Voorkomen is beter dan genezen

Botten spelen meerdere rollen in het lichaam: ze bieden structuur, beschermen organen, verankeren spieren en slaan calcium op. Zoals zo vaak denk je waarftschijnlijk nooit aan je botten, tenzij je er last van hebt. En ook hier geldt het devis 'voorkomen is beter dan genezen'.

Hoewel het belangrijk is om tijdens de kindertijd en adolescentie sterke en gezonde botten op te bouwen, kan je tijdens de volwassen leven (en ook op latere leeftijd) ook stappen ondernemen om de gezondheid van de botten te beschermen.

Waarom is botgezondheid belangrijk?

Onze botten veranderen continu - er wordt nieuw bot gemaakt en oud bot afgebroken. Als je jong bent, maakt je lichaam sneller nieuw bot aan dan dat het oud bot afbreekt, en neemt je botmassa toe.

De meeste mensen bereiken hun maximale botmassa rond de leeftijd van 30 jaar. Daarna gaat de aanpassing van ons beendergestel door, maar verliezen iets meer botmassa dan we winnen.

Osteoporose

Hoe waarschijnlijk het is dat je osteoporose krijgt - een aandoening die ervoor zorgt dat botten zwak en broos worden - hangt af van hoeveel botmassa je bereikt tegen de tijd dat je de leeftijd van 30 hebt en hoe snel je het daarna verliest.

De kans op osteoporotische breuken in België bedraagt ongeveer 1 op 3 bij vrouwen na de menopauze, en 1 op 5 bij mannen ouder dan 50 jaar.

Wat beïnvloedt de gezondheid van de botten?

Een aantal factoren kan de gezondheid van de botten beïnvloeden. Bijvoorbeeld:

Calcium

De hoeveelheid calcium in je dieet. Een calciumarm dieet draagt bij aan een verminderde botdichtheid, vroegtijdig botverlies en een verhoogd risico op fracturen.

Fysieke activiteit

Mensen die fysiek inactief zijn, hebben een hoger risico op osteoporose dan hun meer actieve tegenhangers.

Tabaks- en alcoholgebruik

Onderzoek suggereert dat tabaksgebruik bijdraagt aan zwakke botten. Evenzo kan het regelmatig drinken van meer dan één alcoholische drank per dag voor vrouwen of twee alcoholische dranken per dag voor mannen het risico op osteoporose verhogen.

Geslacht

Je loopt een groter risico op osteoporose als je een vrouw bent, omdat vrouwen minder botweefsel hebben dan mannen.

Gewicht

Je loopt risico als je extreem mager bent (met een body mass index van 19 of minder) of een klein lichaam hebt, omdat je mogelijk minder botmassa hebt om uit te putten naarmate je ouder wordt.

Leeftijd

Je botten worden dunner en zwakker naarmate je ouder wordt.

Ras en familiegeschiedenis

Je hebt het grootste risico op osteoporose als je blank bent of van Aziatische afkomst. Bovendien loop je een groter risico als je een ouder of broer of zus hebt die osteoporose heeft, vooral als je ook een familiegeschiedenis van fracturen hebt.

Hormonenspiegel

Te veel schildklierhormoon kan botverlies veroorzaken. Bij vrouwen neemt het botverlies dramatisch toe tijdens de menopauze als gevolg van dalende oestrogeenspiegels. Langdurige afwezigheid van menstruatie (amenorroe) vóór de menopauze verhoogt ook het risico op osteoporose. Bij mannen kan een laag testosterongehalte leiden tot verlies van botmassa.

Eetstoornissen en andere aandoeningen

 Ernstige beperking van de voedselinname en ondergewicht verzwakt de botten bij zowel mannen als vrouwen. Bovendien kunnen gewichtsverliesoperaties en aandoeningen zoals coeliakie het vermogen van uw lichaam om calcium op te nemen beïnvloeden.

Bepaalde medicijnen

Langdurig gebruik van corticosteroïden, zoals prednison, cortison, prednisolon en dexamethason, is schadelijk voor het bot. Andere geneesmiddelen die het risico op osteoporose kunnen verhogen, zijn onder meer aromataseremmers voor de behandeling van borstkanker, selectieve serotonineheropnameremmers, methotrexaat, sommige medicijnen tegen epilepsie, zoals fenytoïne (Dilantin) en fenobarbital, en protonpompremmers.

Wat kan je doen om je botten gezond te houden?

Je een paar eenvoudige stappen nemen om botverlies te voorkomen of te vertragen. Bijvoorbeeld:

• Zorg voor voldoende calcium in je dieet. Voor volwassenen van 19 tot 50 jaar en mannen van 51 tot 70 jaar is de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) 1000 milligram (mg) calcium per dag. De aanbeveling stijgt tot 1.200 mg per dag voor vrouwen van 51 jaar en ouder en voor mannen van 71 jaar en ouder.

Goede bronnen van calcium zijn zuivelproducten, amandelen, broccoli, boerenkool, ingeblikte zalm met botten, sardines en sojaproducten, zoals tofu. Als je het moeilijk vindt om voldoende calcium uit je voeding te halen, vraag dan je arts naar supplementen.

• Let op vitamine D. Je lichaam heeft vitamine D nodig om calcium op te nemen. Voor volwassenen van 19 tot 70 jaar is de ADH van vitamine D 600 internationale eenheden (IU's) per dag. De aanbeveling neemt toe tot 800 IE per dag voor volwassenen van 71 jaar en ouder.

Goede bronnen van vitamine D zijn vette vis, zoals zalm, forel, witvis en tonijn. Bovendien zijn paddenstoelen, eieren en verrijkte voedingsmiddelen, zoals melk en ontbijtgranen, goede bronnen van vitamine D. Zonlicht draagt ook bij aan de aanmaak van vitamine D door het lichaam. Als je je zorgen maakt over het binnenkrijgen van voldoende vitamine D, vraag dan je arts naar supplementen.

• Neem fysieke activiteit op in je dagelijkse routine. Oefeningen zoals wandelen, joggen en traplopen, kunnen je helpen sterke botten op te bouwen en botverlies te vertragen.
• Vermijd middelenmisbruik. Rook niet. Als je een vrouw bent, drink dan niet meer dan één alcoholische drank per dag. Als je een man bent, drink dan niet meer dan twee alcoholische dranken per dag.