Ongewenste gewichtsverlies, komt voor bij 5 tot 12% van thuiswonende ouderen. In een woonzorgcentrum of bij hospitalisatie kan dit oplopen tot 50%. (cijfers UZ Leuven)

Wat is ondervoeding?

Ondervoeding treedt op wanneer iemand niet de juiste hoeveelheid voedingsstoffen opneemt om te kunnen functioneren. Het gaat vaak om het ervaren van een onbalans van eiwitten, calorieën en andere essentiële vitamines die je lichaam elke dag nodig heeft. Wanneer het een tijdelijk fenomeen betreft is dit nog niet zo erg, maar structurele en langdurige ondervoeding heeft zware gevolgen voor lichaam en geest.

Vooral oudere volwassenen zijn vatbaar voor ondervoeding

Hoewel ondervoeding op elke leeftijd schadelijk is, treft het vooral oudere volwassenen. Wanneer een oudere volwassene ondervoed is, zijn ze kwetsbaar voor een verhoogd risico op vallen, tragere hersteltijden, mogelijke ziekenhuisopnames, heropnames en mogelijk overlijden.

Ondervoeding bij oudere volwassenen kan worden veroorzaakt door verschillende factoren, waaronder verlies van eetlust, gebrek aan vermogen om te kauwen en te slikken, en een verhoogd gebruik van voorgeschreven medicijnen. Deze medicijnen kunnen op hun beurt de eetlust afremmen.

Andere risicofactoren zijn depressie, dementie, chronische ziekten en gebrek aan toegang tot optimaal voedzaam voedsel, hetzij als gevolg van voedselonzekerheid of gebrek aan vermogen om voedsel te bereiden en/of te kopen.

Ook kinderen en jongere volwassenen

Maar uiteraard zijn ook jongere volwassenen en zelfs kinderen vatbaar voor ondervoeding. Op elke leeftijd is het gevaarlijk, want iedereen heeft nood aan voldoende voedingsstoffen om voldoende te functioneren.

Bij kinderen is ondervoeding extra gevaarlijk omdat zij nog in volle groei zijn en onvoldoende voeding zware gevolgen voor het opgroeien kan hebben.

Ondervoeding komt dus niet alleen voor bij senioren die hongerlijden, of die geen toegang hebben tot gezonde voeding. Oudere volwassenen hebben meer kans op chronische aandoeningen waardoor ze risico lopen op ondervoeding. Als een oudere volwassene bijvoorbeeld diabetes, kanker of de ziekte van Alzheimer krijgt, kan hun eetlust worden beïnvloed, waardoor eten moeilijk wordt.

Voldoende aandacht voor eten en drinken

Omdat de eetlust daalt naarmate je ouder wordt, is het noodzakelijk om voldoende aandacht te besteden aan eten en drinken. Een goede tips is om liefst niet alleen te eten  en zo het maaltijdmoment zo gezellig mogelijk proberen  te maken. Goede mondverzorging is eveneens belangrijk, want een slecht zittend gebit of slechte tanden hebben een negatieve invloed.

Veranderingen in het metabolisme

Wanneer je kampt met dergelijke ziektes, verandert je metabolisme. Oudere volwassenen worden ook vaker in het ziekenhuis opgenomen en bevinden zich vaker in instellingen voor langdurige zorg, die beide een verhoogd risico op ondervoeding met zich meebrengen.

Tekenen van ondervoeding

Veelvoorkomende tekenen van ondervoeding zijn:

• Ongepland gewichtsverlies
• Zich zwak of moe voelen
• Verlies van eetlust
• Zwelling of vochtophoping
• Slechts een kleine hoeveelheid tegelijk eten

Problemen veroorzaakt door ondervoeding

Oudere volwassenen kunnen verschillende gezondheidsproblemen hebben vanwege ondervoeding, waaronder:

• Een verhoogd risico op overlijden
• Een verhoogd risico op ziekenhuisopname
• Een verzwakt immuunsysteem, wat het risico op infecties kan vergroten
• Verminderde botmassa en spierzwakte, wat kan leiden tot vallen en breuken
• Wonden genezen niet goed

Als je vermoedt dat iemandt lijdt aan ondervoeding, schakel dan onmiddellijk de huisarts in. Dankzij een goede voedingsopname kan hij/zij langer onafhankelijk blijven, behoudt hij/zij spierkracht en geneest hij/zij sneller bij een ziekte of hospitalisatie.

Factoren die bijdragen tot ondervoeding

Ondervoeding wordt meestal veroorzaakt door te weinig eten of een dieet zonder voedingsstoffen. Ondervoeding is echter vaak complexer en wordt veroorzaakt door een combinatie van fysieke, sociale en psychologische problemen, zoals: Verandert met de leeftijd. Naarmate we ouder worden, is het normaal dat ons vermogen om te ruiken, te proeven en een gezonde eetlust te behouden afneemt. Dit kan het moeilijk maken om van eten te genieten en een regelmatige eetgewoonte te hebben.

Ziekte

Ziektegerelateerde complicaties en ontstekingen kunnen bijdragen aan veranderingen in de manier waarop je lichaam voedingsstoffen verwerkt en een verminderde eetlust.

Onvermogen om te eten

Een slechte tandgezondheid, een beperkt vermogen om met bestek om te gaan of moeite met kauwen of slikken kunnen bijdragen aan ondervoeding.

Dementie

Geheugen- of gedragsproblemen door dementie of de ziekte van Alzheimer kunnen leiden tot vergeten te eten, geen boodschappen te doen of andere onregelmatige eetgewoonten.

Medicijnen

Bepaalde medicijnen kunnen het vermogen om voedingsstoffen op te nemen of de eetlust beïnvloeden. Merk je dit op bij een oudere uit je omgeving, dan kan je hierover best met de dokter overleggen.

Beperkt inkomen

Oudere volwassenen kunnen financiële problemen hebben die het moeilijk maken om gezond voedsel te kopen, vooral als ze dure medicatie gebruiken of een klein pensioen hebben.

Verminderd sociaal contact

Oudere volwassenen die doorgaans alleen eten, vinden het misschien niet zo leuk om te eten en kunnen hun interesse in koken en eten verliezen.

Beperkte toegang tot eten

Oudere volwassenen met beperkte mobiliteit hebben mogelijk niet gemakkelijk toegang tot de juiste soorten voedsel.

Depressie

Verdriet, slechte gezondheid, gebrek aan mobiliteit, eenzaamheid en andere factoren kunnen bijdragen aan depressie, wat kan leiden tot verminderde eetlust.

Alcoholisme en drugmisbruik

Misbruik van alcohol en drugs kan leiden tot slechte eetgewoonten en slechte beslissingen over voeding. Te veel alcohol in het lichaam kan de vertering en opname van voedingsstoffen verstoren.

Voeding verbeteren

Maaltijdstrategieën kunnen oudere volwassenen helpen een gezond voedingspatroon te behouden. Goede eetgewoonten moeten het volgende omvatten:

• Voedingsrijke voedingsmiddelen. Plan lekkere maaltijden van tevoren met een verscheidenheid aan voedingsmiddelen, waaronder vis, vers fruit en groenten, mager vlees en volle granen.
• Kruiden en specerijen. Voeg smaak toe aan maaltijden door kruiden en specerijen te gebruiken.
• Gezonde snacks. Zorg voor tussendoortjes die rijk zijn aan voedingsstoffen, zoals magere zuivelproducten, fruit of groenten.
• Voedingssupplementen. Om het aantal calorieën in de dagelijkse voeding te verhogen, kan je aanvullende voedingsdranken gebruiken..