De familie rouwt om het verlies
Het bijwonen van een begrafenis of rouwplechtigheid is en blijft voor de meesten onder ons niet vanzelfsprekend. Elke begrafenis is bovendien anders. Maar ongeacht de omstandigheden van de dood of de leeftijd van de overledene rouwt de familie om een verlies. Het leven van de familieleden verandert voorgoed. Nu bereiden ze zich voor om via de begrafenis voorgoed afscheid te nemen van hun geliefde en begint het rouwproces.
Hoe steun je het getroffen gezin?
Het bijwonen van de begrafenis en het brengen van een laatste groet zijn belangrijke manieren om steun te betuigen aan het getroffen gezin in moeilijke tijden van pijn en wanhoop Ze vormen een gelegenheid om respect te betuigen aan de familie en te tonen dat je meeleeft met hun verdriet. Families waarderen deze inspanning en voelen zo de steun en sympathie van hun familieleden, vrienden en buren.
Opdat wij niet vergeten ...
Voor de meeste families zijn de herdenkingsdienst en de begrafenis zaken die nooit zullen worden vergeten. De dag van de begrafenis of crematie, de afscheidsplechtigheid, het begeleiden van je geliefde op zijn laatste reis, het langzame aanschuiven naar de begraafplaats of uitstrooiweide in het zog van rouwenden in een bedrukte stoet …, die dag is één van de ergste in je leven. Het is een dag die je je voor altijd zal herinneren. Ga maar eens na, ook jij zal je zeker nog de rouwplechtigheden van dierbaren voor de geest kunnen halen, ook is dat al twintig jaar of langer geleden.
Wat er tegen je werd gezegd weet je ook nog …
Soms is het gewoon beste om niets te zeggen en een hand of een knuffel aan te bieden om je gevoelens te communicerenHelaas kunnen we ons ook nog haarscherp de opmerkingen van sommige bezoekers of familieleden herinneren. Ook de wijze waarop vrienden zich toen gedroegen en wat ze al dan niet gezegd hebben. Ik weet nog dat ik in al mijn verwarring en verdriet dacht: 'Hoe kan je nu zo'n kwetsende en ongevoelige opmerking maken? Waarom zeg je nu zoiets tegen mij?' En ook: 'Waarom zeg je helemaal niets over mijn verlies en doe je net of er niets gebeurd is?' Het maakte me nog eens extra verdrietig, boos en gekwetst.
Het is raar hoe onze hersenen zich weten te concentreren op het negatieve. Ik weet dat ik bij mijn verlies ook veel steunbetuigingen heb gekregen en warmte heb gevoeld. Van een ander afscheid herinner ik me zelfs positieve en opbeurende verhalen die me trots maakten. Die lijken echter in het niets te zinken bij mijn pijnlijke herinneringen. In ons verdriet zijn we zo kwetsbaar, waardoor negatieve en ongepaste opmerkingen uitvergroot worden. Sommige uitspraken kunnen ons ons hele leven bijblijven en ons (onterecht) kwellen en traumatiseren.
Waarom woorden belangrijk zijn
Met onze woorden en daden communiceren we onze emoties. In wat we zeggen tegen rouwenden en hoe we het zeggen, brengen we een boodschap van medeleven over. We uiten onze gevoelens naar gezinsleden op een moment dat ze zeer kwetsbaar en weerloos zijn. In wat we zeggen en doen hebben we aan de ene kant de mogelijkheid troost te bieden. Aan de andere kant kunnen we met onze woorden ook een verwoestende schade aanrichten en in sommige gevallen een persoon voor altijd traumatiseren.
Wat is het ergste/beste wat je iemand hebt horen zeggen tegen een rouwende persoon?
Dit zijn de meest foute uitspraken tegen een rouwende persoon tijdens een wake, laatste groet, begrafenis, crematie of herdenkingsplechtigheid:
- "Maak je geen zorgen, je raakt er wel snel overheen."
- "Het was echt het beste."
- "Ik weet hoe je je voelt."
- "Hij zag er in zijn kist beter uit dan hij in jaren heeft gedaan."
- "Het zal na de begrafenis wel beter gaan als alles weer normaal is."
- "Maak je geen zorgen, liefje, tijd heelt alle wonden."
- "Het spijt me, maar je moeder had niet genoeg geloof om nog langer te leven."
- "Je gaat nog wel kinderen krijgen."
- "Je hebt tenminste de kinderen nog."
- "Maak je geen zorgen, jij zult niet lang alleen blijven."
- "God neemt alleen de besten."
- "God had hem nodig voor een baan in de hemel.'"
- "Denk je dat dit erg is? Mijn situatie was zo veel slechter. Wees tenminste blij dat het snel is gegaan en je hem niet hebt moeten verzorgen."
- "Een hartaanval is de beste manier om te gaan, dat is de manier waarop ik wil gaan."
- "Verman jezelf, je moet sterk zijn."
- "Aan zijn geld en huis heeft hij nu ook niets meer."
- "In ieder geval is ze uit haar lijden verlost."
- "Stop met huilen."
- "Je bent jong genoeg om nog kinderen te krijgen."
- "Het was zijn tijd om te gaan. Je zult snel weer bij elkaar zijn."
- "Het is allemaal een onderdeel van Gods plan."
- "Het is Gods wil en die kun je niet tegenspreken."
- "Het is een geluk voor hen dat de ellende is gestopt."
- "In ieder geval is je de last bespaard om hem continu te moeten verzorgen."
- "God had een engel nodig."
- "Niet verdrietig zijn, hij kan nu op zijn verjaardag bij Jezus zijn. Dat is toch geweldig?"
- "We kunnen er niet te lang bij stilstaan. We worden geboren om te sterven. Zo is het leven."
- "Ze hebben een lang leven gehad. Wat kan je meer wensen.'
- "Er komt wel iemand anders."
- "Je zult je moeten herpakken en sterk zijn voor de kinderen. Je hebt tenminste kinderen."
- "Ik weet precies hoe je je voelt. Een paar maanden geleden verloor ik mijn hond."
- "Het worden vier lange harde jaren voor je hier overheen bent."
- "God geeft je alleen wat je aankan."
- "Ze ziet er beter uit dan de laatste keer dat ik haar zag."
En dan krijg je enkele weken of maanden na de begrafenis dit soort dingen te horen:
- "Ik hoorde dat je man stierf? Ik kan me hem niet herinneren."
- "Sorry dat ik niet op de wake of begrafenis was. Het was onze huwelijksverjaardag en we waren met vakantie. Ik zou sterven als mijn man overleed."
- "Dag Mieke, is alles weer normaal nu? "
- "Oh ja, je papa is gestorven, hè? Spijtig om dat te horen."
Dit zijn de beste reacties:
- "Hier zijn gewoon geen woorden voor." (Je kan een omarming of knuffel aanbieden als dat gepast is)
- "Mijn diepste sympathie, ik ben er voor je als je wilt praten."
- "Mijn medeleven aan u en uw familie."
- "Ik ben er voor jou als je ooit iemand nodig hebt om gewoon te luisteren."
- "Het spijt me voor je verlies."
- "Gecondoleerd met je verlies. Wij voelen met je mee en staan voor je klaar, ook voor alle praktische hulp die je kan gebruiken."
- "Er zijn nu geen woorden, maar weet dat we allemaal aan je denken en voor je bidden."
- "Neem je tijd. Er staat geen tijdslimiet op treuren."
Soms is het gewoon beste om niets te zeggen en een hand of een knuffel aan te bieden om je gevoelens te communiceren.
Als rouwende leren omgaan met kwetsende opmerkingen
De impact van woorden kan zeer groot zijn, zeker als je net iemand verloren hebt. Als je rouwt, is het belangrijk om te leren loslaten wat er tegen je gezegd wordt en een manier te vinden om eventuele kwetsende opmerkingen naast je neer te leggen.
We leven in een wereld waar 'gezond verstand' geen algemeenheid is. In onze samenleving zijn er bovendien zo veel verschillende overtuigingen en inzichten over dood en verdriet. Mensen gaan er anders mee om door religie, culturen en tradities. Onze overtuigingen over dood en sterven zijn afhankelijk van heel wat factoren. Hoe we omgaan met verlies is heel persoonlijk.
Hoe moet je 'vergeven en vergeten'?
Hoewel de lijst met klungelige opmerkingen anders doet vermoeden, geloof ik dat de meeste mensen echt oprecht een poging willen doen om de rouwende persoon te troosten. Ik geloof echt dat de meeste mensen door een sterfgeval in verlegenheid worden gebracht. Mensen weten niet wat ze moeten zeggen of denken niet na over wat ze zeggen. Je zou mensen die ongevoelige en kwetsende opmerkingen maken, kunnen onderbrengen in een van deze drie categorieën:
I. De onwetende
- hem ontbreekt de kennis of opleiding; heeft 'afgeleerd',een onwetende man.
- heeft ontbrekende kennis of informatie over een bepaald onderwerp.
- is ongeïnformeerd; niet op de hoogte.
- door een gebrek aan kennis of opleiding: een onwetende stelling.
We moeten de opmerkingen van 'de onwetende', die nog nooit een verlies heeft ervaren, vergeven en vergeten. Die mensen hebben absoluut geen idee waar ze het over hebben.
II. De ongevoelige
[ongevoelig, bijvoeglijk naamwoord]
- tekort aan menselijke gevoeligheid, tekort aan scherpzinnigheid van gevoel of inleving; een gevoelloze; een ongevoelig persoon.
- niet fysisch gevoelig: ongevoelige huid.
Ik weet zeker dat je mensen hebt ontmoet die elke vorm van gevoeligheid ontbreken. Ze komen aan met dingen en opmerkingen die ongepast zijn en reageren verwonderd als je daar iets van zegt met een blik of woorden als: "Wat ik zei ik verkeerd?" Het lijkt erop dat ze niet over 'empathie' beschikken.
III. De idioot
- Informeel: een volkomen dwaas en dom persoon. Bijvoorbeeld als je denkt dat je die outfit kan dragen naar een sollicitatiegesprek en verwacht aangenomen te worden, ben je een idioot.
- Psychologie (wordt technisch niet langer gebruikt en wordt als beledigend beschouwd): een persoon van de laagste orde in een voormalige en afgedankte classificatie, met een mentale leeftijd van minder dan drie jaar oud en een intelligentiequotiënt van onder de 25. Je kan 'de idioot' waarschijnlijk ook herkennen en weten dat je met een idioot te maken hebt vanaf het eerste moment dat de persoon zijn mond open doet.
Vergeef hen, ze weten niet wat ze doen
Omgaan met het verlies van een belangrijk persoon in je leven is al moeilijk genoeg zonder de gevoelens van woede en pijn te moeten ervaren van opmerkingen die bovenstaande types van mensen veroorzaken. Die zijn gewoon onwetend, ongevoelig of idioot. Je bewijst jezelf een dienst hen hun opmerkingen te vergeven in de wetenschap dat 'zij niet weten wat zij doen'.
Had ik maar … Neen, ik weet het nu!
Had onze 'uitvaartbegeleider' ons het bovenstaande maar op voorhand uitgelegd, toen we de begrafenis moesten regelen of aan het begin van de dag zelf. Dan had ik waarschijnlijk de negatieve opmerkingen aan de bovengenoemde categorieën van mensenkunnen toeschrijven. Dan had ik het gedrag van personen die zich op dat moment zo vreemd gedroegen, kunnen interpreteren, ook al ging het om mijn vrienden. Ik had hun opmerkingen kunnen plaatsen. Ik had kunnen kiezen om ze er het ene oor in en het andere oor uit te laten gaan. Ik wist echter van niets. Het was het allereerste erge afscheid in mijn leven en ik heb (veel te) lang onder zulke onbenullige opmerkingen geleden. Voor niets, zo blijkt. De mensen die deze dingen tegen mij gezegd hebben, weten dat zelfs niet meer.
Dat is gewoon totale onzin
Gelukkig is een mens nooit te oud om te leren. Twintig jaar na datum heb ik, door dit in te zien, eindelijk twee opmerkingen kunnen loslaten die mij al zo lang hebben getraumatiseerd. Op de verjaardag van mijn overleden dochtertje heb ik haar kunnen vragen mij te vergeven. Daardoor heb ik mij kunnen bevrijden van een last die ik door deze totaal dwaze opmerking decennialang heb meegedragen. Met dank aan mijn zus met wie ik de gemaakte opmerking na al die jaren kon delen en die reageerde met: "Wat een volslagen idioot die zoiets tegen je heeft gezegd, dat is gewoon totale onzin".
Oproep: Heb jij nog tips en suggesties om om te gaan met negatieve opmerkingen bij rouw of verlies? Deel ze dan via redactie@sennetmagazine.be en help zo anderen die niet kunnen loslaten door woede en/of pijn.
14 reacties
ik hoorde dat al meermaals zeggen !
pas later beseffen ze de flater !!
Na verloop van tijd wordt er wel gezegd : "heb je het een beetje verwerkt?" Dat is geen handige opmerking, want in een bepaalt licht wil je het niet verwerken. Één het is geen "afval verwerking" en Twee het blijft je kind, daar heb je dierbare herinneringen aan, dat wil je in gedachte en in je hart bij je houden en bewaren. als alle fase van rouw gepasseerd zijn, zoals verdriet,pijn,boosheid,eenzaamheid,ontreddering,enz, groeit langzaam de wond dicht van gemis, pijn en verdriet. Het litteken blijft, en gaat bij tijd en wijle nog even open, als er gerefereerd wordt aan verjaardagen bijvoorbeeld. Ik wil verder nog zeggen; Neem de tijd, ook nog na tien jaar, maar blijf niet "hangen" in je verdriet.
Wij zijn de ouders van Bart, die op 10 juni 2000 verongelukt is op 25 jarige leeftijd. De goedkeuring voor hun te bouwen woning was daags voordien binnengekomen, en de planning van de huwelijksplechtigheden waren reeds in een ver gevorderd stadium.
Een klap voor ons gezin zonder weerga. Mijn vrouw en onze tweede zoon hebben er een zware depressie aan overgehouden, die nog steeds haar gevolgen afwerpt.
Wij ervaren dat de mensen (zelfs familieleden) schrik hebben om nu, 14 jaar na datum, over Bart te spreken. Ze zijn van mening dat ze misschien oude wonden gaan openen.
Niets is echter minder waar. Het feit dat er over Bart niets gezegd wordt, geeft ons als ouders de indruk dat Bart reeds vergeten is. Niets is erger voor een ouder, als te moeten vaststellen dat er over een overleden (verongelukt) kind niet meer gepraat wordt. Te meer daar, als er over Bart gepraat wordt, zijn het meestal leuke herinneringen over een levenslustige jongen die altijd goed gezind was en altijd bereid was om iedereen te helpen in nood.
Een goede raad voor iedereen: praat met de ouders oven hun verloren kind en je zal merken dat je heel positieve reacties krijgt van desbetreffende. Je kan een gesprek het best beginnen door een leuke anekdote of verrassing terug in herinnering te brengen, om het gesprek op gang te brengen, en je zal merken dat er door de getroffen ouders gretig wordt ingespeeld.
Het is echt de moeite om het eens te proberen bij mensen die getroffen zijn door een onnoemelijk leed dat door de tijd niet geheeld kan worden. Men zegt dat de tijd alle wonden heelt, maar dat is geenszins het geval voor het verlies van een kind.
Help de getroffen ouders in hun rouwproces door over hun kind openhartig te praten zonder schroom, en zonder te denken dat oude wonden zult open halen. Ouders van overleden kinderen zitten gewoon te wachten tijdens een gesprek, wanneer er nu eindelijk over hun verloren kind zal gepraat worden.
Je zult pas dood zijn als we je vergeten zijn, dus ben je in onze ogen niet dood zijn, maar levend in onze gedachten.
01-11-2014 Reacties : celiemarc@hotmail.com
Gegroet.
al kan het soms wel eens pijn doen (zoals onlangs toen de dochter van mijn broer trouwde en haar broer (die vijf jaar geleden op 24 jarige leeftijd stierf) genoemd werd, dan voel je dat gemis maar door erover te spreken wordt het verdriet gedeeld en doet het ergens deugd dat hij niet vergeten is !
Ik heb jong mijn papa verloren aan pancreaskanker in1971..Ik was 16,5j toen en ik herinner me nog steeds het volgende van toen...:
De direkteur(een priester!)kwam een kruisje geven (bij ons aan huis was toen 'het sterfhuis' ...Hij zei toen tegen mijn mama,( het was glad en gesneeuwd buiten..). Hij zei tegen mijn mama als troost(we waren met§ drie kinderen ik was de oudste, mijn zus twee j jonger en mijn broertje was 11)
'Mevrouw, het was Gods wil!' (papa was 46 jaar!!!)
verschrikkelijk om net dan dit te horen, zo hard en gevoelloos vond ik dat...Mijn mama zag me ook verstarren en zij zei: 'wel mijnheer pastoor, dan had God beter U komen halen want gij laat geen drie kinderen achter dan' Dat vond ik zo dapper en goed gezegd van mama want in die jaren durfde niemand zoiets te zeggen denk ik!!!!
En nu ben ik zelf 60j en nog steeds spookt dat soms door mijn kop als ik voorbij die school rijd....
Ik vind het ook heerlijk om met mijn mama (nu 83j) af en toe nog eens oude foto's te bekijken en eens over papa te praten of ik laat mama erover praten, het is een soort therapie, zelfs na zoveel jaren willen we er nog eens over praten en gaan we af en toe naar het kerkhof!!!!!en regelmatig zetten we er een bloemstuk op, dat werkt heel goed voor mama en troost haar... sterkte met het verwerken van het overlijden van jullie zoon!!!!en speciaal danin deze droeve allerheiligenperiode.... Heb moed, ik begrijp jullie maar al te goed en betrap er me op dat ik tegenwoordig ook tegen vrienden graag eens over papa spreek of tegen mijn twee kleine meisjes (kleindochters) praat over papa en toon foto's
Warme groet,
Willy De Jongh
En verder op de pagina 34: "Hoe kan je iemand helpen die verdriet heeft door het verlies van een geliefde, een zieke of een ander groot verlies ? Of waarom 'Laat maar weten als ik iets kan doen...' niet genoeg is.
In grote lijnen vat ik dit artikel samen.
Weet u wat u kunt doen of zeggen ?
De overledene kunt u niet terugbrengen maar er zijn wat dingen die u kunt doen om de vriend(in) te helpen.
Velen weten niet wat te zeggen, anderen mijden de bedroefdheid van de overblijvende.
Mensen zijn bang van verdriet, en steken soms de straat over...
Sommigen durven de naam van de overledene niet uitspreken uit schrik dat ze iets fout zoden zeggen en dat is het ergste dat sommige overblijvenden kan overkomen.
iemand zien huilen over uw verdriet is niet erg, het troost zelfs.
Aan de overblijvende vragen "bel me als ik iets voor u kan doen" helpt niet
De overblijvende heeft er geen energie voor om te bellen of wil ook niet op een "nee" vallen.
Smsjes sturen of een e-mail zenden is niet genoeg.
Een brief schrijven helpt wél: een brief kan worden gelezen, herlezen, vastgehouden, bijgehouden.
Schrijf dat u de overledene mist, noem hem/haar bij naam
Beschrijf hoe leuk, goede vriend(in), collega, kennis kon zijn, en wat hij/zij voor u betekende.
Schrijf dat u binnen enkele tijd zult bellen en doe dat dan ook, maar schrijf geen beloften die je niet kunt houden of dat u er altijd zult zijn als dat niet zo is.
De brief moet niet onmiddellijk gepost worden; ook na de begrafenis zijn brieven welkom.
Geef de overblijvende een half of een heel decennium later de kans om over de overledene te praten.
Heeft de overblijvende kinderen, dan kan men:
overdag of 's avonds eens gaan babysitten;
ga niet langs rond bedtijd maar voor een lunch of vieruurtje;
vraag op welke middag of avond u eens mag komen koken en breng zelf de ingrediënten mee en ruim op en doe de afwas;
bied bij elk bezoek aan om samen huishoudklusjes af te werken;
help tieners bij hun huiswerk, maak afspraken om kinderen naar clubs of muziekles te brengen, geef kleine kinderen een prettig badje zodat ze lachen, help kleintjes om een geschenkje te maken voor moeder-/Vaderdag, verjaardag, kerstmis enz;
Vraag of u eens mag komen logeren op vrijdag-/zaterdagavond en geef de kinderen een ontbijt en neem ze mee op uitstap;
vraag het boodschappenlijst van uw vriend(in) als je naar de supermarkt trekt
WAT JE BETER NIET ZEGT:
"Het is Gods wil"
"Je moet hem/haar loslaten, een plaats geven"
"Ik weet hoe jij je voelt"
"Als ik iets kan doen..."
"Toen mijn kat, mijn hond, mijn grootmoeder, mijn buurman overleed..."
"Doe het kalm aan of denk eens aan uzelf"
"Maak tijd voor jezelf"
HIER VIND JE HULP:
- Ovok, Ouders Van een Overleden Kind: www.ovok.be
- Rouwzorg Vlaanderen vzw: www.rouwzorgvlaanderen.be
- Missing you: gesprekgroep voor jongeren 17-30 jaar in Leuven Tel.016/46.23.43
e-mail: postmaster@missingyou.be, Website: www.missingyou.be
- Zelfhulpgroepen: www.zelfhulp.be
Via de site "ikvergeetjeniet.be" maakte ik een pagina aan waarop zijn verhaal verteld werd.
Op zijn gedenkplaats staat er een foto met qr-code en bij het scannen van deze foto kun je zijn levensverhaal lezen.
Hierdoor blijft het verhaal toch nog verder duren!
Ik troost me met de gedachte dat zijn verhaal misschien inspirerend is voor andere mensen.