Heb jij nog vertrouwen in de federale overheid?

Praat je met je familie of vrienden soms over de politiek, of zit je daarover aan de toog wel eens te discussiëren? Het mag duidelijk zijn: politici zijn minder populair dan ooit.

In ons land heeft het vertrouwen in de politiek een triest dieptepunt bereikt, en dat is een fenomeen dat al een paar jaar geleden is ingezet.

De manier waarop de regering de coronacrisis aanpakte, de onmacht om de energiefactuur voor de gewone burger onder controle te houden, de patstelling in verband met het dossier van de kerncentrales: er liggen heel wat hete hangijzers in het vuur. En daaraan hebben de heren en dames politici zich intussen collectief verbrand.

Weinig vertrouwen in de overheid....

Op de blog Het verzet van Pieter Vereertbrugghen lezen we een interessante bijdrage over dit onderwerp. "Volgens een onderzoek van Statista in augustus 2020 had 62% geen vertrouwen in onze federale overheid. Daarmee scoren we erg laag. In bijvoorbeeld Zwitserland en de Scandinavische landen is het vertrouwen zeer hoog (tot 93%).

... en evenmin in de politiek

Tort zover het vertrouwen in de federale overheid in het algemeen. Maar hoe is het met de politiek gesteld? In datzelfde onderzoek van Statista werd door de Belgische ondervraagden de betrouwbaarheid van onze politieke partijen nog lager ingeschat: minder dan 20 procent had de neiging om politieke partijen te vertrouwen. Meer dan 80% had de neiging om ze niet te vertrouwen.

Nog deze bemerking: dit onderzoek werd uitgevoerd in de zomer van 2020, toen de coronacrisis nog volop moest doorbreken. Bij ons was er nadien heel wat ontevredenheid over hoe de politiek deze crisis aanpakte. Recent komen daar nog onder meer de stijgende energieprijzen en de discussie rond het sluiten van de kerncentrales bij. Het valt dus aan te nemen dat het vertrouwen van de bevolking nog verder afgenomen is.

Wantrouwen wordt de norm

Volgens de wereldwijde Edelman Barometer 2022 is wantrouwen de standaardemotie geworden in onze samenleving. Zo zou bijna 6 op de 10 mensen geneigd zijn iets te wantrouwen tot ze bewijs zien dat het betrouwbaar is. Nog eens 64% zegt dat mensen niet meer in staat zijn om constructieve en beschaafde debatten te voeren over zaken waar ze het niet onderling eens zijn. We zijn niet meer in staat om te debatteren of samen te werken wanneer wantrouwen de standaard is."

Oude wijn in nieuwe zakken

Het vertrouwen in de politiek is lager dan ooit. VRT-journalist Ivan De Vadder peilt in zijn boek 'De wanhoop in de Wetstraat' naar de redenen hiervoor. De oplossingen die ze bieden gaan bijna altijd terug op recepten van dertig jaar oud. Oude wijn in nieuwe zakken dus.

Zwarte Zondag

Ivan De Vadder draait al mee op de nieuwsdienst van 1991, een keerpunt in onze poiitiek. namelijk de zogenaamde 'Zwarte Zondag', of de verkiezingen waarin toen nog Het Vlaams Belang een verpletterende verkiezingsoverwinnaar behaalde en het politiek etablissement op zijn kop zette.

De kloof met de burger raakt niet gedicht

In het Radio 1-programma 'De ochtend' ging Ivan De Vadder verder op dit fenomeen in. "Zwarte Zondag was de aanleiding tot het lancering van het begrip 'de kloof met de burger' die was ontstaan. Het was Guy Verhofstadt die de term lanceerde. Sindsdien zijn de klassieke partijen bezig met te proberen om de kloof te dichten. Ideeën die onder meer de revue passeerden zijn het afschaffen van de opkomstplicht en de Senaat."

Hoe kunnen we die kloof dichten, vroeg ook journalist Astrid Roelandt van Het Laatste Nieuws zich af. Ivan De Vadder: "De kloof wordt niet gedicht omdat men niet ver genoeg denkt. Als de Senaat overbodig is moet je die afschaffen, maar daar mag het niet bij blijven."

Meer eerlijkheid nodig

Als er iets is waar de mensen over vallen, dan is het over politici die 'oneerlijk' overkomen. Meer zelfs, kiezers vinden dit de belangrijkste eigenschap. (Ivan De Vadder)Ivan De Vadder: "Dat 'eerlijk zijn' gaat verder dan gewoon 'niet liegen', wat een evidentie zou moeten zijn. Politici zijn vaak beredeneerd, strategisch en berekend."

Volgens De Vadder ruiken de mensen dit, en vergroot het enkel de kloof met de burger. "De coronapandemie heeft die kloof met de burger de afgelopen twee jaar duidelijker dan ooit blootgelegd, zelfs doen radicaliseren, en dat doet inzien dat tot nu toe nog geen enkele poging om die kloof te dichten gelukt is."

De traditionele partijen happen naar adem

Als getuige op de eerste rij maakt Ivan De Vadder mee hoe de partijen vruchteloos naar een antwoord zoeken op de vraag hoe ze de burger kunnen bereiken. "In 2022 happen de traditionele partijen nog altijd naar adem. Ze missen geloofwaardigheid en daadkracht, en in de peilingen zakken ze - met uitzondering van Vooruit, dat zich optrekt aan de charmismatische voorzitter Conner Rousseau - weg van de drempel van tien procent."

Moeten de Vivaldi-partijen samengaan?

Intussen gaan hier en daar stemmen op om de vier zogenaamde Vivaldi-partijen ((CD&V, Open VLD, Vooruit en Groen) te laten samengaan. Ivan De Vadder verwijst naar Vincent Stuer, woordvoerder van Open VLD-er Guy Verhofstadt die daar voorstander van is: "Zijn analyse vertrekt van de gedachte dat de inzet van de volgende verkiezingen het voortzetten van de regering-De Croo is: 'Willen of niet, voor de federale regeringspartijen is het samen uit, samen thuis.' De enige mogelijkheid is volgens Stuer dan ook een samenwerking tussen liberalen, socialisten, christendemocraten en groenen."

Het monster van Loch Ness

Toch blijft de politieke verkaveling zowat het monster van Loch Ness van de Wetstraat, een idee dat velen wel zouden willen zien plaatsvinden maar dat nergens is opgedoken, omdat tussen droom en daad wetten in de weg staan en praktische bezwaren. (Ivan De Vadder)

Welke partij wil de centen opgeven?

Ivan De Vadder ziet een aantal problemen voor de vier Vivaldi-partijen op samen te gaan. "Dat de partijen bij elke vernieuwingsoperatie vooral de ideologische verschillen onderling sterk in de verf zetten, is wellicht het belangrijkste praktische bezwaar. En dan is er nog de royale wettelijke partijfinanciering. Welke partij is bereid om die royale en zekere subsidiëring op te geven voor een onzekere financiële toekomst?"

Koudwatervrees

Ivan De Vadder noteert bij de klassieke partijen koudwatervrees: "Niemand weet wat het samengaan van partijen oplevert. Is de som groter of kleiner dan het geheel van de afzonderlijke delen? Die onzekerheid over de financiële toekomst is de grootste struikelblok voor een alliantie of samenwerking."

Nadenken over het statuut van politicus

Vroeger aanvaardden we het met zijn allen dat politici bepaalde voordelen hadden en af en toe eens naast de schreef liepen, maar dat is steeds minder het geval. Ivan De Vadder: "Misschien moeten de politici eens grondig nadenken over hun statuut. Het argument sat een politicus een 'sui generis'-statuut (een soort apart vormen, nvdr) moet hebben dat bol staat van de voordelige uitzonderingen wanneer je het met anderen vergelijkt is niet meer vol te houden."

Het is tijd dat de parlementsleden nadenken over een grondige aanpassing van het statuut van het parlementslid. Op dit moment worden ze tot die oefening gedwongen bij elk incident, zoals bijvoorbeeld het misbruik dat Sihame El Kaouakibi maakt van het ziektebriefje, met de nodige ophef tot gevolg. Een grondige herdenking van het statuut lost dit op. (Ivan De Vadder)

Over het boek

Ivan De Vadder (1964) is politiek journalist. Als vaste analist van VRT NWS kent hij als geen ander het reilen en zeilen van de Belgische politiek en staat hij borg voor gedegen, onafhankelijke journalistiek. Zijn visie is steeds kritisch en 'to the point', en oordelend zonder te veroordelen.

 

Hij is ook columnist bij Le Soir, het radioprogramma Matin Première (RTBF) en presenteert De Afspraak op vrijdag.