Wereldwijd zowat 7,7 miljard en in België ongeveer 11,5 miljoen inwoners: de wereldbevolking blijft maar aangroeien. Al die bijkomende monden moeten gevoed worden, en bovendien stijgt wereldwijd de vraag naar (consumptie)goederen en diensten. Dat betekent een serieuze aanslag op de grondstoffen die op onze planeet aanwezig zijn. Het aanbod is zeker niet oneindig, en dit stelt onze moderne maatschappij voor een serieuze uitdaging: hoe iedereen welvarend laten leven op een gezonde planeet met een sterke, gezonde economie?

Nood aan circulaire economie

Er gaan over de hele wereld steeds meer stemmen op om onze grondstoffen niet helemaal uit te putten en in te zetten op recyclage en het gebruik van reststoffen. De Sociaal Economische Raad Vlaanderen (SERV) verwoordt het als volgt: “Een circulaire economie is een economisch systeem dat duurzaam omgaat met grondstoffen, materialen en hulpbronnen.”

Een tweede leven

In de circulaire economie wordt is het streefdoel om grondstoffen, materialen en reststoffen zoveel mogelijk opnieuw te gebruiken en zo het onder druk staande milieu te ontlasten. Hierbij wordt ook aandacht besteed aan meer research op het vlak van het ontwerpen van nieuwe producten en technieken.

Verder krijgen steeds meer materialen en producten een tweede, of op zijn minst een langer leven.

Een ander procedé om meer circulair te werk te gaan is om minder de nadruk te leggen op het bezit en meer op het gebruik. Zo werken steeds meer fabrikanten systemen van leasing en verhuur. Het VRT Nieuws gaf het voorbeeld van Agfa Graphics, dat al 40% van zijn printplaten voor drukkerijen in leasing geeft in plaats van ze te verkopen.

Het Eén-programma 'De markt' ging dan weer op bezoek bij viskwekerij Omegabaars en het naburige tuinbouwbedrijf Tomato Masters, die een indrukwekkende ruiloperatie hebben opgezet. Tomato Masters wisselt met de viskwekerij warmte, elektriciteit en opgevangen regenwater uit. Nadien krijgen de tuinbouwers het gebruikte water terug. Daarin zitten nog heel wat voedingsstoffen waardoor het een goede meststof voor de tomaten is geworden. Daardoor moet Tomato Masters 10 tot 15 procent minder kunstmest aankopen. 

Invloed op het milieu en het klimaat

Niet alleen het ontginnen van grondstoffen, maar ook de bewerking, het transport, de productie en de afvalverwerking van producten op basis van deze grondstoffen heeft een enorme impact op ons milieu en op het klimaat.

Effecten hiervan zijn onder meer:

• Het bedreigen van de biodiversiteit in de omgeving van het gebied van ontginning
• Het grote energieverbruik bij het transport en de productie
• De uitstoot van broeikasgassen bij transport en productie
• De productie van vervuilend afval en de kosten bij verwerking ervan

De circulaire economie was een van de speerpunten in het klimaatakkoord van Parijs. Pessimisten waarschuwen dat we er ook niet meteen alle heil moeten van verwachten, maar het mag duidelijk zijn dat een op zijn minst gedeeltelijke omvorming naar een circulaire economie een van de potentieel interessante tools is om de druk op het milieu en het klimaat te verlichten.

Minder afhankelijk van andere landen

De circulaire economie is niet alleen goed voor het milieu, maar maakt ons ook minder afhankelijk van andere landen. Nu halen we heel wat grondstoffen uit het buitenland en bepalen zij de prijs. Door producten te hergebruiken of recycleren die vroeger na verloop van tijd werden vernietigd worden we minder afhankelijk.

Een regio als Vlaanderen beschikt over weinig eigen grondstoffen. Wanneer we met zijn allen op grote schaal deze grondstoffen blijven consumeren, dreigen ze steeds schaarser te worden. Dit zal ongetwijfeld financiële gevolgen hebben.

Sociaal-economische voordelen

De SERV voorziet een aantal voordelen op lokaal sociaal-economisch vlak. Een groei van de circulaire economie helpt te besparen op afval en transport en heeft een gunstige invloed op de productie, die een stuk efficiënter zal verlopen. Door verder in te zetten op innovatie kunnen lokale bedrijven hun marktaandeel vergroten en kan dit de bedrijven laten groeien. Dit heeft op zijn beurt een gunstig effect op de lokale werkgelegenheid.

Vlaanderen heeft een gunstige ligging in Europa en is vlot bereikbaar. Wanneer onze lokale bedrijven verder groeien, kunnen zij in de eigen regio meer gaan exporteren.

Vlaanderen als kenniscentrum van afvalverwerking

Vlaanderen heeft de voorbije jaren al ruim ingezet op meer kennis op het vlak van afvalverwerking. In vergelijking met onze buurlanden staat onze regio al erg ver op het vlak van selectief inzamelen en sorteren van afval. Deze kennis kunnen we delen met de wereld. Door onze kennis op het vlak van afvalverwerking te exporteren kunnen we tot ware experts uitgroeien en dit kan zeker ten gelde gemaakt worden.

Hoe ver staan we al in Vlaanderen met de omslag naar zo'n circulaire economie?

De VRT verwijst naar de steekproef van de SERV bij meer dan 1.600 Vlaamse bedrijven waaruit blijkt dat maar 13 procent van hen helemaal geen inspanning doet om circulair te werken. “87 procent van de bedrijven recupereert bijvoorbeeld afval- of restproducten, doet aan herstel en recyclage van producten, werkt samen met andere bedrijven om (rest)producten of grondstoffen uit te wisselen of verhuurt zijn producten als dienst (of doet een combinatie van die inspanningen). 

17 procent van de bedrijven wekt zelf energie op, een derde gebruikt regenwater en 13 procent recupereert afvalwater. Vier op de tien bedrijven proberen op een of andere manier afval-, rest- en bijproducten te recupereren.

Ruim een vierde van de Vlaamse ondernemingen (27 procent) let er al bij de productie op dat zijn producten makkelijk te demonteren of herstellen zijn. De helft van de bedrijven werkt op minstens één domein samen met andere organisaties om middelen (logistiek, energie, machines, gebouwen, …) te delen.  

Vooral de grote en industriële bedrijven doen het vrij goed op dat vlak. Vier op de tien bedrijven zeggen trouwens dat die investeringen ook financieel interessant zijn.