De gevolgen van COVID-19
De studie 'Profiguration, Active Ageing, and Creativity: Keys for Quality of Life and Overcoming Ageism' van de afdeling sociologie GESEC-INDEST van de universiteit van Lleida (Spanje) door Fidel Molina-Luque, Ieva Stončikaitė, Teresa Torres-González en Paquita Sanvicen-Torné gaat dieper in op de gevolgen van COVID-19, die we vandaag nog steeds merken.
De COVID-19-pandemie heeft aanzienlijke transformaties teweeggebracht in samenlevingen wereldwijd, en Europa vormt daarop geen uitzondering. Deze crisis heeft de veranderingen in wat we beschouwen als de "nieuwe normaal" versneld en de uitdagingen benadrukt die gepaard gaan met demografische veroudering en een stijgende levensverwachting. Deze veranderingen hebben invloed op verschillende aspecten van hedendaagse samenlevingen, waaronder onderwijs, intergenerationele relaties en sociale cohesie. In België, zoals in veel andere Europese landen, wordt de impact van deze veranderingen steeds duidelijker onder ouderen. Als gevolg daarvan is er een dringende behoefte aan innovatieve en duurzame oplossingen om de veranderende realiteit aan te pakken en ervoor te zorgen dat het beleid wordt aangepast om om te gaan met deze demografische verschuivingen.
Eenzaamheid en sociale isolatie zijn urgente zorgen geworden onder ouderen, verergerd door de COVID-19-pandemie.
Veel oudere personen bevinden zich geïsoleerd van hun familie, vrienden en gemeenschappen, wat leidt tot schadelijke effecten op hun fysieke en mentale gezondheid en de algehele levenskwaliteit. Bovendien heeft de wereldwijde daling van het geboortecijfer de mogelijkheden voor jongere generaties om te interageren met oudere volwassenen, met name hun grootouders, beperkt. Dit gebrek aan intergenerationeel contact verergert gevoelens van eenzaamheid en isolatie en benadrukt de urgentie van het aanpakken van dit probleem.
Minder levenskwaliteit?
België, net als vele andere landen, heeft verschillende maatregelen genomen, zoals lockdowns, avondklokken en veiligheidsprotocollen zoals mondkapjes en desinfectie, om de verspreiding van COVID-19 tegen te gaan. Het is echter de oudere bevolking die de zwaarste last van deze maatregelen heeft gedragen. Hoge sterftecijfers onder ouderen, in combinatie met toenemende isolatie en marginalisatie, hebben een aanzienlijke invloed gehad op hun algehele welzijn. Eenzaamheid en verminderde persoonlijke sociale interacties dragen bij aan fysieke en mentale gezondheidsproblemen bij ouderen, resulterend in een algehele afname van hun levenskwaliteit.
Aanpak van de uitdaging
Om de uitdagingen waarmee ouderen worden geconfronteerd aan te pakken, is het cruciaal om innovatieve benaderingen te bevorderen die hun welzijn verbeteren. Een van deze benaderingen is "profiguratie", een concept geworteld in de sociologie en de sociale wetenschappen. Profiguratie benadrukt het belang van het bevorderen van intergenerationele interdependentie, onderwijs, sociale participatie en actief ouder worden voor oudere burgers. Het roept op tot een verschuiving naar coöperatief en geïntegreerd onderwijs dat samenwerking bij besluitvorming en dialoog tussen verschillende generaties vergemakkelijkt.
Profiguratie streeft ernaar leeftijdsgerelateerde discriminatie en haatzaaiende taal tegen ouderen uit te bannen door interafhankelijke relaties te creëren tussen individuen in verschillende levensfasen. Het heeft tot doel eenzaamheid en marginalisatie te overwinnen door het bevorderen van inclusieve samenlevingen waarin individuen van verschillende leeftijdsgroepen actief met elkaar omgaan. Profiguratie bouwt voort op het werk van antropologe Margaret Mead, die "prefiguratieve" en "postfiguratieve" culturen van leren en kennisoverdracht identificeerde. Profiguratie moedigt oudere volwassenen aan deel te nemen aan "postfiguratieve" socialisatie, waarbij ze kunnen profiteren van intergenerationele interacties en dialoog.
Het belang van creativiteit
Creativiteit speelt ook een cruciale rol bij het verbeteren van het welzijn van ouderen. In tegenstelling tot traditionele opvattingen dat creativiteit afneemt met de leeftijd, blijkt uit onderzoek dat oudere volwassenen in latere levensfasen een toename van creativiteit kunnen ervaren. Deze creatieve betrokkenheid in de latere levensjaren, vaak aangeduid als "saging", is dynamisch en veelzijdig. Het stelt ouderen in staat nieuwe interesses te verkennen, nieuwe doelen te stellen en nieuwe manieren van denken en verbeelding na te streven. Creatieve activiteiten dragen bij aan een verhoogd zelfvertrouwen en zelfrespect, wat uiteindelijk leidt tot een positievere kijk op ouderdom.
In tegenstelling tot de opvatting dat creativiteit voornamelijk een eigenschap van de jeugd is, toont dit onderzoek aan dat het een cultureel construct is dat wordt beïnvloed door dominante ideologieën over leeftijd in verschillende historische periodes.
Doelstellingen en methoden
Dit onderzoek is gebaseerd op kwalitatieve analyse, waarbij interviews en focusgroepen zijn gehouden met deelnemers aan het Senior Programme van de Universiteit van Lleida in Catalonië, Spanje. Het onderzoek omvatte ook professionals die werkzaam zijn op het gebied van gerontologie en andere oudere volwassenen die niet zijn ingeschreven in het programma maar betrokken zijn bij creatieve activiteiten, sociale participatie en actief ouder worden. Het onderzoek maakt gebruik van een triangulatiebenadering, waarbij verschillende onderzoekstechnieken werden gecombineerd om de resultaten te verifiëren en te verrijken.
In totaal werden achttien interviews afgenomen, waarvan acht met professionals en tien met oudere volwassenen in de leeftijd van 64 tot 93 jaar. Daarnaast werden er drie focusgroepen gehouden, met in totaal twintig deelnemers, waarbij zowel mannen als vrouwen vertegenwoordigd waren. Deelnemers waren betrokken bij verschillende creatieve activiteiten, zoals verhalen vertellen, creatief lezen en schrijven. Het onderzoek richtte zich op twee hoofddoelen:
Evalueren hoe creativiteit de kwaliteit van leven en het welzijn van oudere volwassenen beïnvloedt die op latere leeftijd creatieve activiteiten zijn gaan ondernemen.
Reflecteren over hoe de perceptie van ouderdom, veroudering en zelfbeeld verandert of niet verandert door creatieve activiteit in latere levensfasen.
Resultaten
Uit de kwalitatieve analyse van de interviews en focusgroepen bleek dat deelnemers die betrokken waren bij creatieve activiteiten aanzienlijke voordelen ervoeren voor hun kwaliteit van leven en welzijn. Creatieve bezigheden werden geassocieerd met een gevoel van voldoening, zelfexpressie en persoonlijke groei. Deze activiteiten boden ook mogelijkheden voor sociale interactie en het delen van ervaringen, wat eenzaamheid verminderde en sociale relaties verbeterde.
Deelnemers gaven aan dat ze hun eigen perceptie van ouder worden hadden herzien en een positievere kijk op hun latere jaren hadden ontwikkeld.
Het Senior Programme van de Universiteit van Lleida, dat een inclusieve en intergenerationele benadering heeft, bleek bijzonder effectief in het bevorderen van creatief ouder worden. Jongere studenten die deelnamen aan de programma's toonden positieve attitudes ten opzichte van intergenerationeel contact en moedigden hun oudere medestudenten aan om deel te nemen.
Conclusie
Het welzijn van senioren staat voor nieuwe uitdagingen als gevolg van demografische veranderingen en de gevolgen van de COVID-19-pandemie. Het bevorderen van creatieve activiteiten en het stimuleren van intergenerationele relaties, zoals voorgesteld door het concept van profiguratie, kunnen aanzienlijk bijdragen aan het welzijn van oudere volwassenen. Creativiteit in latere levensfasen biedt niet alleen persoonlijke voldoening, maar draagt ook bij aan een positievere kijk op ouder worden en verbetert sociale interactie.
Het Senior Programme van de Universiteit van Lleida in Catalonië dient als een succesvolle case study waarbij creativiteit en intergenerationele interactie worden gepromoot. Het stimuleren van dergelijke initiatieven in België en andere landen kan ouderen helpen om actief en betrokken te blijven in de samenleving, hun welzijn te verbeteren en een meer positieve visie op ouderdom te omarmen. Het is van cruciaal belang om beleid te ontwikkelen en te ondersteunen dat dergelijke kansen voor ouderen bevordert en hen in staat stelt volledig deel te nemen aan de samenleving, ongeacht hun leeftijd.
1 reactie
Ik kan me echter voorstellen dat een (groot)moeder met veeleisende volwassen kinderen, die constant ofwel om geld of raad vragen of haar met veel gejammer en geklaag over hoe druk ze het wel hebben met geld verdienen de kleinkinderen in de schoot komen droppen, niet zoveel van hervonden vrijheid kan genieten als ik, als vrijgezel. Ik neem aan dat kleinkinderen hebben fijn is, maar er géén hebben is ook fijn, al zullen weinig oude mensen dat willen toegeven. Het is echter met kinderen en kleinkinderen net zo als met auto's: als je er geen hebt omdat je er geen kunt betalen ben je arm, en zielig. Maar je hebt nooit snelheidsboetes, nooit auto-ongelukken (tenzij je door een ander overreden wordt op het zebrapad), nooit moeite met parkeren, je moet nooit naar de "keuring", en je mag altijd een glaasje op hebben.
Ik vind het ook erg fijn dat ik me als oude knar van een heleboel dingen geen steek meer hoef aan te trekken, terwijl dat voor jonge mensen blijkbaar van levensbelang is. Dat ik de juiste kleren niet aanheb om "in" te zijn, bijvoorbeeld. (niet dat ik me daar ooit veel van heb aangetrokken, ook niet toen ik jong was; maar van een oude man vindt iedereen dat normaal en kijkt er niet van op. Dat is wel zo ontspannen)
Als je oud wordt, hebben de meeste allergieën het doorgaans ook opgegeven tegen je immuunsysteem: de muggenbeten jeuken allang niet meer. De exczema's zijn verdwenen. En je veranderende hormoonspiegel heeft soms ook positieve gevolgen: ik barstte vroeger zes maand per jaar van de migraine, en daar merk ik de laatste tien, dertien jaar haast niks meer van.
Ik merk echter, dat dit niet veel met creativiteit te maken heeft. Ik ben immers van m'n geboorte al creatief, dus creatief wórden kan ik niet meer. En ik ben nu op precies dezelfde manier creatief als toen ik vijf was, daar zie ik geen verband met ouder worden in. Maar andere oude mensen kunnen misschien plotseling één of andere creatieve bezigheid ontdekken, waar ze altijd al talent voor gehad zullen hebben, maar nooit tijd of gelegenheid, kwestie van die veeleisende kinderen en kleinkinderen, weet je wel...