Helaas weer over eenzaamheid...

Het valt te voorspellen: sommige lezers zullen ongetwijfeld vinden dat eenzaamheid al te vaak in onze artikels aan bod komt. Geloof me vrij, ik had het ook liever anders gezien. Helmaas noopt de realiteit er ons toe. Zo blijkt uit het Nationaal Geluksonderzoek dat bijna de helft van alle Belgen (46%) zich eenzaam voelt.

Hulp bij eenzaamheid is bovendien niet iets waarvoor de huisdokter of psycholoog dooregaans onvoldoende of niet is opgeleid. 

Ouderen bijzonder kwetsbaar

Ouderen zijn bijzonder kwetsbaar voor eenzaamheid en sociaal isolement, en het kan een ernstig effect hebben op de gezondheid. Maar er zijn manieren om eenzaamheid te overwinnen, zelfs als je alleen woont en het moeilijk vindt om eruit te komen. Vele duizenden ouderen zijn eenzaam en afgesloten van de samenleving in dit land, vooral die ouder dan 75 jaar. We zouden al die eenzame senioren die langer dan een maand met niemand praten de kost niet willen geven.

Mensen kunnen om verschillende redenen sociaal geïsoleerd raken, zoals ouder of zwakker worden, de dood van echtgenoten en vrienden, een faillissement of door een handicap of ziekte.
Wat de oorzaak ook is, de stap om je alleen en kwetsbaar te voelen is snel gezet, wat kan leiden tot depressie en een ernstige achteruitgang van de fysieke en mentale gezondheid en het welzijn.

Iemand die eenzaam is, vindt het vaak ook moeilijk om hulp te vragen. Er is een stigma rond eenzaamheid en oudere mensen hebben de neiging hun problemen te verstoppen omdat ze te veel trots hebben.

Iedereen kan eenzaam worden

Het is belangrijk om te onthouden dat eenzaamheid iedereen kan treffen, en dat ook doet, van elke leeftijd. Meer zelfs, volgens tal van studies is eenzaamheid potentieel zelfs gevaarlijker dan alcohol, tabak en alle andere genotsmiddelen.

Doe mee aan lokale activiteiten

Het kan je helpen om je minder eenzaam te voelen als je de komende week plant en dingen in je agenda zet om naar uit te kijken, zoals een wandeling in het park of naar een plaatselijke coffeeshop, bibliotheek, sportcentrum, bioscoop of museum gaan.

Eenzaamheid is niet hetzelfde als alleen zijn

Sommige mensen kiezen er bewust voor alleen (en gelukkig) te leven met voldoende contacten met anderen, terwijl andere mensen die wel getrouwd zijn of samenwonen zich toch eenzaam voelen.

Om uit eigen ervaringen te spreken: ik heb me nog nooit zo eenzaam gevoeld als tijdens die ene nieuwjaarsnacht enkele jaren geleden toen ik in volle huwelijkscrisis verdwaasd tussen een massa feestvierders liep.

Eenzaamheid is iets anders dan sociaal isolement. Eenzaamheid is een gevoel, sociaal isolement een situatie. Anders gezegd: er is wezenlijk verschil tussen alleen zijn, en je alleen voelen. Uit neuropsychologisch onderzoek naar eenzaamheid is duidelijk dat bij eenzaamheid hetzelfde hersengebied geactiveerd is als wanneer men fysieke pijn voelt. Blijkbaar gaat het niet zozeer om een wens tot het hebben van contacten, als wel om een basale behoefte aan verbondenheid. Vandaar de definitie van Rijks (2014):

Eenzaamheid is het fysiek ervaren van een gebrek aan verbondenheid met anderen.

Is eenzaamheid vooral een mentaal probleem?

Je eenzaam voelen is niet uitsluitend een mentaal probleem, al hebben de twee wel duidelijk met elkaar te maken. Dit geldt in beide richtingen. Een mentaal probleem kan ervoor zorgen dat je je ook eenzaam gaat voelen. En voor veel mensen is het nog altijd een taboe om te praten over hun wankele mentale toestand, wat de eenzaamheid alleen nog maar groter maakt.

Wie leidt aan sociale angsten (zeg maar de angst om zich tussen andere mensen te mengen) zal het moeilijk hebben om aan het dagelijks leven deel te nemen. En dit geeft alleen maar voer aan dat knagende gevoel van eenzaamheid. Sommigen hebben misschien wel de drang en de nood om sociale contacten te leggen, maar worden door hun angstgevoelens weerhouden. Het is een barrière die je op je eentje maar moeilijk kunt slopen. Hoe langer deze gevoelens aanhouden, hoe groter het risico op een laag zelfbeeld, slaapproblemen en depressies.

De oorzaken van eenzaamheid

Eenzaamheid kan diverse oorzaken hebben die variëren van persoon tot persoon. Vaak begrijpen we zelf niet goed waarom een bepaalde gebeurtenis of ervaring ons eenzaam maakt.

Enkele van de voornaamste oorzaken zijn:

• Een sterfgeval
• Een relatiebreuk
• Pensionering en het verlies van het sociaal netwerk op je werk
• Een nieuwe job
• Een verhuis
• Fysieke problemen

Andere mensen zijn gevoelig aan bepaalde periodes van het jaar zoals Kerstmis, Allerheiligen (zeker na het verlies van een geliefde), de verjaardag van een overledene,..

Andere factoren die kunnen bijdragen tot eenzaamheid: 

• Geen vrienden of familie hebben
• Een alleenstaande ouder zijn
• Behoren tot minderheidsgroepen met kans op discriminatie
• In armoede leven
• Personen die seksueel of psychisch misbruik hebben ervaren
• Gezondheidsproblemen van allerlei aard (bijvoorbeeld anorexia)

Sommige mensen hebben constant het gevoel eenzaam te zijn ook al hebben ze een goede relatie en tal van vrienden. Er valt niet altijd duidelijk de vingers te leggen op waarom iemand eenzaam is of zich zo voelt. Zo kan het zijn dat je weinig zelfvertrouwen hebt en dat je denkt dat anderen je niet waarderen.

Eenzaamheid volgens Wikipedia

Eenzaamheid is volgens Wikipedia het gevoel alleen te zijn, van geïsoleerd te zijn van 'de anderen'. Onderzoekers omschrijven eenzaamheid als ‘het ervaren verschil tussen gewenste en aanwezige contacten’. Op deze definitie van socioloog Jenny de Jong Gierveld is het meeste onderzoek naar het vóórkomen van eenzaamheid gebaseerd. Er wordt onderscheid gemaakt tussen situationele en duurzame eenzaamheid en tussen sociale en emotionele eenzaamheid

Een gevoel van leegte

De meeste mensen die eenzaamheid beschrijven noemen het een gevoel van verdriet, van leegte. Veel mensen die eenzaamheid ervaren hebben dat de eerste keer ondervonden doordat ze gescheiden werden van hun ouders of verzorgers. Het gevoel van machteloosheid dat daarbij optrad blijft gekoppeld aan het gevoel van eenzaamheid. Dat maakt dat eenzaamheid hardnekkig is: mensen voelen zich (ten onrechte) niet bij machte hun situatie en hun emoties te veranderen. Het kan ertoe leiden dat iemand het leven zo inricht, dat die gevoelens worden vermeden, door het vermijden van contacten met anderen. Contact maken is dan zeer bedreigend, en hier moet dan ook de oplossing voor eenzaamheid niet worden gezocht. 

Grijp elke kans om naar anderen te glimlachen of een gesprek te beginnen - bijvoorbeeld met de kassamedewerker in de winkel of de persoon naast je in de wachtkamer van de huisarts.
Als je verlegen bent of niet zeker weet wat je moet zeggen, probeer dan mensen over zichzelf te laten praten.

Nodig vrienden/kennissen/buren uit voor een kopje koffie

Als je je down en alleen voelt, is het verleidelijk om te denken dat niemand je wil bezoeken. Maar vaak zullen vrienden, familie en buren het op prijs stellen een uitnodiging te ontvangen om wat tijd met je door te brengen.

Ben je niet in staat om iemand te ontvangen? Een telefoongesprek met een vriend of familielid via de telefoon kan het beste zijn om toch bij hen te zijn.

Leer van computers te houden

Als je vrienden en familie ver weg wonen, is een goede manier om contact te houden, vooral met kleinkinderen, beroep te doen op een pc of tablet (een handcomputer).

Je kunt e-mails en foto's delen met familie en vrienden, gratis videochats houden met services zoals Skype, FaceTime of Viber, en nieuwe online "vrienden" maken of opnieuw contact maken met oude vrienden op sociale mediasites zoals Facebook of Twitter en websitefora.

Een tabletcomputer kan vooral handig zijn als je niet vlot te been bent. Een styluspen met sponspunt of spraakherkenning kan helpen als het touchscreen moeilijk is voor jichtige handen of vingers met een slechte bloedsomloop.

Verstop je niet achter excuses

Een vaak gehoorde opmerking blijft: "Die computertoestanden, dat is niets voor mij! Ik ben te oud om het nog te leren!" Maar dat excuus gaat niet op. Het is echt niet zo moeilijk als het lijkt. Je kinderen, je kleinkinderen, vrienden, buren: er is vast wel iemand die je op weg wil helpen. Zoniet worden overal regelmatig cursussen voor oudere mensen georganiseerd je om de elementaire computervaardigheden te leren. Dit is vaak ook een goede plek om op eigen gelegenheid tijd met anderen door te brengen en door te brengen.

Wil je echt niet met de computer of de smartphone werken? Dat is uiteraard je goed recht. Niemand moet zich iets laten opdringen waar hij of zij zich niet goed bij voelt. Zoek dan wel andere manieren om contact te hebben, want je al te veel isoleren kan grote gevolgen hebben.