Home cinema en wat u er van weten moet

1. Inleiding home cinema

Welkom in de thuisbioscoop...

Home cinema is niks nieuws. Het begon al in de jaren 20 en 30, toen de elite in Hollywood kleine filmruimten in hun huizen bouwde om de films die ze juist geproduceerd, gespeeld of geregisseerd hadden, te bekijken.

Hoe luxueus ook, de eerste "home theaters" waren vooral ingewikkeld en indrukwekkend. De bazen hadden technici in dienst om de lawaaierige en gigantische projectoren van die tijd te bedienen.

Sindsdien is de technologie enorm vooruit gegaan. Tegenwoordig zijn de home theater systemen veel comfortabeler, toegankelijker en betrouwbaarder. En dankzij de inspanningen van letterlijk duizenden technici, ontwerpers en installateurs, kunnen ze ook veel meer.

Een goed home cinema systeem biedt u en uw gezin vele uren plezier door u mee te nemen naar beelden en geluiden die eens voorbehouden waren aan de allerbeste filmhuizen. Een home cinema systeem kan ook de basis leggen voor de juiste sfeer waarin uw favoriete films worden bekeken, door het licht aan te passen, met gordijnen, wellicht zelfs een popcorn machine! Voor muziekliefhebbers is een home cinema ook de plaats om uw favoriete opnamen onder ideale omstandigheden te beluisteren.

Wat moet ik er voor doen?

Deze teksten zijn de eerste stap op weg naar een home cinema systeem. U vindt hier het antwoord op al uw vragen over home theater systemen. We leggen u de vaak onbegrijpelijke afkortingen uit en de technologie die er achter schuil gaat, zodat u wat meer houvast krijgt in het zoeken naar de antwoorden op uw specifieke vragen.

Laat ons beginnen...

2. Een paar basisvragen

Het voordeel van losse componenten

Denk eens even na over wat u werkelijk wilt.

Wilt u een volledig speciaal home theater met speciale stoelen, lichten die automatisch gedimd worden zodra u start, gordijnen die dichtschuiven om de zon buiten te houden, uitgebreide luidspreker opstelling, plus de nieuwste videoprojector?

Of eerder een algemene "home cinema set" dat in een uur of zo is opgesteld? Het is in elk geval beter dan een TV met een videorecorder, niet?

De meeste van ons zoeken iets wat daartussenin ligt; een speciale kamer is een luxe die niet iedereen zich kan permitteren. Anderzijds zijn de prestaties van een doorsnee alles-in-één-systeem niet echt opwindend.

Blijft een componenten systeem over - zorgvuldig samengesteld uit losse, maar elkaar aanvullende componenten, zoals een DVD-speler, versterker, surround processor,... - aan u de keus. Bij de componenten systemen vindt u prestaties die die van de beste speciale theaters evenaren. Terwijl men denkt dat bedieningsgemak vanzelfsprekend is bij alles-in-één-systemen, wat vaak niet zo is. Verder bieden losse componenten veel voordelen in flexibiliteit en ook gemakkelijker op te waarderen, mocht dat op enig moment nodig zijn - waarschijnlijk wel - om het systeem verder te verbeteren.

 

Opstellen in welke kamer

Eenmaal tot hier gekomen wordt het tijd te beslissen waar uw nieuwe home cinema systeem moet komen. Drie punten zijn daarbij van belang: waar wordt de kamer buiten het home theater voor gebruikt; de akoestiek van de kamer en hoe deze de geluidskwaliteit beïnvloedt; en de opstelling van de zitplaatsen ten opzichte van het scherm waar u gaat naar kijken.

 

Luisteren en leven

Waar gaat u uw home theater opstellen? In de eetkamer? In de woonkamer of in de serre? En wat is het effect ervan wanneer u het wat harder zet? Met het oog daarop is het wellicht niet zo'n goed idee het nieuwe systeem in de kamer naast de babykamer op te stellen.

En waarvoor wordt de kamer gebruikt wanneer het systeem niet actief is? Wordt er bijvoorbeeld gelezen? Of gestudeerd? Wat voor meubels staan er, c.q. komen er te staan? Zijn er voldoende comfortabele zitplaatsen zodat iedereen op zijn gemak naar het nieuwe systemen kan kijken en luisteren?
 

3. Het videodeel van het home theater

Wat u te zien krijgt

Heeft u eenmaal besloten welke kamer het meest geschikt is, kunt u gaan uitzoeken wat u nodig heeft voor een compleet home cinema systeem van uw dromen en hoe u het zult gaan opstellen.

Het ligt voor de hand dat u zult beginnen met het TV-beeld. Maar de elektronica en de luidsprekers zijn minstens zo belangrijk. Een geweldig beeld en matig geluid is waarschijnlijk niet direct wat u zoekt.

Beslis daarom eerst welk type TV het best bij uw wensen past. Er zijn verschillende mogelijkheden:

Wilt u een conventioneel beeldformaat met een ongeveer vierkant beeld en beeldverhouding (aspect ratio) van 4:3, vier eenheden horizontaal en drie vertikaal.

De nieuwere "breedbeeld" zijn daarentegen veel breder dan hoger. De beeldverhouding is 16:9 en hebben een overeenkomst met kleine bioscoopschermen en dat is uiteraard niet toevallig!

• Beeldbuis
  Een conventionele TV zoals we die allemaal kennen. Dit type biedt over het algemeen een uitstekende beeldkwaliteit. Zeker Panasonic-televisies komen altijd als beste uit de testen. Ze zijn ook relatief ongevoelig voor andere lichtbronnen en geven in een donkere of verlichte kamer nagenoeg dezelfde beeldkwaliteit. Beeldgrootte is wel een punt: de grootste typen hebben een beeld van ca. 100 cm (diagonaal) en geven de impact die u zoekt.
  
  
   
  
• Projectie-TV
  Grote, uit één geheel bestaande apparaten met projectie van achter, die een compromis vormen tussen grote direct zicht TV's (beeldbuis) en projectoren. Hun grootte (100 cm en meer) vinden velen erg aantrekkelijk en ze worden minder beïnvloed door invallend licht dan projectoren.
   
• Projectoren
  Bestaande uit twee delen: een projector en een scherm en de top in beeldkwaliteit. belangrijkste voordeel is dat ze een GROOT beeld geven - soms zelfs meer dan 2,5 meter diagonaal! Nadelen: voor optimale beeldkwaliteit is een behoorlijk verduisterde kamer nodig en het geluid van de koeling kan hinderlijk zijn; vooral op CRT gebaseerde apparaten worden erg heet. Schenk ook voldoende aandacht aan het scherm: die hebben een grote invloed op de beeldkwaliteit en er zijn grote verschillende.
   
• Flatscreens
  Deze zelfstandige panelen zijn momenteel het beste in home theater entertainment. Sommige zijn wel 1,5 meter breed en plat genoeg om zo tegen de wand te worden opgehangen, een belangrijk voordeel. De beeldkwaliteit is super, zeker van de plasmaschermen. LCD-schermen kunnen er net niet aan tippen. Zie het artikel over de vergelijking tussen plasmaschermen en LCD-schermen.
  
  

Verder is het goed iets te weten over het begrip resolutie, dat drukt uit in welke mate het scherm kleine details weer kan geven.

In het grootste deel van Noord-Amerika wordt de kwaliteit in die zin begrensd door het NTSC (National Television Systems Commitee) analoge systeem. Hier is dat het PAL systeem (Phase Alternating Line) en in Frankrijk en Oost-Europa het SECAM systeem (Sequentiel Couleur à Mémoire), beide verbeterde afgeleiden van NTSC. ELke NTSC-beeld bevat effectief ca. 480 lijnen, terwijl PAL en SECAM ca. 580 zichtbare lijnen bezitten uit het theoretisch aantal van 625. Elke lijn bestaat bij alle systemen uit zo'n 330 pixels of beeldelementen.

De drie systemen zijn niet onderling uitwisselbaar, maar er zijn meernormen NTSC/PAL ontvangers en externe converters.

De nieuwe generatie digitale televisie is op veel plaatsen in Noord-Amerika al beschikbaar en uitzendingen komen ofwel direct van een zender of van een satelliet. DTV via de kabel zou nog wel een lange tijd kunnen duren.

De situatie in de rest van de wereld is momenteel onduidelijk. Japan introduceerde een analoge HDTV standaard, maar heeft die al weer laten vallen om een digitaal alternatief te ontwikkelen. En in Europa wordt politiek en technisch gesteggeld over high definition TV, hoewel digitale signalen met standaard definitie via in verscheidene landen al via satelliet, kabel en zenders beschikbaar zijn. Om ze te kunnen bekijken is echter een settopbox of een digitale TV nodig.

Ongeacht de wijze van ontvangst bestaat DTV in drie versies - SDTV, EDTV en HDTV.

SDTV - Standaard Definition Television - is volstrekt vergelijkbaar met NTSC, PAL of SECAM, maar kan er een fractie beter uitzien omdat het digitale signaal minder gevoelig is voor invloeden van buitenaf die de kwaliteit aantasten dan het analoge signaal. SDTV is het best geschikt voor kleinere en medium beeldformaten.

EDTV - Enhanced Definition TV - geeft een zichtbaar beter beeld dan NTSC met 480 zichtbare lijnen met elk 640 pixels. De digitaal uitgezonden programma's in Europa gebruiken extra lijnen in PAL en SECAM, met meer dan 700 pixels bij breedbeeld. De extra detaillering ziet er indrukwekkend uit op een groter beeldscherm. Dit is overigens nog een stap beter dan DVD.

HDTV - High Definition TV - biedt een werkelijk verbazingwekkend beeld met maximaal 1080 lijnen met elk een potentieel van 1920 pixels! Dat is aanzienlijk beter dan NTSC of digitale TV-bronnen met lage resolutie. HDTV benadert de kwaliteit van de moderne film.

Wanneer is "groot" werkelijk "groot genoeg"?

Er zijn geen vaste regels ten aanzien van de verhouding tussen de grootte van de kamer en de grootte van het beeld. Onthoud dat een groter scherm niet altijd beter is.

Het oude uitgangspunt bij NTSC was dat de kijkafstand tien maal zo groot dient te zijn als de hoogte van het scherm. In Europa gold dat de kijkafstand zes maal de beeldiagonaal diende te bedragen. Voor mensen met een normaal gezichtsvermogen zijn de lijnen in het beeld dan niet meer afzonderlijk zichtbaar.

Maar de komst van high definition video heeft dat veranderd. Door het grotere aantal horizontale lijnen kunt u dichter bij het beeld zitten zonder de lijnen te zien. Bovendien is door de beeldverhouding (16/9 i.p.v. 4/3) de breedte belangrijker geworden dan de hoogte. In de regel geldt bij een breedbeeld TV een optimale kijkafstand van driemaal de beelddiagonaal.

Behalve de resolutie zijn er nog andere punten van overweging.

Interlaced en progressive scan: er zijn twee manieren waarop een TV de beeldlijnen "schrijft":

Bij interlaced (interlinieerd) schrijft het toestal twee halve beelden (frames genoemd, maar sommigen noemen het complete beeld helaas ook frame, wat verwarrend werkt): het eerst alle oneven lijnen en daarna alle even lijnen. Dit gaat zo snel dat onze hersenen dit als één beeld ziet. Het voordeel is het effect van een groter aantal beelden per seconde dan werkelijk het geval is. Alle bestaande systemen PAL, SECAM en NTSC maken gebruik van interliniëring.

Een progressive (progressief) beeld schrijft alles in één keer. Er zijn geen twee halve beelden (frames) slechts een reeks complete beelden. Alle computerschermen maken gebruik van progressive scan net als enkele DTV schermen. Progressive scan produceert beter beelden van bewegende objecten (sport bijvoorbeeld) dan interlaced.

Composiet, s-video en component videosignalen

Deze verbindingen dienen om het videosignaal van de ene component naar de andere te transporteren. Voordat we op de verschillen van deze methoden ingaan, is het belangrijk te weten dat video-informatie uit twee delen bestaat: luminantie (helderheid) en chrominantie (kleur).

Bij een composiet videosignaal zijn luminantie en chrominantie gecombineerd en worden via één verbinding overgebracht. Helaas beïnvloeden beide componenten elkaar en dit leidt tot een achteruitgang van de kwaliteit. Ondanks de eenvoud van de verbinding worden composiet videosignalen voor een hoogwaardig home cinema systeem niet aanbevolen. Vrijwel alle videocomponenten bezitten composiet aansluitingen. Een composiet videokabel ziet eruit als een audiokabel. Zowel de kabel als de cinchplug zijn echter voor video geoptimaliseerd. Composite video cabel - focus on RCA connector.

Bij een S-Video verbinding zijn helderheid en kleur van elkaar gescheiden, wat een verbeterde detaillering en resolutie opleverd, wat echter op langere afstanden voor een deel verloren gaat. Veel videocomponenten hebben tegenwoordig ook S-Video aansluitingen. Een S-Video kabel bestaat uit meerdere kabels in één, waardoor de helderheid- en kleurinformatie gescheiden blijven. S-Video kabel - met DIN-plug.

Component Video verbindingen lijken op RGB (rood - groen - blauw) zoals die door professionals worden gebruikt. Wanneer uw video-apparatuur en uw TV beide van zulke aansluitingen zijn voorzien, verdient deze drievoudige verbinding absoluut de voorkeur om de signalen van het ene naar het andere apparaat te transporteren. Er zijn drie afzonderlijke signaalwegen nodig voor het transporteren van het component videosignaal van bijvoorbeeld de DVD-speler naar de monitor. Component videokabel - met drie cinch pluggen.

SCART, een verbinding die in Europa populair is, maakt gebruikt van een 21 pens kabel en connector. Hoe handig ook, de beeldkwaliteit van een SCART verbinding wordt in belangrijke mate bepaald door de kwaliteit van de gebruikte kabel. Bovendien zijn niet alle videoprojectoren, surround processoren en receivers van zulke aansluitingen voorzien. Daarom minder geschikt voor hoogwaardige verbindingen in een uitgebreid home theater systeem. SCART is een gemakkelijke manier om een bron (VCR of DVD-speler) op een TV aan te sluiten. Minder praktisch echter in een meervoudig home theater systeem. SCART videokabel - met meerpens plug.

 

4. Omringd door luidsprekers

Wat u hoort

Uitgaande van het beeldscherm als centrum van het home cinema systeem, is uw gemakkelijke stoel het centrum van wat u zult horen. Dat is heel belangrijk omdat het bepalend is voor de opstelling van de luidsprekers, zodat u het filmgeluid zult horen zoals de producer en de geluidstechnici van de film het hebben bedoeld. Gelukkig gelden dezelfde uitgangspunten voor muziek, zodat u zowel van films kunt genieten als van muziek vai dezelfde luidsprekers.

Een home theater systeem gaat meestal uit van een 5.1 luidsprekeropstelling, bestaande uit 5 luidsprekers voor het gehele spectrum - links, centrum, rechts front en links en rechts surround achter - en een subwoofer die alleen in een beperkt gebied - het laag - werkzaam is.

Merk op dat we stellen "gaat uit" van een 5.1 opstelling. Dat is belangrijk, want nieuwe surround sound formaten als Dolby Digital EX klinken het best met twee extra breedband luidsprekers achter de luisteraar. We komen daar later nog op terug, nu eerst 5.1.

 

Wat u nodig heeft

Bij Frans Van Eeckhout - Stereo House kan u vele grote, vloerstaande luidsprekers, maar ook kleinere staande of boekenplank luidsprekers bekijken en beluisteren. Zelfs in de wand te monteren luidsprekers zijn leverbaar. Hoewel grote vrijstaande luidsprekers qua klank voordelen hebben vergeleken met hun kleinere broertjes, zijn ze in esthetiusch opzicht in het nadeel.

Het is verstandig alle luidsprekers in het home cinema systeem van dezelfde fabrikant te kiezen. Op die manier kunt u er redelijk zeker van zijn dat alle ongeveer dezelfde klankbalans hebben - ook wel timbre genoemd. Het voordeel is dat u steeds dezelfde klank hoort, ongeacht de luidspreker die het produceert.

Opstelling

Hoewel het opstellen van zes luidsprekers in een kamer op het eerste oog lastig lijkt, is het verrassend simpel wanneer u zich aan een paar richtlijnen houdt.

In de eerste plaats dienen de front Links en front Rechts luidsprekers (van nu af aan L en R te noemen) ter weerszijden van het beeldscherm te staan. Richt u het systeem primair in voor het kijken naar speelfilms, plaats ze dan tegen dezelfde wand als het beeldscherm, zodat ze vanaf de kijk/luister positie een openingshoek van 45° vormen. Een hoek van 60° kan nodig zijn afhankelijk van de kamergrootte, beeldschermgrootte en afstand tot de kijk/luister positie. In het geval erg veel naar muziek geluisterd wordt, bevelen we een openingshoek van 60° aan. In het ideale geval staan beide frontluidsprekers op gelijke afstand van het beeldscherm voor een goede integratie van beeld en geluid.

Afbeelding 1: Dit is de optimale opstelling voor films, daar deze overeenkomt met de opstelling in de mixagestudio waar het geluid wordt samengesteld.

Afbeelding 2: Is voor u muziek belangrijker, dan kan het belangrijk zin uw luidsprekers wat verder van het beeldscherm te plaatsen.

De Centrum luidspreker (vanaf nu C genoemd) dient zo dicht mogelijk bij het beeldscherm te staan, liefst direct eronder of erboven en op zelfde afstand als de front luidsprekers.

Afbeelding 3: Dit is ideaal, maar niet altijd mogelijk.

De opstelling van de Surround luidsprekers (LS en LR voor Links Surround en Rechts Surround) is doorgaans opmerkelijk eenvoudig.

Surround luidsprekers zijn er in twee uitvoeringen: dipolen die een diffuus en niet gericht surround effect geven, en direct stralende luidsprekers (soms unipool genoemd) die veel duidelijker laten horen waar het geluid vandaan komt.

Sommige filmfanaten prefereren de dipolen, maar de meeste experts adviseren nu direct afstralende luidsprekers. Dipolen hadden de voorkeur in de tijd toen Dolby Surround nog slechts één surround kanaal had. Nu met Dolby Digital, DTS en andere surround sound formaten die minimaal twee surround kanalen hebben, hebben dipolen hun aanvankelijk voordeel verloren. Ervaren audioliefhebbers geven voor meerkanaals muziekweergave in huis zonder meer de voorkeur aan direct afstralende luidsprekers. Een slotoverwegeing - voor interieurbewuste mensen - is dat direct afstralende luidsprekers minder opvallend op te stellen zijn dan dipolen.

De beste positie voor direct afstralende luidsprekers is afhankelijk van de vorm en de grootte van de kamer, de positie van de primaire luisterplaats en het type materiaal - film of muziek - waar u voorkeur naar uit gaat.

Voor het bekijken van films kan opstelling tegen de zijwanden in bepaalde kamers goed werken, tegen de achterwand in andere. In elk geval dient directe afstraling van de surround luidsprekers op de luisterpositie te worden vermeden. Monteer deze luidsprekers dan ook boven uw oren.

Wilt u vaak naar meerkanaals muziek luisteren dan het verstandig zijn de surround luidsprekers tegen de achterwanden en bij de hoeken te plaatsen. In het algemeen kunnen deze luidsprekers voor muziekweergave lager worden opgesteld dan voor filmgeluid.

Afbeelding 4: Direct afstralende surround luidsprekers laten duidelijk horen waar het geluid vandaan komt. Deze opstelling is optimaal voor luisteren naar muziek.

Dipolen werken optimaal wanneer ze hoger dan uw oren tegen de zijwanden van het home theater zijn geplaatst. Ze produceren meer geluid naar voor en naar achter dan naar de zijkant. Daardoor is de bron van het geluid niet duidelijk vast te stellen.

Afbeelding 5: Dipool luidsprekers zorgen voor een ruimtelijk en diffuus geluidsbeeld.

 

De subwoofer

Een subwoofer is een luidspreker die speciaal is ontwikkeld voor het allerlaagste laag. Eén van de kenmerken van lage frequenties is dat het moeilijk te horen is waar ze vandaan komen. Sommigen omschrijven laag daarom als "non-directioneel". Hoewel dit strict genomen onjuist is, ligt het dicht genoeg bij de waarheid om althans enige vrijheid te hebben bij het opstellen van een subwoofer in uw home cinema.

Om het optimale uit een subwoofer te halen is een gedegen kennis van kamerakoestiek nodig - hoe de kamer het geluid dat u hoort beïnvloedt. De meeste mensen hebben noch de tijd noch de interesse om zich in deze ingewikkelde materie te verdiepen. het goede nieuws is dat zulks ook niet hoeft! Frans Van Eeckhout heeft dat( al gedaan en zal u graag een paar 'magische trucs' laten horen - één daarvan is de juiste plaats voor uw subwoofer te vinden zodat u alleen maar van het resultaat hoeft te genieten.

 

Maar er is meer!

Hoewel u de basisopstelling van luidsprekers voor een typisch 5.1 home theater kent, dient nog een aantal opmerkingen gemaakt te worden voordat we naar de elektronica overstappen.

Het zal u niet ontgaan zijn dat sommige home cinema's worden aangeuid als 6.1 of 7.1 systemen. Helaas is er heel wat verwaring over dat nu precies betekent. Hetzelfde systeem kan in feite worden aangeduid als 6.1 en als 7.1! Maak u nu even niet druk om de details, maar onthoud dat deze systemen meer luidsprekers omvatten als hiervoor beschreven.

Hoewel deze systemen gebruik maken van de modernste technieken en enthousiasten 'ohhh' en 'ahhh' roepen, kunnen we rustig stellen dat een goed opgesteld en uitgevoerd 5.1-systeem zo indrukwekkend is dat velen geen behoefte - of uit ruimtegebrek - aan meer luidsprekers zullen hebben. Wilt u echter beslist het allerbeste home theater en u heeft de beschikking over een dienovereenkomstig grote kamer, dan verdient 6.1/7.1 zeker een overweging.

In dat licht dient u het volgende te weten. De meeste 6.1/7.1 systemen hebben extra luidsprekers achter in de kamer om te bekomen tot een Centrum Surround kanaal, waarin enige informatie wordt weergegeven direct achter de luisteren naast dat wat al uit de "normale" 5.1 luidsprekers komt. daarmee wordt het gevoel omringd te zijn versterkt ten opzichte van de gebruikelijke twee kanalen. Bovendien biedt het centrum surround kanaal de technici en de producers de kans wat extra ruimtelijke informatie te geven mocht dat gewenst zijn.

Afbeelding 6: Een "6.1/7.1" systeem voegt achterin uw home cinema extra luidsprekers toe om een betere centrum informatie te krijgen ongeacht de bron die wordt afgespeeld.

5. De elektronica

Losse componenten zijn beter !

Als eerder gezegd, zijn er gewone alles-in-één systemen te koop. uiteindelijk verveelt de meeste de minder bijzondere prestaties - vooral van de luidsprekers - sneller dan men had verwacht.

Een systeem met losse componenten heeft het voordeel dat statp voor stap kan worden opgewaardeerd.

Voor veel mensen is de eerste component de receiver, één enkele eenheid die aansluitingen voor alle bronnen (DVD-speler, kabelaansluiting, VCR,...) beizt en een omschakelmogelijkheid om naar de gewenste bron te luisteren, een ingebouwde AM/FM tuner om naar uw favoriete radiozenders te luisteren, zeer hoogwaardige digitale signaalbewerking (veel afgekort tot DSP - Digital SIgnal Processing), om de verschillende surround sound formaten (verderop meer daarover) en, tenslotte, een meerkanaals eindversterker die het vermogen voor alle luidsprekers levert zodra u dat nodig heeft.

Mocht u de indruk hebben dat er in zo'n component heel veel gebeurt, dan heeft u gelijk! Eigenlijk is de receiver veruit het gecompliceerdste apparaat in elk home cinema systeem. Anderzijds zijn erceivers zeer gemakkelijke en plaats besparende apparaten die juist daarom door velen worden gekozen. Het goede nieuws is dat receivers uitstekende prestaties bieden.

De surround processor

De surround processor is het zenuwcentrum van uw systeem en vormt de verbinding van alle componenten.

De bronnen (DVD en CD-speler, VCR's, satelliet- en kabelverbindingen) worden met de processor verbonden en geven audio en video informatie, analoog zowel als digitaal. Doorgaans zijn de digitale signalen op een of andere manier gecodeerd. En natuurlijk kunt u de processor opdracht geven wat er moet gebeuren, de moderne typen kiezen zelf automatisch de juiste functie en decoderen dienovereenkomstig. Heeft de processor het gekozen signaal gedecodeerd, dan wordt het beeld naar de TV en het audiosignaal naar de versterker gestuurd en uiteindelijk naar de luidsprekers.

Veel processors hebben de mogelijkheid verschillende bronnen naar bepaalde van het huis te sturen. Vaak kan ook het audiosignaal nog worden aangepast aan persoonlijke wensen en smaak.

Interessant is ook te weten dat sommige processors zelfs analoge signalen in digitale omzetten voordat zij deze door de actieve schakelingen sturen. Digitale signalen worden uiteraard onaangetast gelaten. Nadat de processor alle nodige decodering heeft uitgevoerd, zet een digitaal/analoog conversie het signaal weer om naar analoog zodat de versterker het kan versterken.

Videosignalen blijven doorgaans analoog, van bron tot beeldscherm. Mocht u dit verbazen, DVD-spelers werken met digitale discs, maar het video uitgangssignaal is analoog.

Wat u nodig heeft:

Analoge audio Vrijwel overal worden cinch pluggen voor gebruikt, ook wel RCA of "tulp" genoemd.   Soms worden ook wel XLR pluggen gebruikt, ook wel Cannon genoemd.

Digitale audio Veel digitale componenten maken gebruik van een optische glasvezel verbinding TOSlink genaamd. Sommige digitale audioverbindingen gebruiken daarvoor speciale coaxkabels (met cinch pluggen) die geoptimaliseerd zijn voor digitale signalen.

Video De verschillende videoconnectoren hebben we al laten zien in een vorig hoofdstuk.

Afstands-bediening Denk na over de wijze van communiceren met uw processor. Wilt u een afstandsbediening die u in de hand houdt?   Wordt uw processor gebruikt als onderdeel van een computergestuurd systeem in het hele huis? In dat geval heeft een processor met een computeraansluiting zin.   Heeft uw versterker een activering voor versterkers die elders staan opgesteld? Veel processoren kunnen daarmee werken.

Ingangen en uitgangen

Maak een overicht van alle bronnen die u wilt bekijken/beluisteren via uw nieuwe home cinema systeem. Vergeet ook "normale" bronnen als MG (middengolf) en FM niet, cassettedecks,... En dan de nieuwere digitale bronnen. Misschien heeft u wel twee of meer DVD en CD-spelers, een satelliet TV en in de toekomst satelliet-radio. Dan nog kabel-TV, een videospelletje en een computerverbinding en het Internet.

Heeft u een overzicht van alles dat u nodig heeft, voeg dan voor de zekerheid nog een extra ingang toe. Kijk dan naar een processor met voldoende ingangen voor alle benodigde bronnen.

Vervolgens de uitgangen. Wilt u in meerdere kamers over de audio- en videosignalen beschikken? Wat voor een TV gebruikt u en welke aansluitingen geven het beste beeld? De meeste uitgangen van de processor maken gebruik van cinchconnectoren.

Relax. Mocht het allemaal een beetje veel lijken, geen zorg. Ook hier kan Frans Van Eeckhout u veel uit handen nemen. Maar het kan nooit kwaad van te voren een beetje huiswerk te maken.

Surround sound formaten

Waarschijnlijk is dit het meest verwaarende deel van het home theater. Dat komt omdat er nu acht verschillende formaten zijn, die ieder weer andere voordelen menen te hebben. Hier zijn ze: Dolby Pro Logic, Dolby Pro Logic II, Dolby Digital, Dolby Digital EX, DTS, DTS EX, DTS ES Discrete en DTS Neo:6.

Zoals u ziet hebben zowel Dolby als DTS meerdere systemen in het surroundspel.

Een beknopt overzicht van de formaten:

	Dolby Pro Logic: dit 4.0 formaat was de top in de analoge surround wereld. Dolby Pro Logic biedt - met de juist gecodeerde bron uiteraard - Links, Centrum, Rechts front kanalen en één Surround kanaal. Pro Logic is echter een matrix systeem met een zekere overspraak tussen de kanalen. In de meeste gevallen is dit niet hoorbaar. Pro Logic wordt nog steeds gebruikt voor het decoderen van het audiodeel van veel videobanden en televisie-uitzendingen.
	Dolby Pro Logic II: een recente en zeer vooruitstrevende opwaardering van de Pro Logic matrix versie van surround sound. Het surround signaal is nu ook stereo en het is nu een echt 5.0 formaat met tevens een grotere kanaalscheiding dan voorheen. Pro Logic II omvat twee functies (film en muziek) die het uiterst geschikt maken voor meerdere surround toepassingen die niet werken met Dolby Digital of vergelijkbare "discrete" technologieën. Dolby Pro Logic II kan de surround weergave van videobanden dramatisch verbeteren.
	Dolby Digital: dit is het oorspronkelijke 5.1-formaat. "Discrete" in de zin dat de scheiding tussen de kanalen totaal is, een belangrijk punt wanneer de positie van het geluid exact bepaald moet kunnen worden. De grote meerderheid van het meerkanaals programmamateriaal wordt tegenwoordig in Dolby Digital aangeboden en het is de facto de standaard in digitale surround.
	DTS: concurrent van Dolby die aanvankelijk superieur klonk vanwege de geringere digitale compressie die werd toegepast om het geluid van de mixagestudio (waar het filmgeluid tot stand komt) naar de huiskamer te brengen. Recente vergelijkingen bewezen dat die stelling moeilijk vol te houden is, vooral met DVD, waarop een sterkere compressie van het oorspronkelijke DTS formaat wordt toegepast.
	Dolby Digital EX: een variant op Dolby Digital met een derde surround kanaal toegevoegd aan de twee in Dolby Digital. Dit extra kanaal - Centrum Achter genoemd of Surround Achter - is niet discreet maar matrix gecodeerd op de stereo surround informatie. Technisch zoy het strikt genoemn dan 5.1+ worden, maar over het algemeen wordt het aangeduid met 6.1-formaat. het geeft de geluidstechnici wat meer mogelijkheden om een overtuigend ruimtebeeld en richting in surround te creëren. U heeft er Dolby Digital EX gecodeerde software voor nodig, een EX decoder en een extra achter luidspreker (of luidspreker paar) om de voordelen te kunnen horen.
	DTS Surround ES: concurrent van en vergelijkbaar met Dolby Digital EX.
	THX: helemaal geen surround sound systeem, al wordt het er wel vaak voor aangezien. THX is een standaard en een reeks technologieën die er voor zorgen dat een home theater ook klinkt als een home theater. In die zin wordt het audiosignaal nog eens behandeld nadat het is gedecodeerd. Hoewel algemeen geaccepteerd als hoogwaardig reproductie van fikmgeluid, is THX enigszins controversieel als het gaat om muziekweergave.

Wat belangrijk is

Er is heel wat discussie - om het eens voorzichtig uit te drukken - over de geluidskwlaiteit van de verschillende surround sound systemen. Wij menen dat u met veel plezier zult luisteren naar elk systeem mits uw systeem correct is opgezet en gekalibreerd. Frans Van Eeckhout zal u daarin graag ter zijde staan.

U dient echter te weten dat er ca. 10 000 DVD's beschikbaar zijn, alle Dolby gecodeerd. Bijna 2 000 daarvan bezitten volledige 5.1 codering. Vergelijk dat met de ca. 200 DVD's met een andere codering.

De eindversterker

Waar de processor het zenuwcentrum van uw home theater is, is de eindversterker uitvoerder. Deze stuurt de belangrijkste component in elk systeem - de luidspreker.

Luidsprekers accepteren niet zomaar passief het signaal van de versterker. In feite verzetten ze zich ertegen. Om het nog gecompliceerder te maken hebben ze zelfs eigenschappen waardoor ze moeilijk onder controle te krijgen zijn, zoals een retoursignaal naar de versterker: eigenlijk zeggen ze iets terug!

Hoe werkt een versterker onder deze omstandigheden? Helaas moet gezegd dat sommige dat niet doen. Sommige versterkers zijn al snel instabiel en geven dan ernstige vervorming. In extreme gevallen kan een versterker zichzelf opblazen in een poging een moeilijke luidspreker te sturen.

Het antwoord ligt in de balans die er moet zijn tussen de eindtrap van de versterker en zijn voeding. Het is de voeding die de basis vormt van elk goede versterker en de eindtrap levert daadwerkelijk het vermogen aan de buitenwereld af.

Een goede voeding is echter een kostbare zaak. Deze zorgt ervoor dat de versterker aan elk kanaal het vermogen kan leveren - desnoods aan alle tegelijk. Een ontoereikende voeding levert vervorming op.

Waar moet u op letten bij een versterker? Alleereerst natuurlijk of deze in staat is alle luidsprekers aan te sturen op het niveau dat u prettig vindt. Anders gezegd, geeft de versterker voldoende vermogen en kan deze dat aan alle luidsprekers gelijktijdig leveren? Voor hen die bijvoorbeeld in een appartement wonen zullen de eisen qua vermogen aan de bescheiden kan zijn. Anderen die absoluut de volle impact van een ardbeving in de grote woonkamer willen ervaren, zal heel wat meer vermogen op het verlanglijstje staan.

Het is helaas moeilijk te beoordelen hoeveel vermogen nodig is. Dat komt onder meer doordat veel fabrikanten zo hun eigen methoden van specificeren hebben en het vergelijken van specificaties daardoor vrijwel onmogelijk is.

Hier een paar aanwijzingen:

• 'RMS' en 'piekvermogen': RMS staat voor Root Mean Square. Het is een technische term die we niet verder zullen uitleggen. Het wil zeggen gemiddeld, continu vermogen simpel gezegd. Alle andere termen slaan op een of andere vorm van kortstondig te leveren vermogen.
   
• Aantal uitgestuurde kanalen: Sommige fabrikanten geven vermogens op terwijl slechts twee kanalen in bedrijf zijn! Op die manier zijn de cijfers geflatteerd: wanneer u betaalt voor een meerkanaals versterker dient deze het vermogen te leveren met alle kanalen in werking!
   
• Frequentiebereik (ook wel 'bandbreedte'): Het gebied waarover de versterker het opgegeven vermogen kan leveren. Sommige fabrikanten geven het vermogen alleen op als bv. 100 W bij 1 kHz, een toon in het middengebied die elke versterker goed aan kan. Waar het echt om gaat is wat de versterker aan de uiteinden van het hoorbare gebied doet. Het zou ideaal zijn wanneer een versterker een bandbreedte zou hebben van 20 Hz (lage bas) tot 20 kHz (hoogste hoog). Het is algemeen geaccepteerd dat het menselijk gehoor van 20 Hz tot 20 kHz loopt, vandaar.
   
• Vervorming: Een goede versterker voegt niets toe en laat niets weg van het door de processor aangeboden signaal. Elke afwijking daarvan noemen we vervorming en wordt uitgedrukt in een percentage van het hele signaal. Hoewel lage vervormingscijfers beter zijn, is het de vraag of waarden beneden de 1 % nog wel hoorbaar zijn. De moderne technologie echter heeft aanzienlijk betere cijfers en een vervorming van 0,03 % is niets bijzonders. Ook deze getallen dienen gemeten te worden met alle kanalen in bedrijf.
   
• Impedantie: Gemeten in ohm geeft dit getal simpelweg de weerstand van de luidspreker tegen het signaal van de versterker. Belangrijk is dat een andere impedantie ook een ander vermogen oplevert en sommige fabrikanten maken daar gebruik van om hun vermogenscijfers op te krikken. Zo kan een versterker van 75 watt per kanaal aan 8 ohm eenvoudig worden "opgewaardeerd" tot een van 100 waat per kanaal door de impedantie te verlagen naar 6 ohm!

Het punt is hier natuurlijk dat u altijd voorzichtig moet zijn bij het vergelijken van versterkerspecificaties.

6. Relax

In deze heel summiere uitleg hebben we u verteld over de uitgangspunten van home cinema. Daarbij hebben we bewust zoveel mogelijk jargon weggelaten, want wat voor sommigen fascinerend is, is voor weer anderen overbodige ballast.

 
Bron: Stereo House (Frans Van Eeckhout)