Aardbeien: wie kan er weerstaan aan die heerlijke succulente vruchten die letterlijk uitnodigen om er je tanden in te zetten? Toch is onze kennis van deze vrucht beperkt.

Wist je dat er wereldwijd niet minder dan 600 soorten aardbeien bestaan? En dat het botanisch gezien niet eens om een bes gaat? De aardbei is een van de kleinste vertegenwoordigers van de rozenfamilie waartoe ook appels, peren en kersen behoren. De deelvruchtjes vormen met de gezwollen bloembodem een zogenaamde schijnvrucht, ‘faux fruit’ zoals de Fransen het duidelijker zeggen.

Proust en Schubert waren verzot op aardbeien

In de salons van de componist Vinteuil worden in ‘A la recherche du temps perdu’ van Marcel Proust niet toevallig talloze verrukkelijke schotels met aardbeien geserveerd, want in die middens gold deze lekkernij als het neusje van de zalm.

Ook Franz Schubert was verlekkerd op aardbeien. Van hem is bekend dat hij in het seizoen elke dag meerdere royale porties aardbeien tot zich nam, zeker wanneer hij in een creatieve periode zat. Aardbeien als inspirerend brainfood dus.

Zinnenprikkelend

Komt het door de elegante, vrouwelijke vorm van deze vrucht die in haar meest rijpe, ja zelfs broze staat op haar mooist is? Prikkelt het zachte, wat zoeterige vruchtvlees onze smaakpapillen in combinatie met de pittige zaadjes die egaal over de oppervlakte verspreid zitten? Of oefent het dubbelzinnige van deze schijnvrucht een onweerstaanbare aantrekkingskracht uit? Hoe dan ook, de aardbei prikkelt de zinnen. Één enkele beet in het hapgrage vruchtvlees, en je bent verloren…

Bescherming tegen ouderdom

Aardbeien zijn rijk aan biostoffen die de lichaamscellen beschermen tegen ouderdom.  Ze maken het bindweefsel steviger en voorkomen cellulitis. Acht gemiddelde aardbeien bevatten ongeveer 140% van de dagelijks aanbevolen hoeveelheid vitamine C. Ruw geschat zitten in een achttal aardbeien meer vitamine C dan in een sinaasappel!

Aardbeien bevatten geen zout. Ze reinigen de darmen en het bloed. Jonge aardbeiplanten kunnen gebruikt worden als ersatzthee of –koffie. Oudere bladeren smaken pittiger dan jonge.

Over de hele wereld eten ze aardbeien

De aardbeienteelt is over de hele wereld verspreid. Zo vinden we gekweekte aardbeien op grote schaal in de Verenigde Staten, Frankrijk, Italië, Verenigd Koninkrijk, Bulgarije, Polen, België, Nederland, Zuid- en Oost-Afrika, Nieuw-Zeeland, Australië en Japan.

Nergens worden zoveel aardbeien gegeten als in de Verenigde Staten. Daar lusten niet minder dan 94% van de bewoners geregeld aardbeien. Per hoofd verbruiken de Amerikanen jaarlijks 2 kg verse en 1 kg diepvriesaardbeien. 65% van de Amerikaanse productie is afkomstig uit Californië, dat jaarlijks ongeveer 500 miljoen kg aardbeien voortbrengt.

In Amerika is de aardbeienkweek zelfs de voornaamste teelt van kleine vruchten. Met kwekerijen van Florida tot Alaska en grote concentraties in niet alleen Californië maar ook Washington, Oregon, Louisiana, Michigan en Tennessee behoort de aardbeienteelt er tot een van de belangrijkste agrarische activiteiten. Het jaarlijkse Santa Maria Valley Festival (Californië) in april  is een klassieker die bezoekers uit het hele land lokt. Een van de oude gerechten die er traditioneel geserveerd wordt is een Indiaanse delicatesse, aardbeienbrood met geroosterd vlees.

Noorwegen gaat er prat op de lekkerste aardbeien te telen. Dat zou te wijten zijn aan de erg lange en egale zomers zonder té hoge temperaturen.

België en Nederland spelen een belangrijke rol in zowel de kweek als de consumptie van aardbeien. De aardbeienteelt is in de Lage Landen al enkele jaren aan een heropleving toe. Dat is ook een gevolg van de productiebeperkingen die gelden in de landbouw. Boeren botsen tegen het vergunningenbeleid en de melkquota. Als uitweg kiezen velen voor diversificatie. In de jaren 1990 hebben meerdere kwekers zich aan de vollegrond-, substraat- en tunnelteelt van aardbeien gewaagd.

Wépion

In België staat het Waalse Wépion bekend als de ‘hoofdstad’ van de aardbei, er staat zelfs een aardbeienmuseum. Al in de 17^de en 18^de eeuw werden hier in de tuinen van de betere kringen aardbeien gekweekt, maar het is vooral in de 19^de eeuw dat de teelt een grote groei kende. Het microklimaat mag erg gunstig voor de aardbeienteelt genoemd worden. Zo weerhoudt de kalkrijke bodem nauwelijks water en heeft de grond maar weinig zon nodig om opgewarmd te worden.

De ‘Fraise de Wépion’ staat dan ook bekend als een authentiek natuurproduct. Deze aardbeien worden nog steeds in volle grond in openlucht of onder een beschermende tunnel tegen de nachtvorst gekweekt. Jaarlijks worden de plantjes nauwgezet geselecteerd en met de hand geplant om een meer smaakvolle oogst te verzekeren. De aardbeien worden bevloeid door een speciaal systeem ‘druppel per druppel’, wat de juiste hoeveelheid water om tot volle groei te komen garandeert en de aardbeien ook tegen ziektes en schimmel beschermt. Een strobed zorgt voor extra bescherming tot aan de oogst.

Hoogstraten

Rond 1980 zat menig tuinder in de streek rond Hoogstraten in de Vlaamse Kempen met de handen in het haar. De Spaanse toetreding tot de Europese Unie dreigde de Vlaamse aardbei te verdringen. De ontdekking van de nieuwe variëteit Elsanta maakte door zijn lange houdbaarheid van de aardbeiplanten in koelcellen de nateelt mogelijk. Ook de proeftuin van Meerle profileerde zich als een belangrijke motor bij de evolutie van de aardbeisector. De hydrocultuur moest in het praktijkcentrum plaats ruimen voor substraatteelt.

Om de vergaarde kennis zo snel en efficiënt mogelijk onder de aardbeitelers in de Noorderkempen te verspreiden, werd een uitgebreid voorlichtingssysteem opgestart. De scholingsgraad van de huidige generatie tuinders ligt een stuk hoger. De tuinbouwschool van Hoogstraten levert nog altijd bedrijfsleiders af, die na hun opleiding nog enkele gespecialiseerde cursussen volgden.

Wageningen

Plant Research International in Wageningen verricht onderzoek op het gebied van genetica en reproductie van planten, gewasfysiologie, agrosysteemkunde, bodemvruchtbaarheid, verbetering van de gezondheid van planten en optimalisatie van de kwaliteit van producten en productiesystemen. Internationaal staat het instituut bekend als een autoriteit op het gebied van aardbeien, dit sinds 1943.

PRI ijvert voor een verdere stimulans van de ecologie van land- en tuinbouwketens door de ontwikkeling van beter aangepaste gewassen, betere teeltmethoden en een nieuwe generatie gewasbeschermingsmiddelen.

Voornaamste rassen

Elsanta is de zomertopper van het aardbeienaanbod. Deze mooie kegelvormige vrucht heeft een roodglanzende huid. De smaak is vrij zoet. Het succes wordt verklaard door de stevigheid van de vrucht. Dit ras werd in Nederland ontwikkeld door Plant Research International. Het kroontje zit stevig op de vrucht, en Elsanta is bijzonder geschikt voor onmiddellijke consumptie, maar minder geschikt voor de gastronomie.

Het ras Polka werd eveneens ontwikkeld bij PRI. Deze aardbei is middelmatig groot, kegelvormig en sappig. De stevige vrucht is een ideaal ras om jam van te maken. Hij heeft een aangenaam zoetzuur aroma en een relatief laag suikergehalte.

Van vrij recent is het ras Sonata, een kruising tussen Elsanta en Polka. Dit ras geeft mooie, kegelvormige aardbeien met een zoetere smaak dan Elsanta en dat maakt hem tot een topper.

Darselect is weer een variëteit van Elsanta als een van de kruisingouders. Darselect heeft een iets doffere en meer donkere huid, maar is eveneens erg smaakvol. Je ziet hem vaak bij de voorjaarsteelt onder glas en onder tunnels. Het is een aardbei met grote vruchten, lijkend op de vorm van Elsanta maar dan langwerpiger en smaakvoller.

Korona is een van de absolute topsoorten, eveneens afkomstig uit Wageningen. De grote, stevige vruchten zijn donkerrood aan de buitenkant en oranjerood vanbinnen. Korona is erg sappig en heeft een zoetzuur aroma.

Ostara is een doordragende aardbei afkomstig van een fors groeiend gewas met rijke bloei en veel uitloperplanten. De productiviteit ligt behoorlijk hoog en dit ras vinden we vaak bij hobbykwekers terug. Van deze planten kan je het hele jaar onbeperkt vruchten plukken totdat in het late najaar de vorst invalt. Wanneer in het voorjaar eventueel bloempjes bevriezen door nachtvorst, maakt Ostara weer opnieuw trossen aan. De vruchten van deze aardbei zijn vrij groot, regelmatig en kegelvormig, ze zijn stevig, sappig en fris en ruiken lekker.

De vrucht van de Lambada aardbei heeft een heerlijk vol aroma en is vanwege zijn goede smaak, mooie rode kleur, prachtige vruchtvorm en grootte, een prachtexemplaar om zowel uit het vuistje te eten als voor banketbakkers en gastronomische restaurants.

Op vakantie in Frankrijk komen we de Mara des Bois tegen, een van de smaakvolste doordragers. Dit ras heeft een afwijkende smaak, die aan bosaardbeien doet denken. De vruchten hebben een uitgesproken aroma en zijn mierzoet. Opvallend is dat deze aardbeien zowel van binnen als buiten donkerrood kleuren. Het ras bloeit de hele zomer en draagt zelfs vruchten tot de eerste nachtvorst in het najaar. Door het gebrek aan stevigheid is hij niet geschikt voor de export en dus uitsluitend voor de regionale markten voorbestemd. Een ware delicatesse.

Recepten

In de keuken kan je met aardbeien alle kanten uit. Bij wijze van voorbeeld dit opmerkelijke recept van chef Paul Rapati (restaurant Carte Blanche, Gent).

Lasagne van aardbeien, Gandaham en ricotta

Ingrediënten

4 lasagnevellen

200 g ricotta

1 bosje bieslook en kervel

2 sjalotjes

enkele takjes dille

8 sneden Ganda of Parma ham

200 g aardbeien

peper en zout

sap van een citroen

2 el suiker

Bereiding

1. Kook de lasagnevellen. Marineer de aardbeien in het citroensap en de suiker.
2. Snijd de vellen in twee, meng de kaas met de fijngesneden kruiden en bestrijk er elk vel mee.
3. Versnijd de aardbeien, leg er een sneetje ham op en voeg toe aan de vellen.
4. Opgelet: dit is een koude bereiding. Zorg er dus voor dat de lasagnevellen vooraf goed gekookt zijn.

Snoekbaars met aardbeienmousseline

Ingrediënten

400 g snoekbaars met vel

200 g pasta met kervel

250 g aardbeien

sap van 1/2 citroen

2 eidooiers

100 g geklaarde boter

1 koffielepel mosterd

peper en zout

Bereiding

1. Bak de snoekbaars kort in olijfolie en leg op keukenpapier.
2. Mix en zeef de aardbeien, klop de eieren los, voeg de kruiden, mosterd en het citroensap toe.
3. Voeg de aardbeiencoulis toe, klop luchtig op au bain-marie en voeg de boter voorzichtig toe.
4. Leg de pasta met een draaibeweging op het bord, voeg de snoekbaars erbij en lepel de saus errond.