijks leven deel te nemen. En dit geeft alleen maar voer aan dat knagende gevoel van eenzaamheid. Sommigen hebben misschien wel de drang en de nood om sociale contacten te leggen, maar worden door hun angstgevoelens weerhouden. Het is een barrière die je op je eentje maar moeilijk kunt slopen. Hoe langer deze gevoelens aanhouden, hoe groter het risico op een laag zelfbeeld, slaapproblemen en depressies.

De oorzaken van eenzaamheid

Eenzaamheid kan diverse oorzaken hebben die variëren van persoon tot persoon. Vaak begrijpen we zelf niet goed waarom een bepaalde gebeurtenis of ervaring ons eenzaam maakt.

Enkele van de voornaamste oorzaken zijn:

• Een sterfgeval
• Een relatiebreuk
• Pensionering en het verlies van het sociaal netwerk op je werk
• Een nieuwe job
• Een verhuis
• Fysieke problemen

Andere mensen zijn gevoelig aan bepaalde periodes van het jaar zoals Kerstmis, Allerheiligen (zeker na het verlies van een geliefde), de verjaardag van een overledene,..

Andere factoren die kunnen bijdragen tot eenzaamheid: 

• Geen vrienden of familie hebben
• Een alleenstaande ouder zijn
• Behoren tot minderheidsgroepen met kans op discriminatie
• In armoede leven
• Personen die seksueel of psychisch misbruik hebben ervaren
• Gezondheidsproblemen van allerlei aard (bijvoorbeeld anorexia)

Sommige mensen hebben constant het gevoel eenzaam te zijn ook al hebben ze een goede relatie en tal van vrienden. Er valt niet altijd duidelijk de vingers te leggen op waarom iemand eenzaam is of zich zo voelt. Zo kan het zijn dat je weinig zelfvertrouwen hebt en dat je denkt dat anderen je niet waarderen.

Eenzaamheid volgens Wikipedia

Eenzaamheid is volgens Wikipedia het gevoel alleen te zijn, van geïsoleerd te zijn van 'de anderen'. Onderzoekers omschrijven eenzaamheid als ‘het ervaren verschil tussen gewenste en aanwezige contacten’. Op deze definitie van socioloog Jenny de Jong Gierveld is het meeste onderzoek naar het vóórkomen van eenzaamheid gebaseerd. Er wordt onderscheid gemaakt tussen situationele en duurzame eenzaamheid en tussen sociale en emotionele eenzaamheid

Eenzaamheid is iets anders dan sociaal isolement. Eenzaamheid is een gevoel, sociaal isolement een situatie. Anders gezegd: er is wezenlijk verschil tussen alleen zijn, en je alleen voelen. Uit neuropsychologisch onderzoek naar eenzaamheid is duidelijk dat bij eenzaamheid hetzelfde hersengebied geactiveerd is als wanneer men fysieke pijn voelt. Blijkbaar gaat het niet zozeer om een wens tot het hebben van contacten, als wel om een basale behoefte aan verbondenheid. Vandaar de definitie van Rijks (2014):

Eenzaamheid is het fysiek ervaren van een gebrek aan verbondenheid met anderen.

De meeste mensen die eenzaamheid beschrijven noemen het een gevoel van verdriet, van leegte. Veel mensen die eenzaamheid ervaren hebben dat de eerste keer ondervonden doordat ze gescheiden werden van hun ouders of verzorgers. Het gevoel van machteloosheid dat daarbij optrad blijft gekoppeld aan het gevoel van eenzaamheid. Dat maakt dat eenzaamheid hardnekkig is: mensen voelen zich (ten onrechte) niet bij machte hun situatie en hun emoties te veranderen. Het kan ertoe leiden dat iemand het leven zo inricht, dat die gevoelens worden vermeden, door het vermijden van contacten met anderen. Contact maken is dan zeer bedreigend, en hier moet dan ook de oplossing voor eenzaamheid niet worden gezocht.