Jachtige samenleving

‘Het is niet goed dat de mens alleen zou zijn.’ We vinden deze woorden al op de eerste bladzijde van de Bijbel terug, en ze klinken actueler dan ooit.

Eenzaamheid is een van de grootste bedreigingen in onze moderne maatschappij. Onze jachtige samenleving wordt steeds meer een competitieve ik-maatschappij. Vooral alleenwonenden dreigen op die manier uit de boot te vallen.

Twee jaar corona-ellende

Maar ook in de twee jaar van corona-ellende hebben we aan den lijve kunnen ondervinden hoe moeilijk het is wanneer we plotselijk van onze geliefden afgesloten worden. De boodschap mag duidelijk zijn: de mens is een sociaal dier, en we hebben onze contacten nodig.

Sociaal uit overlevingsinstinct

Die sociale contacten zijn in de loop van onze geschiedenis letterlijk van levensbelang gebleken. Net als tal van diersoorten leeft de mens al van bij zijn ontstaan in groepen. Het was noodzakelijk om ons als soort te laten overleven en te evolueren.
De Harvard Study of Adult Development (Harvard Medical School) voerde een gezaghebbende studie uit naar ons sociaal gedrag die begon in 1939-1944 en tot op vandaag verder gaat. Deze studie is werkelijk uniek omwille van de lange duur ervan. Dergelijke studies zijn extreem zeldzaam en betrouwbaar maar zijn extreem duur.

Eenzaamheid als ‘moordenaar’

De studie geeft enkele belangrijke antwoorden en inzichten.
Zo blijkt dat mensen niet in eerste instantie gelukkig worden door weelde, rijkdom en een geslaagde carrière. Geluk en gezondheid wordt voornamelijk in verband gebracht met goede relaties. Alle mensen willen sociale interactie, en eenzaamheid wordt door de deelnemers van de studie zelfs als een ‘moordenaar’ ervaren.
 Sociale interacties kunnen plaatsvinden met de familie, vrienden of de gemeenschap, en behoren tot de fundamentele behoeften.
Vooral geïsoleerde, eenzame mensen of personen die uit de groep gestoten worden zijn minder gezond en leven minder lang dan zij die wel de nodige sociale relaties hebben.

Ons brein wil sociaal zijn

Mensen zijn sociale dieren. Lid zijn van een ‘kudde’ zoals in de oertijd is een van de voornaamste overlevingsmechanismen van het brein..Vervreemding kan de oorzaak zijn van grote angst en stress. Wanneer je je niet goed in je vel voelt stijgt de gemiddelde dosis toxische cortisol in het bloed en in het brein. De goede werking van onze hersenen neemt af en dit heeft een negatieve invloed op onze levenskwaliteit en levensduur.

Een goede relatie met een partner, maar ook vrienden of de naaste omgeving is een betere voorspeller voor de gezondheid dan de cholesterolwaarde in het bloed, aldus de studie. Emotionele pijn lijkt erger dan een hoge cholesterol.

Sociale steun is het belangrijkste

Goede relaties houden ons brein fit. Veel mensen zoeken een oplossing in weelde, carrière of andere nepoplossingen. Dat speelt zeker een rol, maar sociale steun is het belangrijkste. De zekerheid dat men kan rekenen op iemand als het wat moeilijk gaat is belangrijk. Vriendelijkheid, al is het maar even gemeend oogcontact, een hand geven, gemeende interesse voor wat je bezighoudt, schermtijd vervangen door family time: kortom gemeende waardering is zoveel meer waard dan al het geld van de wereld.

Sociale contacten verlagen de bloeddruk

Goede sociale contacten verlagen de bloeddruk en het cortisolgehalte. Bovendien verhoogt voldoende sociale interactie de pijngrens en helpt het om angst te verminderen. Het werkt ook bevorderend op de genezing.

Fundamentele menselijke behoefte

Sociaal verbonden zijn met anderen wordt algemeen beschouwd als een fundamentele menselijke behoefte – cruciaal voor zowel welzijn als overleving. Extreme voorbeelden laten zien dat baby's in detentie die geen menselijk contact hebben, niet gedijen en zelfs kunnen sterven.

Steeds meer sociaal isolement

Sociaal isolement, eenzaamheid en relatieproblemen nemen toe. Zelfs vóór COVID hadden de Verenigde Staten te maken met een ernstige epidemie - een eenzaamheidsepidemie. Volgens een eenzaamheidsstudie van AARP leden naar schatting ongeveer 42,6 miljoen volwassenen ouder dan 45 jaar in de Verenigde Staten aan chronische eenzaamheid.

Nog verontrustender is dat eenzaamheidsstatistieken griezelig vergelijkbaar zijn voor tieners en jonge volwassenen in de leeftijd van 18-22.

Oorzaken voor de toename van eenzaamheid

Enkele van de vermoedelijke factoren voor de toename van eenzaamheid en sociale ontkoppeling zijn onder meer:

* Het aantal alleenstaande volwassenen is de afgelopen 50 jaar bijna verdubbeld

* Het aantal eenpersoonshuishoudens wereldwijd is nu groter dan ooit in de geregistreerde geschiedenis

* Een duidelijke daling van het aantal huwelijken, kleinere huishoudens en meer kinderloosheid (

* Verminderde betrokkenheid van de gemeenschap, wat tot uiting komt in het dalende percentage vrijwilligerswerk 

* Minder behoefte aan face-to-face interacties door technologie en sociale media.