Gezondheid en ziekten

Ratten zijn sterke vitale dieren. Als je ze de goede voeding en verzorging geeft zullen ze zelden ziek worden.

Hoe herken je een zieke rat?
Een zieke rat zit in elkaar gedoken en verstopt zich in een stil hoekje. Wanneer je merkt dat je rat al een dag lang weggekropen zit of zich minder laat zien dan gewoonlijk, is het dus oppassen geblazen. Vaak kun je ook aan de ogen, anus, neus of ademhaling merken dat een rat ziek is. De vacht is ook een indicator, als die wijd uitstaat is de rat waarschijnlijk ook ziek. Vochtige ogen, een reutelende, stotende, luidruchtige ademhaling en niezen wijzen vaak op problemen met de longen of de neusholte. Is de anus of de buik vies, dan lijdt het dier meestal aan een darmaandoening.

Zieke ratten eten en drinken minder en onregelmatig. Een rillende rat heeft koorts. Vaak is de vacht dof en staan de haren overeind.

Geef een zieke rat een warm, rustig plekje. Wanneer hij niet drinkt kun je hem wat extra vochthoudend fruit geven zoals peer, sinaasappel of meloen. Wacht niet te lang met een bezoek aan de dierenarts, want sommige ziekten verergeren rap.

Ratten (en andere knaagdieren) hebben rood traanvocht rond de ogen. Dit wordt veroorzaakt door de kleurstof porphyrine. Deze rode kleur is dus geen afwijking en vooral bij lichtgekleurde ratten goed zichtbaar. Overmatig tranen duidt op stress of een aandoening aan de voorhoofdsholte of de luchtwegen en is dus wel weer reden tot zorg.

Spijsverteringsproblemen
Diarree is een van de meest voorkomende problemen bij knaagdieren. Het wordt meestal veroorzaakt door verkeerde voeding of door voedsel dat beschimmeld of bedorven is. Groenvoer waar insecticide op zit, veroorzaakt darmklachten (of erger). Bij darmklachten kun je het best gekookte rijst of beschuit geven. Zijn de klachten heel ernstig, ga dan heel snel naar de dierenarts. Bij hevige diarree kan een klein dier snel uitdrogen.

Een tegenovergesteld probleem is verstopping. De rat kan niet of alleen met moeite poepen. Zijn keutels dunner en langer dan normaal en vaak heel hard. De oorzaak van verstopping kan onjuiste voeding zijn, maar ook een gebrek aan beweging. Een rat die last heeft van verstopping kunt je het best pruim of perzik geven en veel los laten rondlopen.

Olifantstanden
Knaagdieren en konijnen hebben tanden die altijd doorgroeien. Door het vele knagen slijten ze vanzelf af. Doordat de tanden van de onderkaak en bovenkaak normaal gesproken op elkaar staan, groeien ze niet te snel. De tegenoverliggende tand remt de groei. Wanneer een tand door een ongelukje of een erfelijke afwijking scheef staat, kan hij door blijven groeien. Zelfs tot in de tegenoverliggende kaak (auw) Met zo'n lange tand kan het dier niet meer eten en zal uiteindelijk de hongerdood sterven. Als je ziet dat je rat slecht eet of kwijlt, moet je direct zijn bek inspecteren! Heeft hij een olifantstand, dan moet de dierenarts die afknippen. Het probleem kan daarmee verholpen zijn, maar er bestaat ook een kans dat het later terugkomt. De kans op olifantstanden kun je verminderen door voldoende knaagmateriaal in de kooi te leggen.

Gebreksziekten
Een dier heeft veel verschillende stoffen nodig om gezond te kunnen leven. Deze stoffen moet hij uit zijn eten halen. Bouwstoffen zijn nodig om het lichaam te laten groeien. Brandstoffen moeten het lichaam op temperatuur houden. Vitaminen, mineralen en diverse andere stoffen zijn onontbeerlijk om het lichaam goed te laten functioneren. Een rat die een goed uitgebalanceerde, gevarieerde voeding krijgt, zal minder snel ziek worden dan een rat die altijd eenzijdig voer krijgt. Een tekort aan bepaalde vitaminen en mineralen kan ziekte veroorzaken.

Over het algemeen heeft het geen zin ratten een vitaminepreparaat te geven. In een juiste voeding zit alles wat het dier nodig heeft. Voor een zieke rat kan een dergelijk middel wel een steuntje in de rug zijn. Wees terughoudend met het toedienen van dit soort preparaten: een teveel aan bepaalde vitamine kan ook kwaaltjes veroorzaken!

Ademhalingsproblemen
Verkeerde huisvesting is vaak de oorzaak van ziekten als verkoudheid en longontsteking. Het gebeurt maar al te vaak dat ratten verkouden worden of een longontsteking oplopen, omdat de kooi op de toch staat of omdat er te veel stof vrijkomt uit de bodembedekking. Voor een leek is het verschil tussen een fikse verkoudheid en een longontsteking niet te zien. De ademhaling is reutelend en proestend. De ogen zijn vochtig en het dier is lusteloos.

Vroeger name men aan dat dit werd veroorzaakt door de mycoplasma-bacterie. Uit onderzoek is gebleken dat deze bacterie vrijwel nooit de primaire ziekteverwekker is. Meestal betreft het een chronische bronchitis, veroorzaakt door de Carr-bacil. Die sloopt langzaam maar zeker de conditie van de rat en maakt hem vatbaar voor mycoplasma-bacterie. Het blijkt dat ratten die blootstaan aan ammoniakdampen en stof (een gevolg van gebrek aan hygiëne en ventilatie) extra vatbaar zijn voor deze ziekten. Dit is een van de redenen waarom het dus zo belangrijk is dat je de kooi regelmatig (minstens een keer per week) schoonmaakt!

Een rat met verkoudheidsverschijnselen moet zo snel mogelijk behandeld worden met antibiotica.

Verwondingen
Een rat kan op diverse manieren verwondingen oplopen. Ratten zijn normaal gesproken sociale dieren die zich in een groep goed thuis voelen. Vechtwonden zullen dat ook niet vaak voorkomen, behalve wanneer er te veel ratten in een te klein verblijf moeten samenleven.

Een ongelukje zit echter in een klein hoekje. De rat kan vallen en iets breken of kneuzen, tussen de deur komen, (letterlijk) onder de voet worden gelopen, of… of… Het gebeurt dan ook geregeld dat een rat gewond raakt. Nu zijn het gelukkig taaie dieren die goed tegen een stootje kunnen. Uitwendige verwondingen zullen snel genezen. Alleen wonden met wijkende randen moeten worden gehecht. Houd de wonden wel schoon. Zet de rat in een kooi met papier als bodembedekking, want er mag geen stof in de wond komen. Het gebeurt regelmatig dat een wond niet schoon is, maar toch dichtgroeit. Onder de huid kan dan een ontsteking ontstaan. De etter zal een abces veroorzaken dat het dier veel pijn bezorgt. Maak zo'n abces nooit zelf open, maar ga ermee naar de dierenarts.

Ook ratten kunnen iets breken. Wanneer u ziet dat een pootje een vreemde stand heeft, kan het gebroken zijn. Gips is bij een rat geen optie. Spalken wel, maar dit kunt u beter aan de dierenarts overlaten. Onjuist spalken kan het dier veel pijn doen. Zorg ervoor dat de rat zijn spalk niet kapot knaagt. Hij zal dat zeker proberen. U moet hem er geduldig van weerhouden tot hij na een paar dagen het ding accepteert.

Wanneer een rat tussen de deur of onder iemand voetzool belandt kan hij inwendige verwondingen oplopen. De huid is dan nog intact, maar van binnen is er een en ander kapot. Hier kan alleen de dierenarts helpen.

Huidaandoeningen
Ratten kunnen diverse huidaandoeningen krijgen. Veel daarvan worden veroorzaakt door parasieten (hierover meer verderop in dit op deze pagina) Eczeem, korstjes, kale plekken en haaruitval zijn geregelde verschijningen bij de rat. Oudere mannetjes kunnen problemen krijgen met hun hormonen, waaruit huidklachten voortvloeien. Ook verkeerde voeding, te weinig beweging en schimmels kunnen leiden tot huidziekten. Rattepellagra is een ziekte die ontvellingen en ontstekingen veroorzaakt. Dit kan ontstaan door een gebrek aan vitamine B. Wordt een rat op juiste wijze en veelzijdig gevoed, maar krijgt hij toch huidproblemen, dan is een bezoek aan de dierenarts raadzaam.

Tumoren
Een van de meest voorkomende aandoeningen bij (vooral oudere) ratten (en ook muizen) is de tumor. Dit is een gezwel dat goedaardig of kwaadaardig (kanker) kan zijn. Vaak zijn tumoren bij mannetjes te vinden in de oksels of liezen (aan de lymfklieren), bij vrouwtjes aan de tepels (borstkanker).

De vatbaarheid voor tumoren is voor een groot deel erfelijk bepaald. Sommige stammen hebben er meer last van dan andere. Ook inteelt schijnt een rol te spelen. Er lijken aanwijzingen te zijn dat ook het voeren van geperste brokken (graskorrels) op den duur tumoren kan veroorzaken. Dit zou komen door de toegevoegde chemische bestanddelen (vitaminen en medicijnen) Een tumor moet altijd door de dierenarts behandeld worden.

Parasieten
Parasieten zijn kleine organismen die leven ten kosten van hun gastheer. Er zijn inwendige en uitwendige parasieten. Inwendige parasieten (wormen) leven in de maag en darmen van het gastdier. Uitwendige parasieten leven op de huid of in huidplooien (oren, liezen en oksels)

Inwendige parasieten herkent u soms (maar lang niet altijd) aan kleine, witte sliertjes in de ontlasting van uw rat. Het dier zal langzaam maar zeker mager en lusteloos worden. Inwendige parasieten zijn te behandelen met een antiwormkuur die de dierenarts voorschrijft.

Uitwendige parasieten zoals vlooien, luizen, teken en mijten voeden zich met bloed of afvalresten van de huid. Wie de hygiëne in acht neemt en zijn dieren goed verzorgt, hoeft niet bang te zijn voor parasieten. Een gezonde rat heeft een zurige huid. Daar houden parasieten niet van. Wanneer de weerstand van de rat afneemt wordt hij er wel vatbaar voor.

Bij dierenarts en dierenspeciaalzaak zijn goede middelen tegen uitwendige parasieten verkrijgbaar. U dient de gebruiksaanwijzing stipt op te volgen. Veel parasieten leggen namelijk eitjes die door deze middelen niet worden kapotgemaakt. Als de eitjes uitkomen, zijn de boosdoeners terug. Daarom moet u de behandeling in veel gevallen na een bepaalde periode herhalen.

Gedragsstoornissen
Gezonde, goed verzorgde dieren uit een sterke stam zullen niet snel gedragsstoornissen vertonen. Soms kunnen ratten zich dwangmatig wassen, urenlang aan de tralies knagen, agressief gedrag vertonen of rondjes gaan lopen. Deze gedragsstoornissen worden vaak veroorzaakt door verveling of inteelt. Ratten die alleen leven, of in te kleine verblijven met een kaal interieur, gaan dergelijk gedrag vertonen. Eenmaal aangeleerd is het moeilijk af te leren. Fok liever niet met dieren die hier last van hebben: ouders kunnen neurotisch gedrag op hun jongen overbrengen.

Als een ratje met zijn hoofd heen en weer wiegt terwijl hij ergens naar kijkt heet dit zekeren. Ratten met rode of robijnrode ogen doen dit vaak, omdat zij niet zo goed kunnen zien. Als een rat die geen rode ogen heeft dit doet, dan zou het kunnen dat hij dit gedrag heeft overgenomen van een andere rat. Meestal is dit in ieder geval geen reden tot zorgen.

Het is normaal dat ratten elkaar verzorgen en elkaars vacht schoonmaken. Het kan echter voorkomen dat een rat dit overmatig doet en kale plekken veroorzaakt bij zichzelf of een andere rat. Dit heet barberen. Meestal wordt dit gedrag veroorzaakt door stress (door verhuizing, een nieuwe kooi genoot, overlijden van een andere rat, etc.) Het kan ook zijn dat je rat genetische aanleg heeft voor dit gedrag.

Een ander gedragsprobleem wat zich kan voordoen, is dat een bepaalde rat vecht met zijn groepsgenoten. Dit is niet abnormaal, maar moet wel ophouden zodra de onderdanige zich overgeeft. Gebeurt dit niet en blijft hij doorgaan, dan kan je kiezen voor castratie. Als een rat gecastreerd is kan hij echter meestal niet terug in de oude groep. Als alternatief kun je hem in een vrouwen groep plaatsen (wacht wel 8 weken, anders heb je kans dat het mannetje misschien toch nog een vrouwtje zwanger kan maken) of apart met een maatje.

Zonnesteek
Zoals gezegd mag een rat nooit in de volle zon staan, ook niet in het voorjaar of de herfst. Vooral een glazen bak verandert dan snel in een oven. De rat mag best eens buiten in het zonnetje staan, maar moet altijd een schaduwplekje hebben om te kunnen schuilen. Houd er rekening mee dat een huisje in een bloedhete, glazen bak geen verkoeling geeft!

Een rat met een zonnesteek ligt vaak plat op de grond te puffen en te hijgen. Hartslag en ademhaling zijn versneld. Het schadelijke effect van de hete zon slaat vaak pas na enige tijd toe: de rat valt "zomaar" om, kan bewusteloos raken en ademnood krijgen. Breng hem dan zo snel mogelijk in een rustige, koele ruimte. Wikkel hem eventueel in een nat washandje. Als de rat bijkomt moet je stoppen met afkoelen, zodat hij rustig kan herstellen.

Bron: met dank aan Knaagdiertjes.nl