De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende vorm van onomkeerbare dementie (geleidelijk verlies van geheugen, intellect, rationeel denken en sociale vaardigheden). Bijna 7 op de 10 mensen met dementie hebben het type Alzheimer. De ziekte treft tot 1 op de 10 mensen ouder dan 65 jaar en tot 3 op de 10 ouder dan 85 jaar.

Aangetaste neurotransmitters

De hersenen bevatten miljoenen hersencellen (neuronen) die organiseren hoe de hersenen herinneringen opslaan, gewoontes aanleren en onze persoonlijkheid vormen. Signalen passeren de verbindingen tussen hersencellen in de vorm van chemicaliën die neurotransmitters worden genoemd. De ziekte van Alzheimer tast deze cellen en chemicaliën aan, verstoort het geheugen, belemmert het denken en veroorzaakt gedragsveranderingen in de loop van de tijd.

Vorm van dementie

Alzheimer is een vorm van dementie. Kort gezegd is het verschil tussen dementie en alzheimer het volgende: dementie is niet altijd alzheimer, maar alzheimer is wél altijd dementie. Ongeveer zeventig procent van de mensen met dementie heeft alzheimer.  
 

Hoofdtypes

Mensen met de ziekte van Alzheimer hebben uiteindelijk langdurige zorg en ondersteuning nodig. Er zijn 2 hoofdtypen van de ziekte van Alzheimer:

• sporadische alzheimer is de meest voorkomende vorm en treedt meestal op na de leeftijd van 65 jaar. De oorzaak is niet helemaal duidelijk.
• familiaire alzheimer (soms 'erfelijke' genoemd) wordt veroorzaakt door een zeer zeldzame genetische aandoening en leidt tot dementie, meestal bij mensen van in de veertig en vijftig. Dit staat bekend als dementie op jonge leeftijd.

De symptomen

In het begin kan de ziekte van Alzheimer moeilijk op te merken zijn. De eerste tekenen zijn meestal geheugenverlies en moeite met het vinden van de juiste woorden voor alledaagse dingen. Veel mensen hebben echter moeite met het geheugen, maar hebben geen Alzheimer. Het is dus belangrijk om naar een dokter te gaan om de exacte oorzaak van geheugenproblemen te achterhalen.

Andere veel voorkomende symptomen van de ziekte van Alzheimer zijn:

• vaagheid in dagelijkse conversatie
• gebrek aan enthousiasme voor activiteiten die je ooit leuk vond
• meer tijd nodig hebben om reguliere taken uit te voeren
• bekende mensen of plaatsen vergeten
• moeite met het verwerken van vragen en instructies
• een afname van sociale vaardigheden
• onvoorspelbare emoties

3 stadia, op basis van de ernst van de symptomen

1. Milde ziekte van Alzheimer: vroege tekenen van dementie, meestal is geen aanvullende ondersteuning nodig.
2. Matige ziekte van Alzheimer: symptomen zijn moeilijk te behandelen en ondersteuning is waarschijnlijk nodig.
3. Vergevorderde ziekte van Alzheimer: continue zorg bij alle dagelijkse activiteiten kan nodig zijn.

Symptomen zullen anders verlopen tussen mensen, afhankelijk van welke hersengebieden worden aangetast. De symptomen van een persoon kunnen ook van dag tot dag veranderen en kunnen erger worden door stress, ziekte of vermoeidheid.

Wat veroorzaakt de ziekte van Alzheimer?

Bij de ziekte van Alzheimer vinden verschillende processen plaats, waaronder amyloïde plaque-afzettingen, neurofibrillaire knopen en neuronale dood.

• amyloïde plaques zijn afzettingen buiten de hersencellen — ze voorkomen dat de hersenen signalen goed doorgeven.
• neurofibrillaire klitten (afzettingen in de hersencellen) die de cellen doden door voedsel en energie af te sluiten, waardoor dementie ontstaat die na verloop van tijd verergert.
• neuronale dood veroorzaakt een inkrimping in de buitenste laag van de hersenen (de cortex), die essentieel is voor geheugen, taal en beoordelingsvermogen. In de meeste gevallen weten wetenschappers nog steeds niet wat de vorming van plaques, klitten en andere chemische veranderingen veroorzaakt die verband houden met de sporadische ziekte van Alzheimer.

Vermoedelijke oorzaken zijn onder meer omgevingsfactoren, chemische onevenwichtigheden en het eigen immuunsysteem van het lichaam. De ziekte van Alzheimer heeft de neiging zich eerst op het buitenste deel van de hersenen te richten, wat wordt geassocieerd met leren en kortetermijngeheugen. Naarmate de ziekte dieper in de hersenen doordringt, worden andere functies aangetast en worden de symptomen erger.

Diagnose

Een diagnose komt na zorgvuldige beoordeling. Dit kan het volgende inhouden:

• een gedetailleerde medische geschiedenis
• een volledig lichamelijk en neurologisch onderzoek
• tests om de intellectuele functie te controleren
• een psychiatrische beoordeling
• neuropsychologische tests
• urine- en bloedonderzoek
• medische beeldvorming, zoals een MRI-scan om het krimpen van de hersenen te beoordelen

Na het elimineren van andere mogelijke oorzaken van symptomen (zoals vasculaire dementie, voedingstekorten of depressie), kan een klinische diagnose van Alzheimer worden gesteld. Een vroege diagnose stelt de arts in staat om uit te zoeken of er een andere oorzaak van de symptomen is die mogelijk te behandelen is. Als een diagnose van de ziekte van Alzheimer het meest waarschijnlijk is, kan overgegaan worden tot het bespreken van een medische behandeling en verdere hulp om het degeneratieve proces te vertragen.

Hoe Alzheimer herkennen?

De ziekte van Alzheimer, ook bekend als alzheimerdementie, begint bijna altijd met geheugenstoornissen. Nadien kunnen ook andere klachten optreden.

Het evolueert langzaam van een lichte naar een ernstige vorm. Periodes van tragere en snellere achteruitgang kunnen plaatsvinden.

Lichte vorm

Een persoon met een lichte vorm van alzheimerdementie probeert vaak zijn klachten te verbergen of ontkennen.

• Hij kan vooral nieuwe, recente informatie moeilijk onthouden.
• De herinneringen van vroeger zijn meestal goed bewaard.
• Zijn tijdsbesef vermindert.
• Taken uitvoeren wordt moeilijker.
• De persoon weet soms niet meer goed waarvoor dingen, zoals werktuigen, dienen.
• In het begin lukken alleen complexe taken niet meer.
• De persoon vergeet vooral moeilijke woorden, en begrijpt geen abstracte ideeën meer.
• In zijn vertrouwde omgeving ervaart hij geen grote problemen, maar in een vreemde omgeving verliest hij gemakkelijk de weg.
• Het gedrag van de persoon kan veranderen:
• De persoon wordt minder actief, meer teruggetrokken en/of depressief.
• Soms kan hij agressief worden, bijv. wanneer hij de behandeling door zijn omgeving als vernederend ervaart.
• De persoon kan overdreven achterdochtig worden.

Matige vorm

Bij een matige vorm van alzheimerdementie groeit het besef dat er iets misloopt.

• De persoon heeft steeds meer hulp nodig voor dagelijkse bezigheden, zoals aankleden of wassen.
• Hij raakt nu ook de weg kwijt in een vertrouwde omgeving.
• Als de familie of andere verzorgers het niet controleren, eet de persoon niet meer goed. Daardoor kan hij ernstig vermageren en zelfs ondervoed geraken.
• Uitzonderlijk kan de persoon hallucinaties hebben.

Ernstige vorm

Volgende zaken zijn kenmerkend voor een ernstige vorm van alzheimerdementie:

• De persoon kan niet meer goed praten en woorden begrijpen.
• Hij heeft last van stijve spieren. Stappen en bewegen gaat moeizamer. Op de duur lukt het misschien helemaal niet meer.
• De persoon heeft voor alles hulp nodig. In dit stadium wordt hij volledig afhankelijk van zorg.
• Vaak verliest hij ongewild urine of stoelgang.
• De persoon kan aanvallen van epilepsie doormaken.

Behandeling

Goed, jij of iemand in jouw omgeving, lijdt aan de ziekte van Alzheimer. Dat is een harde klap die ongetwijfeld mentaal moeilijk te verwerken valt. Wat nu?

Alzheimer is omontkeerbaar. Dat betekent echter niet dat je bij de pakken moet blijven zitten. Het is mogelijk om met deze ziekte nog jarenlang over goede levenskwaliteit te kunnen beschikken. En intussen kan de wetenschap steeds meer...

Hoewel er momenteel nog geen genezing mogelijk  is, kunnen bepaalde behandelingen de symptomen tijdelijk verbeteren. Veel mensen met de ziekte van Alzheimer leren ook manieren om met hun symptomen om te gaan en hun kwaliteit te verbeteren.

Medicijnen

Een groep geneesmiddelen die cholinerge geneesmiddelen worden genoemd, kan de cognitieve symptomen van milde tot matige ziekte van Alzheimer tijdelijk verbeteren. Deze werken door het verhogen van het niveau van een hersenstof genaamd acetylcholine, die helpt om de communicatie tussen hersencellen te herstellen.

Andere medicijnen helpen om gedragssymptomen zoals slapeloosheid, opwinding, angst en depressie te verlichten.

Deze behandelingen behandelen de ziekte van Alzheimer niet rechtstreeks, maar kunnen de kwaliteit van leven helpen verbeteren.

Veranderingen in levensstijl

Waar mogelijk moet een persoon met de ziekte van Alzheimer proberen normaal sociaal contact met vrienden en familie te onderhouden, regelmatig te sporten en activiteiten te ondernemen die de hersenen stimuleren

Andere interventies

Als je zorgt voor iemand met de ziekte van Alzheimer, kan het nuttig zijn om veranderingen in hun thuisomgeving aan te brengen, zodat ze zich in het dagelijks leven minder gedesoriënteerd voelen. Je kan bijvoorbeeld duidelijke instructies geven over het openen van deuren of waarschuwingsapparatuur installeren als de persoon dreigt te verdwalen.

Preventie?

Er is geen zekere manier om de ziekte van Alzheimer te voorkomen. Je kan het risico op de ziekte van Alzheimer echter verminderen door voor je gezondheid te zorgen:

• je hart — wat goed is voor je hart, is goed voor je hersenen, dus houd je aan een gezond dieet en rook niet
• lichaamsbeweging — regelmatige lichamelijke activiteit verhoogt de bloedtoevoer naar de hersenen, dus behoud een actieve levensstijl
• je geest — een actieve geest helpt bij het bouwen van hersencellen en versterkt hun verbindingen, zodat je socialiseert, dingen doet zoals puzzels en kruiswoordraadsels, en nieuwe dingen leert, zoals een taal.

Complicaties?

De ziekte van Alzheimer is een onomkeerbare vorm van dementie. De mate van progressie verschilt tussen mensen: sommigen hebben het pas in de laatste 5 jaar van hun leven, terwijl anderen het tot 20 jaar kunnen hebben. De ziekte van Alzheimer leidt uiteindelijk tot volledige afhankelijkheid en toenemende kwetsbaarheid. Dit betekent dat een secundaire ziekte, zoals longontsteking, uiteindelijk de dood kan veroorzaken.

Andere complicaties van de ziekte van Alzheimer kunnen zijn:

• het onvermogen om dagelijkse taken uit te voeren, zoals het plannen van maaltijden en het beheren van geld
• een neiging om te verdwalen
• persoonlijkheidsveranderingen zoals angst, depressie en prikkelbaarheid die relaties moeilijker maken
• wanen en hallucinaties in gevorderde stadia van de ziekte

Zorgen voor iemand met de ziekte van Alzheimer

Zorgen voor iemand met de ziekte van Alzheimer kan moeilijk zijn, maar ook lonend. Je emotionele en fysieke steun zal een grote hulp zijn wanneer de wereld van de persoon verwarrend en vijandig lijkt. Profiteer van de gemeenschapsondersteuning die beschikbaar is voor mensen met de ziekte van Alzheimer, hun families en verzorgers.

Coördineer de zorg

Omdat de ziekte van Alzheimer steeds erger wordt, zal je geliefde na verloop van tijd meer zorg nodig hebben. Het kan handig zijn om één persoon aan te wijzen die de zorg coördineert en helpt bij het opstellen van een zorgplan.

Vooruitplannen

Het is verstandig om vroeg te plannen voor de toekomst. Moedig de persoon aan om een ​​vertrouwenspersoon te regelen om hun zaken te regelen door middel van een volmacht, en om een ​​richtlijn voor geavanceerde zorg op te stellen waarin wordt uitgelegd aan welke behandelingen ze de voorkeur geven als ze later geen toestemming kunnen geven.

Zorg voor jezelf!

Zorgen voor een geliefde met de ziekte van Alzheimer kan zwaar en uitputtend zijn. Zorg ervoor dat je tijd besteedt aan het socialiseren en ontmoeten van andere mensen. Zoek activiteiten en interesses waaruit je kan putten. Geef jezelf de ruimte om te rusten, je geliefde te accepteren en te waarderen.

Bronnen

Gezondheidswetenschap.be

www.healthdirect.gov.au

www.alzheimerliga.be