De feiten

Eén van die ridders is Parcival. Deze was van geheimzinnige afkomst en werd grootgebracht in een woud, ver weg van alle wapengekletter en krijgsgewoel. Maar toch weerhield dat hem er niet van op zoek te gaan naar het ultieme: de Heilige Graal. De laatste eeuw hebben heel wat experts zich gebogen over dit fantastische epos en werden steeds meer vragen gesteld. Hoe kon de schrijver bepaalde dingen weten die we nu pas te weten zijn gekomen? Schuilt er een grond van waarheid in zijn verhaal? Zitten er geheime verwijzingen in om ingewijden op het juiste pad te brengen? Laten we eens een kijkje nemen naar dit verhaal en proberen een aantal zaken op te helderen.

1. De schrijver  

Allereerst een verwijzing naar de schrijver. Dat was Wolfram von Eschenbach, een Duits middeleeuws dichter en minnezanger. Zijn Parzival was de basis voor de latere opera van Richard Wagner en beschrijft een ridder die een lange zoektocht onderneemt naar de Graal en vooral naar zichzelf. Omdat von Eschenbach zoveel details kan geven over het ridderschap en werelddelen heeft beschreven die hij onmogelijk vanuit zijn stoel kon hebben neergepend, vermoeden experts dat hij zelf heeft deelgenomen aan wellicht de Derde Kruistocht. En dat hij daar wel eens in contact kon zijn gekomen met een andere mysterieuze ridderorde: de Tempeliers. Kenners als Graham Hancock denken zelfs dat von Eschenbach in hun opdracht handelde toen hij het boek schreef en dat het daarom vol geheimzinnige verwijzingen zit naar alle uithoeken van de wereld tot een geheime stad in Afrika toe.

Toch was Wolfram von Eschenbach niet de eerste die Parcival vermeldt. Die eer is weggelegd voor de Franse dichter Chrétien de Troyes (zie afbeelding). Deze wordt tegenwoordig aanzien als degene die ons de Arthurlegende zoals we die nu vandaag kennen heeft bezorgd. In zijn ‘Perceval ou le Conte du Graal’ is er trouwens voor het eerst sprake van de Heilige Graal.

2. Het verhaal   

Diep in het woud

Het boek van Wolfram von Eschenbach begint met de zwangerschap van zijn moeder en het feit dat zijn vader sneuvelt op het slagveld. Omdat ze niet wilde dat haar zoon hetzelfde zou overkomen, besloot zijn moeder om Parcival alleen op te voeden diep in het woud. Wat ze niet wist, was dat haar man ook nog een zoon had bij een Afrikaanse koningin. Die zoon, Feirefiz genaamd, zou later nog opduiken en een belangrijke rol spelen.

Ondanks haar poging om Parcival ver van de bewoonde wereld op te voeden, slaagde zijn moeder niet in haar opzet. Op een dag ontmoet Parcival een ridder in het woud. Deze vertelt hem zijn hele levensverhaal, hetgeen zo fascinerend is voor de jonge knaap dat hij absoluut naar het hof van koning Arthur wil trekken. Zijn moeder protesteert hiertegen, maar Parcival is zeker van zijn stuk en vertrekt.

De Rode Ridder

Omdat hij te horen krijgt dat Arthur in het Franse stadje Nantes verblijft, reist Parcival naar daar. Op een plein vlak voor diens kasteel ontmoet hij er een zekere Ither. Deze is de neef van Arthur en is volledig in het rood gekleed. Vandaar zijn bijnaam: de Rode Ridder. Ither is op dat moment kwaad, want hij had zonet een maaltijd genuttigd in het bijzijn van zijn neef koning Arthur en had daar het stuk land genaamd Bretagne opgeëist, maar niet gekregen. Daarop had hij uit protest wijn gemorst op het kleed van koningin Guinevere en was hij woest vertrokken. Nu zocht hij een ridder van het hof van Arthur om tegen te vechten en zo zijn gewilde land op te eisen.

Wanneer hij Parcival op zijn arm paardje ziet afkomen, ziet Ither een mooi scenario voor ogen. Hij stuurt de in zijn ogen onnozele Parcival naar binnen om daar in zijn naam excuses te maken voor het morsen van de wijn en een uitdager te vinden. Koning Arthur is echter zeer gecharmeerd door de onschuld van de jonge Parcival en wil hem de volgende dag meteen in de ridderstand verheffen. Parcival is vereerd, maar wil wel een mooi harnas. Daarop rijdt hij Ither weer tegemoet en eist diens harnas en paard op. Maar in plaats daarvan krijgt hij een stoot van de stompe speer van de ridder en valt hij van zijn paard in een bloemenbed. Hierop gooit Parcival zijn werpspeer en raakt Ither in diens oog. Deze sneuvelt en Parcival neemt daarop zijn harnas en wapenuitrusting over. Zo volgt hij Ither op als de Rode Ridder en begint zijn avontuur aan het hof van koning Arthur.   

Queeste naar de Graal

Meteen daarop vertrekt Parcival op een zoektocht naar de Heilige Graal. Tijdens zijn zwerftocht ontmoet hij vrouwe Condwir en trouwt met haar. Hierna ontmoet hij op een gegeven moment de Visserkoning genaamd Anfortas. Deze is op dat moment ziek door een onbekende reden. Wat Parcival op dat moment niet beseft, is dat hij in het Graalkasteel is terecht gekomen. Daar rust hij uit, maar wordt hij midden in de nacht wakker door een vreemd geluid. Wanneer hij zijn ogen opent, ziet hij tot zijn grote verbazing een vreemde stoet voorbij komen. In die stoet komt een passant langs met een vreemde schotel, terwijl een andere een bloedende lans met zich draagt. Parcival zelf stelt geen enkele vraag.

Daags nadien verlaat de jonge ridder het kasteel en terwijl hij nog eenmaal omkijkt, ziet hij dat het kasteel verdwenen is. Pas dan beseft hij dat hij de Graal had gezien en dat hij door een simpele vraag te stellen de Visserkoning had kunnen helpen. Met spijt in het hart vervolgt Parcival zijn verdere reis in de hoop nog een kans te krijgen van de Graal en de Visserkoning.

Ontmoeting met halfbroer

Na zijn verblijf op het Graalkasteel Munsalvaesche verdwijnt Parcival van het toneel. Vanaf dan focust de schrijver zich op een andere Ronde Tafelridder: Gawan. Pas na diens avonturen keert hij terug naar Parcival, die zich dan in India bevindt om er te strijden tegen zijn halfbroer Feirefiz. Die strijd eindigt met een verzoening waarop Parcival van een tovenares te horen krijgt dat hij hierdoor een nieuwe kans krijgt van de Graal.

Hij reist daarop samen met zijn halfbroer terug naar het Graalkasteel en stelt de ultieme vraag van mededogen waarop de Visserkoning prompt geneest. Deze stelt zijn plaats af aan Parcival, die de Graalkoning wordt. Feirefiz wordt gedoopt, huwt met de draagster van de Graal en keert terug naar India. Parcival zelf herenigt zich met zijn vrouw Condwir en zij krijgen twee kinderen: Kardeiz en Lohengrin. Die laatste zou later nog een groot avontuur beleven als Zwaanridder waarmee het boek eindigt.     

3. Mysterieuze verwijzingen

Het boek is één van de meest bestudeerde boeken door wetenschappers allerlei. Zij proberen wegwijs te geraken uit de talloze vreemde verwijzingen in het boek.

Oude Afrikaanse stad

Zo was er de Belg Paul de Saint-Hilaire die werkzaam was aan de universiteit van Bergen en lange tijd zich bezig hield met het ontcijferen van de Parcival van Wolfram von Eschenbach. Hij werd hierbij soms bijgestaan door de Britse schrijver Graham Hancock, die in het boek verwijzingen vond naar Afrika. Zo stond er ergens te lezen dat Parcival de Graal “diep in Afrika ging zoeken, voorbij Rohas.” Niemand die wist waar Rohas lag, maar Hancock wist te zeggen dat dit de oude naam was van de Ethiopische stad die nu bekend staat als Lalibella. In die stad staan er vreemde uit de rots gehouwen kerken die volgens de schrijver werden uitgehouwen door Tempeliers. Volgens Hancock kwamen die maar voor één ding naar Ethiopië: de Ark van het Verbond.

Wil Hancock hiermee zeggen dat de Heilige Graal in het boek van Parcival in feite een zoektocht is naar de Ark van het Verbond? Volgens sommigen is dit het geval en speelt de figuur van Feirefiz hierin een belangrijke rol. Deze zou verwijzen naar prins Lalibella, de man die de Tempeliers op weg zette naar de Ark in zijn land: Ethiopië. In de kronieken van een Europese ontdekkingsreiziger uit de middeleeuwen vonden Hancock en anderen een beschrijving van Lalibella. De schrijver vermeldt hierin dat de prins “veel lichter is van kleur dan zijn zwarte onderdanen”. Misschien was hij deels van Europese origine, net zoals Feirefiz afstamt van een Engelse ridder en een Afrikaanse koningin.

Dat Parcival zijn halfbroer in India treft en dat deze later daar terug naartoe trekt, zou een verwijzing naar Ethiopië kunnen zijn. In die tijd was de kennis van aardrijkskunde bij velen nog niet zo geweldig. Voor de Tempeliers, die de wereld rondreisden, kon dit wel een belangrijke verwijzing zijn.

Het Graalkasteel

Voor anderen draait het hele verhaal dan weer rond het mythische Graalkasteel. Diens naam in het boek is Munsalvaesche en dat is volgens deze kenners geen toeval. Mensen als de Franse schrijver Christian Bernadac beweren namelijk dat dit wijst op het feit dat kasteel Montségur in de Franse Pyreneeën in feite het ware Graalkasteel is.

Dat kasteel kent een bewogen geschiedenis, want het was eens de toevluchtsoord van een verdwenen stroming gelovigen: de katharen. Zij waren erheen getrokken tijdens de Albigenzsche kruistochten, toen katholiek Europa jacht maakte op al wie volgens hen tegen het ware geloof was. En hun grootste tegenstanders waren in hun ogen dus de katharen, die predikten voor een zoektocht in jezelf als dé weg die Jezus zou hebben verkondigd als de weg naar God. Volgens de katharen was niet de Zoon, maar de Heilige Geest het belangrijkst. Ketterij in de ogen van de Kerk in die tijd en dus hoog tijd om die ongelovigen op te ruimen.

Deze jacht eindigde met een climax toen in 1244 na een tien maanden durende beleg de Katharen zich moesten overgeven en op de brandstapel belandden. Maar dat gebeurde volgens sommigen niet vooraleer de avond voor hun val een grootmeester samen met enkele volgelingen erin slaagde een schat te verbergen in één van de tientallen grotten rondom het kasteel Montségur.

Wat die schat dan was, daarover is men het niet eens. Waren het geheime documenten die het Vaticaan koste wat kost in handen wilde krijgen omdat er zaken in stonden die het hele christelijke geloof onderuit konden halen? Zaken zoals het feit dat Jezus misschien een kind had verwekt bij Maria Magdalena? Het is een populaire theorie bij velen die al geleid heeft tot meerdere dikke boeken vol avonturen die de desbetreffende schrijvers hebben meegemaakt om dit trachten te ontrafelen.

Nog één markant detail: volgens sommigen is de rol van de Visserkoning bedoelt om Jezus aan te duiden. Deze stond bekend als visser en net als Jezus geraakte de Visserkoning gewond door een speer. Of dit allemaal zo bedoeld is, zullen we nog moeilijk kunnen achterhalen.