De eerste kerstmarkt had niks met kerstmis te maken

 Maar vooreerst een beetje achtergrondinformatie. De eerste georganiseerde kerstmarkt vond plaats in 1384 in het Duitse dorpje Bautzen. Het had niks met kerstmis te maken, maar ontstond uit een noodzaak. Het is een ijzige winter en de wegen zijn onbegaanbaar. De stallen zitten vol met slachtvee, maar die kunnen niet worden vervoerd. Bovendien is de voedselvoorraad schaars en wil de bevolking wat voorraad kunnen inslaan om de winter door te komen. Daarom geeft Koning Wenzel de stad het recht om rond Kerst een markt te organiseren om hun vlees te verkopen. In de loop der tijd evolueert die markt naar de kerstmarkt die we nu kennen.

De kerstmarkt als lokmiddel voor kerkbezoek

 Toen het succes van de kerstmarkten groeide, begonnen ook priesters kerstmarkten te organiseren om mensen naar de kerk te lokken. Maar de kerstmarkten werden populairder dan het kerkbezoek en deinden uit naar andere Duitse steden en landen. De katholieke symbolen en tradities daarentegen bleven bestaan. De kerstboom, het symbool van vruchtbaarheid, verwijst naar de geboorte van Jezus. De ronde kerstkrans staat voor eeuwigheid. De meest voorkomende kerstkleuren zijn rood en groen. Rood symboliseert het bloed van Christus, groen staat voor hoop en nieuw leven. De kerstster verwijst naar de ster die de drie wijzen de weg toonden naar de kribbe en de kerstcadeaus naar de geschenken die ze meebrachten.

Seligenstadt, een tot leven gekomen oude kerstmisprentkaart

Het begint te schemeren wanneer we eind november met de trein in Frankfurt aankomen en na een busritje van een half uur Seiligenstadt binnenrijden. Op de markt is men de houten stalletjes aan het opstellen voor de adventsmarkt die volgend weekend van start gaat. “We zijn één van de weinige steden die geen kerstmarkt, maar al van oudsher een adventsmarkt organiseert”, verduidelijkt onze gids Simone die ons verwelkomt en rondleidt. “Pas als de adventsmarkt gedaan is, planten we de kerstboom.” Seiligenstadt – gelukkig bespaard gebleven van oorlogsbombardementen – is met zijn vele vakwerkhuizen uit de 17^e en 18^e eeuw en ouder (zoals op de oude kerstmisprentkaarten) één van de oudste en mooiste stadje in Hessen gelegen op een van de negen routes van de Deutsche Fachwerkstrasse.

Einhard, een marketingmanager avant la lettre

Hoe maak je in de 9^e eeuw een stad bekend, rijk en the place to be?

Einhard, een van de adviseurs van Karel de Grote die de leiding had over Seligenstadt, slaagde daar wonderwel in. Eerst en vooral moet je zorgen dat je relikwieën van heiligen hebt. De stad geraakt dan bekend als pelgrimsoord, een toeristische highlight avant la lettre die voor extra inkomsten zorgt. Ook ingebeelde visioenen kunnen helpen. Sluwe Einhard maakte zijn bevolking wijs dat God hem geopenbaard had dat de relikwieën van de heiligen Marcellinus en Petrus naar Seligenstadt moesten komen. Uiteraard ging hij die niet zelf halen, maar voor wat centen had hij genoeg liefhebbers om die relikwieën uit de Romeinse catacomben te gaan stelen. Relikwieën vereisten een mooi onderkomen, dus kreeg hij geld om een majestueuze barokke kerk te bouwen, nog altijd het meest prominente en historisch gebouw van Seligenstadt. Maar Einhard had nog meer ambities. Ook een klooster, die dan als een soort RVA voor heel wat tewerkstelling in de streek zorgde, waarbij iedereen, maar vooral hijzelf beter van werd, was een succesformule. Weer was het God die hem tijdens zo’n visioen de opdracht gaf een Benedictijnenklooster op te richten waarvan hij uiteraard de abt moest zijn.Tot aan de secularisatie in 1803, toen de Benedictijnenabdij werd ontbonden, was Seligenstadt dan ook een van de rijkste steden in Hessen. Ja, slim manneke die Einhard.

Onderdompelen in het monnikenleven van toen

 De volgende dag tijdens de rondleiding in de abdij ontdekken we dat, alhoewel de monniken de belofte van armoede moesten afleggen, dat blijkbaar niet gold voor de abt en zijn bezoekers. Zij hadden een heel paleis met fraai barokinterieur ter hunner beschikking met luxueuze slaapkamers, een bibliotheek en de Prälatur met zijn Keizerszaal. Van de oorspronkelijke benedictijnenabdij uit de 9^e eeuw is niets meer over. De oudste nog bestaande gebouwen zoals het paleis dateren uit de 11^e eeuw. Ook de immense eetzaal van de monniken, de keuken, de abdijmolen uit 1574 en de barokke tuin en kruidentuin werden in hun oude glorie hersteld. In de abdij werd een museum geopend met tentoonstellingen over de geschiedenis van de stad en de abdij. Er is ook een leuk winkeltje aan verbonden waar je ambachtelijk brood, gebakken in een gerestaureerde oude bakoven, kunt kopen en streekproducten waaronder een heel lekker streekwijntje.

Fulda, de mooiste barokke stad van Hessen

Onze volgende stop is Fulda, die in 2012 werd verkozen tot de mooiste stad van Hessen. Blikvanger is de Dom uit de 18de eeuw, een huzarenstukje van een aantal virtuoze architecten en uitvoerders. Ernaast ligt een barok paleis met een mooie paleistuin en een oranjerie. Tegenover de dom staat de Michaëlskerk, een van de oudste Romaanse kerken in Duitsland. Het grote Domplein dat daartussen ligt, vormt een ongelooflijke decor voor de vele openluchtconcerten en andere evenementen die elk jaar plaatsvinden. Nadien dwalen we door de romantische straatjes met zijn vele vakwerkhuizen, die ons leiden naar het middeleeuws centrum met de heksentoren.

Ook hier weer is de kerstsfeer alom vertegenwoordigd.

Regionaal en duurzaam, sleutelwoorden voor kerstmarkt in Fulda

 Kerstmarkten zijn economisch enorm belangrijk. Vaak verdienen handelaars op één week wat ze anders op een jaar verdienen. Maar toch gingen de organisatoren van Fulda op de rem staan wanneer de kerstmarkt in het verleden té commercieel dreigde te worden met een aanbod aan buitenlandse producten. Ze kozen resoluut voor streekgebonden en duurzaam. Op de regionale kerstmarkt van Fulda vind je dus nog enkel typische voedings- en andere producten die vaak op ambachtelijke wijze, worden geproduceerd en je nergens anders vindt.

Marburg, waar zorg voor minderbedeelden in het DNA zit

 De volgende dag is het volop beginnen sneeuwen en trekken we door een wit idyllisch landschap naar de volgende sprookjesstad Marburg. Het meer dan 800 jaar oude, gezellig universiteitsstadje geniet wereldfaam voor zijn uitstekende medische opleidingen. Met als resultaat dat Emil von Behring als eerste de Nobelprijs voor de geneeskunde kreeg. Met ongeveer 150 blinde of slechtziende studenten zijn ze ook de enige Duitse universiteit waar deze studentenpopulatie veruit het meest vertegenwoordigd is. Ze hebben niet alleen het breedste aanbod aan vakken voor studenten met een visuele handicap, maar reiken ook een gamma aan hulpmiddelen aan. Blijkbaar zit ‘een hart voor mensen met beperkingen’ in het DNA van de stad. De populaire volksheilige Elisabeth, dochter van de koning van Hongarije, werd op haar vierde uitgehuwelijkt aan Ludwig, de zoon van de landgraaf van Thüringen. Ze was enorm populair omdat ze zich volledig inzette voor het welzijn van de armere bevolking. Toen Ludwig verongelukte, trok ze naar Marburg om daar haar caritaswerk verder te zetten. Ze bouwde er een hospitaal en de eerste Gotische kerk in Duitsland, die als model diende voor de dom in Keulen. Na haar dood en talrijke mirakelen werd ze heilig verklaard en stroomden pelgrims van overal ter wereld toe om haar gunsten af te smeken. De gouden reliek waarin ze begraven ligt, is terecht het pronkjuweel van de stad.

In de voetsporen van de gebroeders Grimm

 Oude vakwerkhuizen, waarvan velen bewoond zijn door studenten, een romantisch marktplein, smalle kronkelende stijgende steegjes en trappen die je naar het imposante landgravenpaleis leidden, het is het ideale decor voor de sprookjes van Grimm, die hier letterlijk tot leven komen.  Als ode aan de gebroeders Grimm, die hier leefden en werkten, is er een 1,7 km lange Grimmwandeling aangelegd met in steen gegoten fragmenten van hun verhalen op huizen, trappen en muren. Als we moe en half bevroren boven aankomen, wacht ons een aangename verrassing: restaurant Bückingsgarten. Het oude restaurant uit 1701 werd mooi gerestaureerd met behoud van zijn oude ornamenten zoals een grote open haard. Het eten is er heerlijk, het is er warm en we hebben van hieruit een prachtig uitzicht op Marburg en omgeving.

Kerstmarkt in de Dagoberthausen

 Wegens plaatsgebrek wordt de kerstmarkt van Marburg 5 km verder georganiseerd in de Dagoberthausen. Het iseen kunstlocatie in een verbouwde schuur van de boerderij Scheren Hof, die wordt gebruikt voor filmvoorstellingen, concerten, banketten en culturele evenementen. Naast een gamma aan kerstversiering gaat alle aandacht  naar eten en drinken, hoofdzakelijk regionale streekspecialiteiten zoals warme appels met ijscrème, paddenstoelen in een lekkere saus op een haardvuur bereid, pannenkoeken, wafels... Families met kinderen, maar ook kleine en grote vriendengroepen komen hier de kerstsfeer opsnuiven en genieten van de lekkernijen. Na van alles geproefd te hebben, heeft niemand nog honger en skippen we het geplande restaurantbezoek.

De indrukwekkende Wilhelmshöhe Palace in Kassel

We eindigen ons bezoek aan Hessen in Kassel, vooral bekend vanwege Documenta, een vijfjaarlijkse kunstmanifestatie rond eigentijdse kunst. Vooreerst bezoeken we het grote indrukwekkende Paleis Wilhelmshöhe, dat verschillende musea en collecties herbergt: Grieks-Romeinse artefacten, zoals de miniatuurversie van Hercules – het 11,5 m hoge standbeeld dat bovenop de grootste fontein in het park staat – de grafische collectie, een bibliotheek… Het  meest indrukwekkend is de beroemde schilderijengalerij op de derde verdieping met Nederlandse en Vlaamse schilderijen uit de 17^e eeuw van o.m. Rubens, Frans Hals, Van Dyck, Jordaens en de op een na grootste verzameling van Rembrandt in Duitsland. 

Wilhelmhöhe, een woud van 560 hectare midden de stad

 Vanuit de ramen van het museum hadden we al een glimp opvangen van het indrukwekkend park met de hoogste barokke fontein ter wereld. De 560 hectaren grote Wilhelmshöhe werd in 1689 gecreëerd door Landgraaf Carl als een lusthof voor de happy few. Om wat inspiratie op te doen voor zijn ambitieuze plannen, toog hij naar Italië en verdiepte zich aldaar in de schoonheid van de Klassieken. Hij bezocht er zoveel mogelijk kunstwerken, waaronder de Hercules Farnese.

We trotseren de sneeuw en de kou om deze ongeëvenaarde realisatie van barokke en romantische tuinkunst verder te verkennen. Overal zijn er cascades en fonteinen, monumentale architectonische decors, exotische gebouwen en vroeger ook exotische dieren. Voor het spektakel, wanneer de verschillende fonteinen in werking treden, zullen we in de zomer moeten terugkomen. Bij de grootste fontein wordt dan het water vanuit het meer 52 meter naar omhoog gestuwd om nadien als een spectaculaire waterval 180 meter naar beneden te stromen. Nergens anders ter wereld vind je vergelijkbare watervallen van zulke hoogte. Het Bergpark staat dat ook terecht als eerste bergpark op de Unesco-Werelderfgoedlijst.

Grimmmuseum in Kassel

Ere wie ere toekomt, Wilhelm en Jacob Grimm verzonnen die sprookjes niet zelf, maar tekenden als eersten mondelinge sagen en vertellingen op, die van generatie op generatie werden doorverteld. De gebroeders Grimm leefden en werkten na hun verblijf in Marburg meer dan dertig jaar in Kassel. Omdat we meer willen weten over die beroemde broertjes trekken we naar het Grimmmuseum dat onlangs werd vernieuwd. Wat een  wereld van contrast tussen hun eerste  geïllustreerde sprookjesboeken en de moderne visuele attracties! Wilhelm en Jacob schreven niet alleen sprookjes, maar ook het omvangrijke Duitse woordenboek en bestudeerden de Duitse literatuur en kunstgeschiedenis. Ook dat aspect komt in het museum uitgebreid aan bod. Het is een museum waar zowel kinderen, volwassenen als  letterkundigen en taalspecialisten hun gading vinden.

Kasselse kerstmarkt waar Sneeuwwitje dit jaar centraal staat

 Hoe kunnen we beter ons verblijf in Kassel afronden dan met een bezoek aan de grootste kerstmarkt in Hessen met zijn reuzenrad, gezellig sprookjesbos en de sprookjespiramide. Tweemaal per dag vliegt de kerstman in zijn slee, voortgetrokken door rendieren, hoog in de lucht over de Friedrichtsplaz. Elk jaar staat een sprookje centraal en dit jaar krijgt Sneeuwwitje die eer.

 Tekst en foto’s: Miet Waes