De baard van koning Boudewijn
-
Joris - Lid geworden op: 12 mar 2003, 19:01
Neen, vergis u niet. Ik heb het niet over onze wijlen echtgenoot van Fabiola. De Boudewijn uit dit verhaal was koning van Jeruzalem. Een kruisvaarder dus. En wel eentje van het eerste uur. Hij was met zijn oom Godfried van Bouillon mee getrokken, had die zien sterven. Zijn andere oom, Boudewijn, Godfried zien opvolgen als eerste koning van Jeruzalem. De vrome Godfried had immers de koningskroon geweigerd en liet zich ‘avoué du saint sepulcre’ noemen. Pleitbezorger van het heilig graf dus.
Ze stierven toen bij bosjes, die kruisvaarders. Onaangepast als ze waren aan het zuiders klimaat, maar vooral het vreemde eten Door de warmte en het vochtig klimaat, niet altijd vers. Godfried dood. Boudewijn zijn neef, neemt wel de kroon. De eerste kruisvaarder-koning dus. Ook die geeft nogal vlug de geest. Hij kent zijn neefje en heeft die een graafschap geschonken. Edessa ver genoeg van Jeruzalem om hem weg te houden van de macht. Op zijn sterfbed duidt hij een ander familielid als opvolger aan: Eustachius van Boulogne. Een oude man, die met Godfried Jeruzalem had veroverd en mee verkracht en gemoord had bij die gelegenheid. Een ervaren rot dus, maar die toch maar terug gekeerd was naar zijn Noord-Frans domein. Dat is nu juist de reden waarom de andere baronnen in Palestina hem niet zien zitten als nieuwe koning. Toeval of niet. Boudewijn van Bourg en nu ook van Edessa is juist in Jeruzalem om Pasen te vieren. Zodus. De nieuwe koning heet Boudewijn II.
Nu is er geen gebeurtenis in de Middeleeuwen waarover meer is geschreven dan de kruistochten. Van de kant van de Westerlingen zijn er niet minder van 12 tijdgenoten die hun licht hebben laten schijnen over de zaak. Langs islamitische kant zelfs 13! Over de latere schrijvers wil ik het niet hebben. Ze hebben allemaal een kant gekozen, net zoals de tijdgenoten. De Britten hemelen Richard Leeuwenhart op, de Fransen hun eigen koningen, Philips August, Lodewijk VII, de heilige Lodewijk etc. De Duitsers hebben de keizers Barbarossa en Frederik II. Enfin elk zijn waarheid. Daarom zijn er ook zoveel verhalen, al dan niet waar. Het is tegenwoordig bon ton om Saladin te verheerlijken als een edel krijger. Niets is minder waar. De man komt door moord en verraad aan de macht, laat 15.000 gevangengenomen Hospitaal- en Tempelridders de keel oversnijden voor zijn plezier. Idem dito met evenveel inwoners van Jeruzalem na de val van die stad. Met edelmoedigheid heeft dat weinig van doen. Let wel aan de kant van de kruizers deed men niet onder in wreedheid.
Daarom is het verhaal van de baard van onze Boudewijn zo uniek.
Willem van Tyrus vertelt het, zij het niet uit eerste hand, maar goed.
Boudewijn was gehuwd met Morfilla, dochter van Gabriël, de rijke heerser van Malatya, een christen Armeniër. Het paar had 4 dochters. Boudewijn, in tegenstelling tot de meeste van zijn tijdgenoten, was een trouwe echtgenoot. Maar Morfilla was weelde gewoon en dat kost geld. Zoveel geld dat Boudewijn in de problemen geraakte. Ridders en lansknechten onderhouden kost handenvol geld en ze niet betalen is niet alleen onrechtvaardig maar gevaarlijk. Boudewijn ging dus aankloppen bij zijn schoonvader, maar die vond dat hij zijn vrouw maar beter moest in toom houden. Geen geld dus.
Het was in tijd essentieel voor een man om zijn mannelijkheid te tonen, dus baard en snor te laten groeien. Boudewijn had een lange baard, tot over zijn buik, schrijft Willem. De moeite dus.
Wie het plan heeft bedacht weet niemand, maar op een dag, als Boudewijn weer bij zijn schoonvader op bedeltocht is, stormen enkele van zijn ridders het vertrek binnen, grijpen Boudewijn vast en dreigen hem de baard af te snijden. Gabriël staat voor een verscheurende keuze. Een schoonzoon zonder baard en dus overgeleverd aan hoon en spot van heel de regio, of hem voldoende geld geven om de ridders te betalen. Gabriël zwicht. Boudewijn behoudt zijn baard. De ridders en het leger worden betaald. De eer van de familie is gered.
Zonder baard was Boudewijn nooit koning van Jeruzalem geworden.
Ze stierven toen bij bosjes, die kruisvaarders. Onaangepast als ze waren aan het zuiders klimaat, maar vooral het vreemde eten Door de warmte en het vochtig klimaat, niet altijd vers. Godfried dood. Boudewijn zijn neef, neemt wel de kroon. De eerste kruisvaarder-koning dus. Ook die geeft nogal vlug de geest. Hij kent zijn neefje en heeft die een graafschap geschonken. Edessa ver genoeg van Jeruzalem om hem weg te houden van de macht. Op zijn sterfbed duidt hij een ander familielid als opvolger aan: Eustachius van Boulogne. Een oude man, die met Godfried Jeruzalem had veroverd en mee verkracht en gemoord had bij die gelegenheid. Een ervaren rot dus, maar die toch maar terug gekeerd was naar zijn Noord-Frans domein. Dat is nu juist de reden waarom de andere baronnen in Palestina hem niet zien zitten als nieuwe koning. Toeval of niet. Boudewijn van Bourg en nu ook van Edessa is juist in Jeruzalem om Pasen te vieren. Zodus. De nieuwe koning heet Boudewijn II.
Nu is er geen gebeurtenis in de Middeleeuwen waarover meer is geschreven dan de kruistochten. Van de kant van de Westerlingen zijn er niet minder van 12 tijdgenoten die hun licht hebben laten schijnen over de zaak. Langs islamitische kant zelfs 13! Over de latere schrijvers wil ik het niet hebben. Ze hebben allemaal een kant gekozen, net zoals de tijdgenoten. De Britten hemelen Richard Leeuwenhart op, de Fransen hun eigen koningen, Philips August, Lodewijk VII, de heilige Lodewijk etc. De Duitsers hebben de keizers Barbarossa en Frederik II. Enfin elk zijn waarheid. Daarom zijn er ook zoveel verhalen, al dan niet waar. Het is tegenwoordig bon ton om Saladin te verheerlijken als een edel krijger. Niets is minder waar. De man komt door moord en verraad aan de macht, laat 15.000 gevangengenomen Hospitaal- en Tempelridders de keel oversnijden voor zijn plezier. Idem dito met evenveel inwoners van Jeruzalem na de val van die stad. Met edelmoedigheid heeft dat weinig van doen. Let wel aan de kant van de kruizers deed men niet onder in wreedheid.
Daarom is het verhaal van de baard van onze Boudewijn zo uniek.
Willem van Tyrus vertelt het, zij het niet uit eerste hand, maar goed.
Boudewijn was gehuwd met Morfilla, dochter van Gabriël, de rijke heerser van Malatya, een christen Armeniër. Het paar had 4 dochters. Boudewijn, in tegenstelling tot de meeste van zijn tijdgenoten, was een trouwe echtgenoot. Maar Morfilla was weelde gewoon en dat kost geld. Zoveel geld dat Boudewijn in de problemen geraakte. Ridders en lansknechten onderhouden kost handenvol geld en ze niet betalen is niet alleen onrechtvaardig maar gevaarlijk. Boudewijn ging dus aankloppen bij zijn schoonvader, maar die vond dat hij zijn vrouw maar beter moest in toom houden. Geen geld dus.
Het was in tijd essentieel voor een man om zijn mannelijkheid te tonen, dus baard en snor te laten groeien. Boudewijn had een lange baard, tot over zijn buik, schrijft Willem. De moeite dus.
Wie het plan heeft bedacht weet niemand, maar op een dag, als Boudewijn weer bij zijn schoonvader op bedeltocht is, stormen enkele van zijn ridders het vertrek binnen, grijpen Boudewijn vast en dreigen hem de baard af te snijden. Gabriël staat voor een verscheurende keuze. Een schoonzoon zonder baard en dus overgeleverd aan hoon en spot van heel de regio, of hem voldoende geld geven om de ridders te betalen. Gabriël zwicht. Boudewijn behoudt zijn baard. De ridders en het leger worden betaald. De eer van de familie is gered.
Zonder baard was Boudewijn nooit koning van Jeruzalem geworden.
L'homme n'est ni ange ni bête, mais celui qui veut faire l'ange, fait la bête (Blaise Pascal)
-
Joris - Lid geworden op: 12 mar 2003, 19:01
We schrijven het jaar 1175. De aartsbisschop van Reims inspecteert zijn wijngaarden in gezelschap van meerdere klerken en kanunniken. Een van hen, Gervais Tilbury, ontwaart een mooi meisje verderop. Hij haast zich naar de schone en vraagt haar in niet mis te verstane bewoordingen zijn libido te voldoen. Zij weigert. Haar maagdelijkheid, zo zegt ze, is te waardevol. Immers als zij haar onbevlektheid zou opgeven dan was haar ziel voor eeuwig gedoemd.
Gervais neemt deze afwijzing niet. Hij haast zich naar zijn aartsbisschop en meldt de opwerpingen van de maagd. De bisschop aarzelt niet. Dit is een ketterij. Het meisje wordt aangehouden samen met de vrouw die haar heeft onderricht. Beide worden enkele weken later in Reims op de brandstapel gedood.
Rudolf, de abt van Coggeshall in Engeland heeft ons dit verhaal overgeleverd. Het bevat de essentie van de laatste kruistocht. De algemene verloedering van de christelijke moraal en daar tegenover de harde rechtlijnigheid van de ketterij. Een oude ketterij. Immers in de eerste jaren van het christendom had zowat elke ‘kerk’ = samenzijn van gelovigen zijn eigen regels en evangelie. Niet al deze kerkjes sloten zich aan bij die van Theodosius II, de keizer van één rijk, één keizer, één godsdienst. Enkele ontsnapten aan zijn terreur en leefden eerst verborgen, maar hoe lakser Rome werd, hoe openlijker zij naar buiten traden. De katharen, want daarover gaat het hier, waren bezig met een sterke opgang vooral in zuidoost Frankrijk. Het vroegere ‘provincia’ van de Romeinen.
Ik ga u niet vervelen met de verhalen die u in alle encyclopedieën kan vinden. De moorden van Béziers, de brandstapels van Montségur. De gruwelijke laatste kruistocht.
Voor de koning van Frankrijk de verovering van een gebied dat schrijlings op meerdere rijken zat. Aquitanië van de Engelse koning, Savoie, Catalonië… De graven van Toulouse hebben zich altijd erg onafhankelijk opgesteld tegenover de leenheren in Parijs. Een beetje zoals de Vlaamse graven destijds.
Voor Innocentius III was het de kans om zijn visie en macht over heel het christendom te vestigen, zo niet te verstevigen. De kerk van Rome werd geteisterd door vele kwalen. De arrogante wellust van de bedienaars, zoals we zagen, maar ook de hebzucht van bisschoppen en priesters. In het dorpje Montaillou bedrijft de priester de liefde met de plaatselijke burchtvrouwe…op het altaar van zijn kerk. De bisschop van Foix, voert een waar schrikbewind met excessieve belastingen en beslagleggingen om zich te verrijken, ten koste van de arme boeren.
Innocentius is van mening de Paus absolute macht heeft over alles, ook de koningen en keizers. Dat is hem zwaar opgebroken. Hij heeft onbekwame legaten de laatste kruistochten naar het heilig land laten verknoeien. Geen edelman die er nog aan denkt zijn leven te wagen voor die onbenullen met hun grote mond. Zelfs als de paus belooft dat wie deelneemt vrij van alle schulden is. Het helpt niet meer. Daarom maar een ander doel gezocht en de katharen zijn dan ‘gefundenes Fressen’.
Een landstreek waar het Romeins recht nog leeft, waar er vrijwel gelijkheid is tussen man en vrouw. (De meerderheid van de kathaarse priesters, de ‘perfecti’ waren immers vrouwen!) Een regio die intensief handel drijft met het oosten, die op cultureel gebied ver vooruit is op het noorden. Waar minnestrelen hun liederen zingen, barden hun verhalen vertellen. Waar verfijnde kleding normaal is voor de rijke burgerij. Een eldorado voor elke veroveraar! En als het dan nog met de zegen van god en zijn heilige kerk mag…Geen verre tocht naar een ver land, maar dichtbij, onder een blauwe mediterrane hemel, tegen mensen die niemand kwaad doen, die alle geweld afwijzen en dus nauwelijks in staat zijn zich te verdedigen. Wat kan een christen hart meer wensen?
De rest leest u wel bij Wikipedia. Een kleine halve eeuw gruwel, moord, verkrachting, in naam van godjes en heiligen, maar vooral van het weloverwogen eigenbelang.
Gervais neemt deze afwijzing niet. Hij haast zich naar zijn aartsbisschop en meldt de opwerpingen van de maagd. De bisschop aarzelt niet. Dit is een ketterij. Het meisje wordt aangehouden samen met de vrouw die haar heeft onderricht. Beide worden enkele weken later in Reims op de brandstapel gedood.
Rudolf, de abt van Coggeshall in Engeland heeft ons dit verhaal overgeleverd. Het bevat de essentie van de laatste kruistocht. De algemene verloedering van de christelijke moraal en daar tegenover de harde rechtlijnigheid van de ketterij. Een oude ketterij. Immers in de eerste jaren van het christendom had zowat elke ‘kerk’ = samenzijn van gelovigen zijn eigen regels en evangelie. Niet al deze kerkjes sloten zich aan bij die van Theodosius II, de keizer van één rijk, één keizer, één godsdienst. Enkele ontsnapten aan zijn terreur en leefden eerst verborgen, maar hoe lakser Rome werd, hoe openlijker zij naar buiten traden. De katharen, want daarover gaat het hier, waren bezig met een sterke opgang vooral in zuidoost Frankrijk. Het vroegere ‘provincia’ van de Romeinen.
Ik ga u niet vervelen met de verhalen die u in alle encyclopedieën kan vinden. De moorden van Béziers, de brandstapels van Montségur. De gruwelijke laatste kruistocht.
Voor de koning van Frankrijk de verovering van een gebied dat schrijlings op meerdere rijken zat. Aquitanië van de Engelse koning, Savoie, Catalonië… De graven van Toulouse hebben zich altijd erg onafhankelijk opgesteld tegenover de leenheren in Parijs. Een beetje zoals de Vlaamse graven destijds.
Voor Innocentius III was het de kans om zijn visie en macht over heel het christendom te vestigen, zo niet te verstevigen. De kerk van Rome werd geteisterd door vele kwalen. De arrogante wellust van de bedienaars, zoals we zagen, maar ook de hebzucht van bisschoppen en priesters. In het dorpje Montaillou bedrijft de priester de liefde met de plaatselijke burchtvrouwe…op het altaar van zijn kerk. De bisschop van Foix, voert een waar schrikbewind met excessieve belastingen en beslagleggingen om zich te verrijken, ten koste van de arme boeren.
Innocentius is van mening de Paus absolute macht heeft over alles, ook de koningen en keizers. Dat is hem zwaar opgebroken. Hij heeft onbekwame legaten de laatste kruistochten naar het heilig land laten verknoeien. Geen edelman die er nog aan denkt zijn leven te wagen voor die onbenullen met hun grote mond. Zelfs als de paus belooft dat wie deelneemt vrij van alle schulden is. Het helpt niet meer. Daarom maar een ander doel gezocht en de katharen zijn dan ‘gefundenes Fressen’.
Een landstreek waar het Romeins recht nog leeft, waar er vrijwel gelijkheid is tussen man en vrouw. (De meerderheid van de kathaarse priesters, de ‘perfecti’ waren immers vrouwen!) Een regio die intensief handel drijft met het oosten, die op cultureel gebied ver vooruit is op het noorden. Waar minnestrelen hun liederen zingen, barden hun verhalen vertellen. Waar verfijnde kleding normaal is voor de rijke burgerij. Een eldorado voor elke veroveraar! En als het dan nog met de zegen van god en zijn heilige kerk mag…Geen verre tocht naar een ver land, maar dichtbij, onder een blauwe mediterrane hemel, tegen mensen die niemand kwaad doen, die alle geweld afwijzen en dus nauwelijks in staat zijn zich te verdedigen. Wat kan een christen hart meer wensen?
De rest leest u wel bij Wikipedia. Een kleine halve eeuw gruwel, moord, verkrachting, in naam van godjes en heiligen, maar vooral van het weloverwogen eigenbelang.
L'homme n'est ni ange ni bête, mais celui qui veut faire l'ange, fait la bête (Blaise Pascal)