Historie van Nederland
-
majke - Lid geworden op: 01 jan 2005, 00:20
- Locatie: europa
Midden op het Burgemeester Hoffmanplein staat het Stieltjesmonument, ontworpen door de Delftse professor Gogel. Het is een rode gietijzeren zuil die werd opgericht in 1882 ter nagedachtenis aan de in vier jaar daarvoor overleden ingenieur Thomas Joannes Stieltjes. Deze was nauw betrokken bij de havenwerken aan het eind van de negentiende eeuw en was onder andere de geestelijke vader van het bebouwingsplan voor het Noordereiland.
Het Burgemeester Hoffplein
met het stieltjes monument en de Erasmusbrug op de achtergrond.
****
Op het plein staat een groepje traditioneel geklede allochtone vrouwen te praten. Het herinnert me aan het feit dat hier, net als elders in de stad, al meer dan een derde van de bewoners van niet-Nederlandse komaf is. Op 'Ms. Noordereiland' worden deze opvarenden actief bij het leven aan boord betrokken. De Turkse vrouwengroep 'Derme' maakte bijvoorbeeld de vlaggen die bij feestelijke gelegenheden overal op het eiland worden uitgestoken en die zoveel mogelijk door de bewoners zelf ontworpen zijn.
***
Luchtkokers van Ruin ll.
Aan de andere kant van het Burg. Hoffmanplein ligt het kunstobject 'Ruim II'. Hier zijn drie grote luchtkokers geplaatst die bedoeld zijn om het ruim van 'Ms. Noordereiland' van frisse lucht te voorzien. De ruimte aan dek is benut voor het aanleggen van een kleine verkeerstuin voor de kinderen aan boord. Op de grond waren dekzeilen en stormlatten geschilderd, maar de meeste verf is er inmiddels afgesleten.
**
In de korte straatjes die van het centrale plein naar naar de Maaskade aan stuurboord en de Prins Hendrikkade aan bakboord lopen is ook van alles te zien. Op een klein pleintje in de Leliestraat staat de lichtmast van 'Ms. Noordereiland', ontworpen door Johan Fikkes.
**
In de volgende straten, de Anjerstraat en de Laurierstraat, zijn twee fraaie wandschilderingen te zien van resp. Helena en Axel van der Kraan. De eerste toont de oude spoorbrug over de Nieuwe Maas in zijn volle glorie; op de tweede is de brug verdwenen en staan alleen de pijlers nog in de rivier. De skyline van de stad aan de overkant van de rivier toont duidelijk herkenbare gebouwen zoals het 'Witte Huis' en het flatgebouw met de voor de hand liggende bijnaam 'Het Potlood'.
Het laatste pand in de Anjerstraat draagt een muurschildering van de hand van Harry Sengers. Hij maakte hem ter nagedachtenis van Herman van Olst, die als architect verantwoordelijk was voor de renovatie van het Noordereiland maar die overleed voor het project was afgerond. Het is een stilleven waarin de herdenkingsplaquette die al op deze plaats op de muur zat is opgenomen.
***
http://islas.ruudbijlsma.nl/
Het Burgemeester Hoffplein
met het stieltjes monument en de Erasmusbrug op de achtergrond.
****
Op het plein staat een groepje traditioneel geklede allochtone vrouwen te praten. Het herinnert me aan het feit dat hier, net als elders in de stad, al meer dan een derde van de bewoners van niet-Nederlandse komaf is. Op 'Ms. Noordereiland' worden deze opvarenden actief bij het leven aan boord betrokken. De Turkse vrouwengroep 'Derme' maakte bijvoorbeeld de vlaggen die bij feestelijke gelegenheden overal op het eiland worden uitgestoken en die zoveel mogelijk door de bewoners zelf ontworpen zijn.
***
Luchtkokers van Ruin ll.
Aan de andere kant van het Burg. Hoffmanplein ligt het kunstobject 'Ruim II'. Hier zijn drie grote luchtkokers geplaatst die bedoeld zijn om het ruim van 'Ms. Noordereiland' van frisse lucht te voorzien. De ruimte aan dek is benut voor het aanleggen van een kleine verkeerstuin voor de kinderen aan boord. Op de grond waren dekzeilen en stormlatten geschilderd, maar de meeste verf is er inmiddels afgesleten.
**
In de korte straatjes die van het centrale plein naar naar de Maaskade aan stuurboord en de Prins Hendrikkade aan bakboord lopen is ook van alles te zien. Op een klein pleintje in de Leliestraat staat de lichtmast van 'Ms. Noordereiland', ontworpen door Johan Fikkes.
**
In de volgende straten, de Anjerstraat en de Laurierstraat, zijn twee fraaie wandschilderingen te zien van resp. Helena en Axel van der Kraan. De eerste toont de oude spoorbrug over de Nieuwe Maas in zijn volle glorie; op de tweede is de brug verdwenen en staan alleen de pijlers nog in de rivier. De skyline van de stad aan de overkant van de rivier toont duidelijk herkenbare gebouwen zoals het 'Witte Huis' en het flatgebouw met de voor de hand liggende bijnaam 'Het Potlood'.
Het laatste pand in de Anjerstraat draagt een muurschildering van de hand van Harry Sengers. Hij maakte hem ter nagedachtenis van Herman van Olst, die als architect verantwoordelijk was voor de renovatie van het Noordereiland maar die overleed voor het project was afgerond. Het is een stilleven waarin de herdenkingsplaquette die al op deze plaats op de muur zat is opgenomen.
***
http://islas.ruudbijlsma.nl/
als je je zelf niet helpt
een ander kan dat niet
een ander kan dat niet
-
majke - Lid geworden op: 01 jan 2005, 00:20
- Locatie: europa
'De Lichtmast' van Johan Fikkes
op de achtergrond het Stieltjes monument.
***
Na mijn omzwervingen door het binnenste van het eiland, waarbij ik overigens nog lang niet alle kunstwerken die ik ben tegengekomen genoemd heb, ben ik weer terug op de Maaskade, het gangboord aan stuurboordzijde van 'Ms. Noordereiland'. Eigenlijk zou hier langs de waterkant een echte reling moeten zijn, waar je overheen kunt leunen om te mijmeren, in het water te spugen en te kijken naar het gedoe op de vaste wal. Het schijnt de bedoeling te zijn dat die er ooit ook echt zal komen.
**
Muurschildering
van Helena van der Kraan
in de Anjerstraat.
**
Muurschildering van Axel van der Kraan.
***
Muurschildering van Harry Sengers in de Anjerstraat.
**
Herman van Olst
De tekst op de herdenkingsplaquette luidt:
" een leven van bouwen te vroeg afgebroken "
HERMAN VAN OLST
de mede door jou tot stand gekomen goede en betaalbare woningen zullen een blijvende herinnering vormen aan jouw inspirerende, vakkundige en solidaire inzet
**
Ik loop langs de door bomen beschaduwde Maaskade naar voren, naar de boeg, en kom daarbij langs de NE Gallery op nummer 140B waar kapitein Joe Cillen woont (hij beschouwt zichzelf trouwens helemaal niet als kapitein maar veel meer als een gewoon matroos). Hier bevindt zich ook de 'Orgone Energy Accumulator', een uitvinding van Wilhelm Reich die 'Ms. Noordereiland' van kosmische en levensenergie voorziet.
**
Dan sta ik op het Prinsenhoofd, de boeg van 'Ms. Noordereiland'. Vanaf hier heb je een subliem zicht op de rivier en de Erasmusbrug. Op het pleintje dat in 2000 werd gerenoveerd bevindt zich het ovalen 'Kluisgat' van Herman Lamers. Het is een mozaïek in lichtblauw en wit dat het schuimende boegwater voorstelt. Het bijbehorende anker werd verbeeld door een danspaar dat bij de officiële opening op 7 juli 2000 bovenop het kunstwerk een tango danste.
**
Maaskade.
**
Van het Prinsenhoofd loop ik langs de Prins Hendrikkade helemaal terug naar het Antwerpse Hoofd, de achterplecht van 'Ms. Noordereiland'. Langs de kade liggen binnenvaartschepen in dubbele rijen afgemeerd. De meeste hebben een auto aan dek staan, wat het me gemakkelijker maakt me te verzoenen met alle auto's die ik aan boord van 'Ms. Noordereiland' ben tegengekomen.
**
Het 'Kluisgat'
van Herman Lamers
op het Prinsenhoofd.
**
Onderweg springt aan de overkant van het water van de Koningshaven het in aanbouw zijnde nieuwe hoofdkantoor van Unilever aan de Nassaukade in het oog. Het is een enorme doos van glas en staal, die op spectaculaire wijze op een hoogte van zo'n 25 meter over het bestaande fabriekscomplex heen wordt gebouwd. Het is niet verwonderlijk dat dit bouwwerk inmiddels de bijnaam 'De Brug' heeft gekregen.
**
'De Brug'
het gedurfede hoofdkantoor
van Unilever aan de Nassaukade.
**
Het uitzicht vanaf de achterplecht van 'Ms. Noordereiland' is minder spectaculair dan dat vanaf de boeg, mede omdat de rivier een scherpe bocht naar het zuiden maakt en daardoor uit het zicht verdwijnt. Ik blijf hier daarom niet lang dralen, loop terug naar de Willemsbrug om mijn rondwandeling te voltooien en beklim de trappen naar het brugdek. Wanneer ik aan de oversteek begin bekruipt me weer de illusie van een enorme loopplank waarlangs ik het schip verlaat.
**
Eenmaal terug op de vaste wal kijk ik nog een keer om naar het eiland waar ik een paar bijzondere uren heb doorgebracht. Wat mij het meest getroffen heeft is de manier waarop een groep kunstenaars samen met de 'gewone' bewoners, waarvan ruim een derde allochtonen, hier een stadswijk met een heel aparte sfeer tot stand heeft weten te brengen. Ik neem de details zo goed mogelijk in mij op. Het kan tenslotte de laatste keer zijn dat ik het zie, want bij mijn volgende bezoek aan Rotterdam zou 'Ms. Noordereiland' wel eens vertrokken kunnen zijn!
***
Een laaste blik op het Noordereiland
en de Willemsbrug
vanaf de noordelijke Maasoever.
***
http://islas.ruudbijlsma.nl/
als je je zelf niet helpt
een ander kan dat niet
een ander kan dat niet
-
majke - Lid geworden op: 01 jan 2005, 00:20
- Locatie: europa
Het onbekende eiland
*******************
Vraag een willekeurige Nederlander of hij ooit op Noord-Beveland is geweest en hij zal die vraag vrijwel zeker ontkennend beantwoorden. Tenzij het een fanatiek watersporter is, of een beoefenaar van de duiksport, want die weten dit eiland doorgaans wel te vinden. Maar de kans is ook groot dat zijn antwoord onbewust bezijden de waarheid is, want veel reizigers zijn op Noord-Beveland geweest zonder het zelf in de gaten te hebben, onderweg bijvoorbeeld van Rotterdam naar Middelburg of Goes. Het eiland is een belangrijke, maar weinig opmerkelijke schakel geworden in de nieuwe verkeersroutes die met de realisatie van het Deltaplan hier in Zeeland zijn ontstaan.
**
Hoe komt toch het dat dit eiland, dat er op de landkaart uitziet als een perfect passend puzzelstukje in de holte die gevormd wordt door Zuid-Beveland en Walcheren, zo onbekend is gebleven? Waarschijnlijk omdat hier eigenlijk weinig opvallends te zien is. Bruisende steden met een rijk verleden, mondaine badplaatsen, culturele evenementen, grootschalige toeristische trekpleisters, je zult er hier tevergeefs naar zoeken. Maar betekent dat nu dat we Noord-Beveland dus maar beter links kunnen laten liggen? Absoluut niet! Het is hier groen, ruim en zo heerlijk rustig, en alleen al om die redenen een bezoek meer dan waard.
**
Luctor et emergo
************
De ontstaansgeschiedenis van Noord-Beveland staat model voor die van het hele deltagebied en kan kort en krachtig worden samengevat in de Latijnse spreuk die het motto werd van de provincie Zeeland: "Luctor et emergo" ofwel "Ik worstel en kom boven". Een geschiedenis die bijna geheel bepaald wordt door de strijd van de mens tegen het water. Een strijd die gevoerd werd omdat die mens koste wat kost in dit gebied wilde wonen, voedsel verbouwen en handel drijven en zich niet uit het veld liet slaan door de verwoestende kracht van het water die zijn werk met grote regelmaat weer teniet deed.
Was die strijd niet gestreden en had de natuur hier gewoon zijn gang kunnen gaan, dan zou het deltagebied er waarschijnlijk nog ongeveer net zo hebben uitgezien als toen de Romeinen hier verschenen, rond het begin van onze jaartelling. Een strandwal, die op meerdere plaatsen onderbroken werd door rivierarmen die in zee uitmonden, met daarachter een drassig veengebied doorsneden met grillige kreken, en hier en daar kleine agrarische nederzettingen op de wat hoger gelegen delen. Een voortdurend veranderend landschap waarin water en wind vrij spel hadden. Hoe het er precies uitzag zullen we nooit weten, want er zijn geen kaarten uit die tijd bekend.
We weten wel dat de Romeinen tegen het einde van de tweede eeuw n.Chr. in de delta diverse permanente nederzettingen gesticht hadden, met name in het gebied van het huidige Walcheren en Noord-Beveland, vanwaar handel werd gedreven met wat nu Engeland is. Op twee plaatsen zijn resten gevonden van aan de Romeinse godin Nehalennia gewijde tempels, bij Domburg op Walcheren en bij Colijnsplaat op het huidige Noord-Beveland. Van die laatste nederzetting is de naam zelfs bewaard gebleven: Ganuenta. Daarmee is dat de oudst bekende plaatsnaam in Zeeland.
Tegen het einde van de derde eeuw n.Chr. raakte het gebied grotendeels ontvolkt, waarschijnlijk als gevolg van een aantal zware opeenvolgende overstromingen en van invallen door Germaanse stammen uit het oosten. Over de eeuwen daarna is vrijwel niets bekend. Zeker is dat het tot in de achtste eeuw n.Chr. duurde voor er weer sprake was van permanent bewoonde nederzettingen in het gebied van het huidige Noord-Beveland. Het bleef echter een hachelijke onderneming om hier te wonen. Telkens weer veroorzaakten overstromingen ernstige schade en veel slachtoffers onder mensen en vee. Zo kon het niet doorgaan.
Aan het begin van de elfde eeuw werden de eerste pogingen gedaan om terpen op te werpen en dijken te bouwen om huis en have tegen het water te beschermen. Het bood maar beperkt soelaas. Nadat een grote stormvloed in 1134 opnieuw veel slachtoffers had gemaakt onder de inmiddels toegenomen bevolking kwam men tot de conclusie dat de strijd tegen het water alleen gewonnen kon worden als er beter zou worden samengewerkt en de bedijking meer gecoördineerd zou plaatsvinden. Uit deze periode dateert de oprichting van de eerste waterschappen. Rond 1200 waren Walcheren, Schouwen en Duiveland vrijwel geheel door dijken beschermd, alsmede grote delen van het huidige Noord- en Zuid-Beveland en Tholen.
**
Zeeland omstreeks 1300
(uitgegeven door de Zeeuwse Boekhandel te Zierikzee)
Zoals de kaart hiernaast laat zien zag Noord-Beveland er zo rond 1300 heel anders uit dan nu. Het eigenlijke eiland met die naam was maar heel klein, lag ten noorden van het huidige Noord-Beveland en bestond voornamelijk uit duinen. Verder lagen er hier drie wat grotere eilanden met de namen Wolfartsdijc en Bewesten en Beoosten Wijtfliet die geheel bedijkt waren, plus enkele onbedijkte schorren. Zoals bij Zuid-Beveland al werd vermeld gebeurde de dijkaanleg hier vooral op initiatief van het St. Bavoklooster in Gent dat veel grond in het gebied bezat. Aangenomen wordt dan ook dat de naam 'Beveland' is afgeleid van Bavo.
Het eiland ontwikkelde zich voorspoedig en groeide nog in omvang door verdere bedijkingen van schorren. Door uitwateringssluizen te bouwen kon bij laagtij het overtollige water worden afgevoerd en het waterpeil in de polders verlaagd. Geleidelijk werd het grondwater zoeter, waardoor de zoutminnende schorrenvegetatie plaatsmaakte voor sappig grasland dat geschikt was voor veeteelt. Primitieve nederzettingen groeiden uit tot echte dorpjes zoals Kats, Kortgene en Wissenkerke. Er werden parochies gesticht en kerken gebouwd.
*****************
http://islas.ruudbijlsma.nl/
*******************
Vraag een willekeurige Nederlander of hij ooit op Noord-Beveland is geweest en hij zal die vraag vrijwel zeker ontkennend beantwoorden. Tenzij het een fanatiek watersporter is, of een beoefenaar van de duiksport, want die weten dit eiland doorgaans wel te vinden. Maar de kans is ook groot dat zijn antwoord onbewust bezijden de waarheid is, want veel reizigers zijn op Noord-Beveland geweest zonder het zelf in de gaten te hebben, onderweg bijvoorbeeld van Rotterdam naar Middelburg of Goes. Het eiland is een belangrijke, maar weinig opmerkelijke schakel geworden in de nieuwe verkeersroutes die met de realisatie van het Deltaplan hier in Zeeland zijn ontstaan.
**
Hoe komt toch het dat dit eiland, dat er op de landkaart uitziet als een perfect passend puzzelstukje in de holte die gevormd wordt door Zuid-Beveland en Walcheren, zo onbekend is gebleven? Waarschijnlijk omdat hier eigenlijk weinig opvallends te zien is. Bruisende steden met een rijk verleden, mondaine badplaatsen, culturele evenementen, grootschalige toeristische trekpleisters, je zult er hier tevergeefs naar zoeken. Maar betekent dat nu dat we Noord-Beveland dus maar beter links kunnen laten liggen? Absoluut niet! Het is hier groen, ruim en zo heerlijk rustig, en alleen al om die redenen een bezoek meer dan waard.
**
Luctor et emergo
************
De ontstaansgeschiedenis van Noord-Beveland staat model voor die van het hele deltagebied en kan kort en krachtig worden samengevat in de Latijnse spreuk die het motto werd van de provincie Zeeland: "Luctor et emergo" ofwel "Ik worstel en kom boven". Een geschiedenis die bijna geheel bepaald wordt door de strijd van de mens tegen het water. Een strijd die gevoerd werd omdat die mens koste wat kost in dit gebied wilde wonen, voedsel verbouwen en handel drijven en zich niet uit het veld liet slaan door de verwoestende kracht van het water die zijn werk met grote regelmaat weer teniet deed.
Was die strijd niet gestreden en had de natuur hier gewoon zijn gang kunnen gaan, dan zou het deltagebied er waarschijnlijk nog ongeveer net zo hebben uitgezien als toen de Romeinen hier verschenen, rond het begin van onze jaartelling. Een strandwal, die op meerdere plaatsen onderbroken werd door rivierarmen die in zee uitmonden, met daarachter een drassig veengebied doorsneden met grillige kreken, en hier en daar kleine agrarische nederzettingen op de wat hoger gelegen delen. Een voortdurend veranderend landschap waarin water en wind vrij spel hadden. Hoe het er precies uitzag zullen we nooit weten, want er zijn geen kaarten uit die tijd bekend.
We weten wel dat de Romeinen tegen het einde van de tweede eeuw n.Chr. in de delta diverse permanente nederzettingen gesticht hadden, met name in het gebied van het huidige Walcheren en Noord-Beveland, vanwaar handel werd gedreven met wat nu Engeland is. Op twee plaatsen zijn resten gevonden van aan de Romeinse godin Nehalennia gewijde tempels, bij Domburg op Walcheren en bij Colijnsplaat op het huidige Noord-Beveland. Van die laatste nederzetting is de naam zelfs bewaard gebleven: Ganuenta. Daarmee is dat de oudst bekende plaatsnaam in Zeeland.
Tegen het einde van de derde eeuw n.Chr. raakte het gebied grotendeels ontvolkt, waarschijnlijk als gevolg van een aantal zware opeenvolgende overstromingen en van invallen door Germaanse stammen uit het oosten. Over de eeuwen daarna is vrijwel niets bekend. Zeker is dat het tot in de achtste eeuw n.Chr. duurde voor er weer sprake was van permanent bewoonde nederzettingen in het gebied van het huidige Noord-Beveland. Het bleef echter een hachelijke onderneming om hier te wonen. Telkens weer veroorzaakten overstromingen ernstige schade en veel slachtoffers onder mensen en vee. Zo kon het niet doorgaan.
Aan het begin van de elfde eeuw werden de eerste pogingen gedaan om terpen op te werpen en dijken te bouwen om huis en have tegen het water te beschermen. Het bood maar beperkt soelaas. Nadat een grote stormvloed in 1134 opnieuw veel slachtoffers had gemaakt onder de inmiddels toegenomen bevolking kwam men tot de conclusie dat de strijd tegen het water alleen gewonnen kon worden als er beter zou worden samengewerkt en de bedijking meer gecoördineerd zou plaatsvinden. Uit deze periode dateert de oprichting van de eerste waterschappen. Rond 1200 waren Walcheren, Schouwen en Duiveland vrijwel geheel door dijken beschermd, alsmede grote delen van het huidige Noord- en Zuid-Beveland en Tholen.
**
Zeeland omstreeks 1300
(uitgegeven door de Zeeuwse Boekhandel te Zierikzee)
Zoals de kaart hiernaast laat zien zag Noord-Beveland er zo rond 1300 heel anders uit dan nu. Het eigenlijke eiland met die naam was maar heel klein, lag ten noorden van het huidige Noord-Beveland en bestond voornamelijk uit duinen. Verder lagen er hier drie wat grotere eilanden met de namen Wolfartsdijc en Bewesten en Beoosten Wijtfliet die geheel bedijkt waren, plus enkele onbedijkte schorren. Zoals bij Zuid-Beveland al werd vermeld gebeurde de dijkaanleg hier vooral op initiatief van het St. Bavoklooster in Gent dat veel grond in het gebied bezat. Aangenomen wordt dan ook dat de naam 'Beveland' is afgeleid van Bavo.
Het eiland ontwikkelde zich voorspoedig en groeide nog in omvang door verdere bedijkingen van schorren. Door uitwateringssluizen te bouwen kon bij laagtij het overtollige water worden afgevoerd en het waterpeil in de polders verlaagd. Geleidelijk werd het grondwater zoeter, waardoor de zoutminnende schorrenvegetatie plaatsmaakte voor sappig grasland dat geschikt was voor veeteelt. Primitieve nederzettingen groeiden uit tot echte dorpjes zoals Kats, Kortgene en Wissenkerke. Er werden parochies gesticht en kerken gebouwd.
*****************
http://islas.ruudbijlsma.nl/
als je je zelf niet helpt
een ander kan dat niet
een ander kan dat niet
-
majke - Lid geworden op: 01 jan 2005, 00:20
- Locatie: europa
Maar in 1530 ging het weer goed mis. Een van de ergste stormvloeden aller tijden, de elders reeds genoemde Sint Felixvloed van 5 november van dat jaar ('Quade Saterdach') geselde het deltagebied, veroorzaakte enorme schade en eiste duizenden slachtoffers. Vooral Noord-Beveland werd zwaar getroffen; de dijken hielden het niet en het hele eiland werd overstroomd. Nog geen twee jaar later kwam de Allerheiligenvloed van 1 november 1532 daar nog eens overheen; wat er na de vorige stormvloed nog overeind stond in de verdronken dorpen werd nu volledig verwoest. Alleen de kerktorens van Wissenkerke en Kortgene weerstonden het geweld van het water en bleven nog jarenlang, als eenzame bakens van vergane glorie, op de schorren staan.
***
De verwoesting was zo compleet dat er voorlopig geen pogingen werden gedaan om de dijken te herstellen en de dorpen weer op te bouwen. Pas in 1598 keerden de eerste pioniers naar het eiland terug om de schorren te weer bedijken, allereerst aan de oostkant waar, ongeveer op de plaats van de vroegere dorpen, Kats en Colijnsplaat werden gesticht. In de loop van de zeventiende eeuw werkten de dijkenbouwers gestaag naar het westen. Rond 1685 was de herovering van Noord-Beveland op de zee in grote lijnen voltooid.
Kaart van Zeeland omstreeks 1650
waarop te zien is dat het
oostelijk deel van Noord,Beveland
alweer bedijkt is.
***
De Tachtigjarige Oorlog, die op de buureilanden Walcheren en Zuid-Beveland voor veel ellende zorgde, ging aan Noord-Beveland voorbij omdat het eiland immers voor het grootste deel van die periode onder water stond en onbewoond was. Maar ook in de jaren en eeuwen daarna, toen Noord-Beveland door verdere bedijkingen geleidelijk groeide tot de huidige vorm en omvang, gebeurde er betrekkelijk weinig. De landbouw ontwikkelde zich voorspoedig, met als belangrijkste producten meekrap en later vooral suikerbieten. Colijnsplaat was een belangrijke haven vanwaar beurtschippers lading naar de omliggende eilanden vervoerden. Maar door de geïsoleerde ligging van Noord-Beveland groeide geen van de dorpen op het eiland uit tot een belangrijke stad.
**
Die geïsoleerde ligging bleef er tot diep in de 20e eeuw de oorzaak van dat het wereldgebeuren grotendeels aan Noord-Beveland voorbijging. Toen aan het eind van de 19e eeuw verschillende Zeeuwse eilanden zoals Sint Philipsland, Zuid-Beveland en Walcheren met het vasteland werden verbonden en je vanaf 1872 zelfs met de trein helemaal naar Vlissingen kon reizen bleef Noord-Beveland een uithoek waar je maar moeilijk kon komen.
**
Ook de Tweede Wereldoorlog had op Noord-Beveland minder ernstige gevolgen dan op veel andere plaatsen. Alhoewel het in het najaar van 1944 toch nog even spannend werd. Noord-Beveland werd namelijk in november van dat jaar bevrijd maar Schouwen-Duiveland, aan de overkant van de Oosterschelde, was nog in handen van de Duitsers, zodat het eiland in de frontlinie kwam te liggen en te maken kreeg met grote aantallen geallieerde troepen. Gelukkig kwam het niet tot hevige gevechten, met mogelijk fatale gevolgen voor de plaatselijke bevolking.
De watersnoodramp van 1 februari 1953 ging niet aan Noord-Beveland voorbij, hoewel het eiland met 50 dodelijke slachtoffers minder zwaar werd getroffen dan bijvoorbeeld Schouwen-Duiveland of Tholen. Bijna al die slachtoffers vielen in het zuidelijke deel, waar rond het dorp Kortgene de dijken op diverse plaatsen bezweken en verschillende polders onder water kwamen te staan.
Kaart van Zeeland omstreeks 1930
voor de uitvoering van het Deltaplan
Noord-Beveland is hier nog een eiland.
*******
http://islas.ruudbijlsma.nl/
***
De verwoesting was zo compleet dat er voorlopig geen pogingen werden gedaan om de dijken te herstellen en de dorpen weer op te bouwen. Pas in 1598 keerden de eerste pioniers naar het eiland terug om de schorren te weer bedijken, allereerst aan de oostkant waar, ongeveer op de plaats van de vroegere dorpen, Kats en Colijnsplaat werden gesticht. In de loop van de zeventiende eeuw werkten de dijkenbouwers gestaag naar het westen. Rond 1685 was de herovering van Noord-Beveland op de zee in grote lijnen voltooid.
Kaart van Zeeland omstreeks 1650
waarop te zien is dat het
oostelijk deel van Noord,Beveland
alweer bedijkt is.
***
De Tachtigjarige Oorlog, die op de buureilanden Walcheren en Zuid-Beveland voor veel ellende zorgde, ging aan Noord-Beveland voorbij omdat het eiland immers voor het grootste deel van die periode onder water stond en onbewoond was. Maar ook in de jaren en eeuwen daarna, toen Noord-Beveland door verdere bedijkingen geleidelijk groeide tot de huidige vorm en omvang, gebeurde er betrekkelijk weinig. De landbouw ontwikkelde zich voorspoedig, met als belangrijkste producten meekrap en later vooral suikerbieten. Colijnsplaat was een belangrijke haven vanwaar beurtschippers lading naar de omliggende eilanden vervoerden. Maar door de geïsoleerde ligging van Noord-Beveland groeide geen van de dorpen op het eiland uit tot een belangrijke stad.
**
Die geïsoleerde ligging bleef er tot diep in de 20e eeuw de oorzaak van dat het wereldgebeuren grotendeels aan Noord-Beveland voorbijging. Toen aan het eind van de 19e eeuw verschillende Zeeuwse eilanden zoals Sint Philipsland, Zuid-Beveland en Walcheren met het vasteland werden verbonden en je vanaf 1872 zelfs met de trein helemaal naar Vlissingen kon reizen bleef Noord-Beveland een uithoek waar je maar moeilijk kon komen.
**
Ook de Tweede Wereldoorlog had op Noord-Beveland minder ernstige gevolgen dan op veel andere plaatsen. Alhoewel het in het najaar van 1944 toch nog even spannend werd. Noord-Beveland werd namelijk in november van dat jaar bevrijd maar Schouwen-Duiveland, aan de overkant van de Oosterschelde, was nog in handen van de Duitsers, zodat het eiland in de frontlinie kwam te liggen en te maken kreeg met grote aantallen geallieerde troepen. Gelukkig kwam het niet tot hevige gevechten, met mogelijk fatale gevolgen voor de plaatselijke bevolking.
De watersnoodramp van 1 februari 1953 ging niet aan Noord-Beveland voorbij, hoewel het eiland met 50 dodelijke slachtoffers minder zwaar werd getroffen dan bijvoorbeeld Schouwen-Duiveland of Tholen. Bijna al die slachtoffers vielen in het zuidelijke deel, waar rond het dorp Kortgene de dijken op diverse plaatsen bezweken en verschillende polders onder water kwamen te staan.
Kaart van Zeeland omstreeks 1930
voor de uitvoering van het Deltaplan
Noord-Beveland is hier nog een eiland.
*******
http://islas.ruudbijlsma.nl/
als je je zelf niet helpt
een ander kan dat niet
een ander kan dat niet
-
majke - Lid geworden op: 01 jan 2005, 00:20
- Locatie: europa
Noord-Beveland en het Deltaplan
**
De uitvoering van het Deltaplan bracht een enorme ommekeer teweeg voor Noord-Beveland. In nauwelijks twintig jaar werd het eiland, door maar liefst vier nieuwe oeververbindingen, van een afgelegen uithoek tot het centrum van de provincie Zeeland. Allereerst werd in 1960 aan de oostkant van het eiland de Zandkreek afgesloten door een 830 meter lange dam. Door de sluiting van die dam op 3 mei 1960 kwam er een eind aan de eilandstatus van Noord-Beveland. Het veer tussen Kortgene en Wolphaartsdijk, eeuwenlang de enige verbinding van Noord-Beveland met de buitenwereld, kon worden opgeheven toen op 1 oktober 1960 de nieuwe verkeersweg over de Zandkreekdam geopend werd.
**
Het jaar daarop werd het Veerse Gat, aan de westkant van Noord-Beveland, afgesloten en nu was het eiland ook direct verbonden met Walcheren. Dit was een veel omvangrijker werk dan de afsluiting van de Zandkreek, omdat het Veerse Gat veel breder was en de getijstromen er sterker waren. Om te voorkomen dat die stromingen steeds krachtiger werden naarmate de bouw van de dam vorderde werd voor het eerst gebruik gemaakt van zogenaamde doorlaatcaissons. Dit waren holle betonnen bakken ter grootte van een flatgebouw van zeven verdiepingen die elders waren gebouwd en drijvend naar hun plaats in de dam werden getransporteerd, waar ze op een vooraf op de zeebodem aangebrachte drempel werden afgezonken. Het water stroomde dwars door de caissons heen en pas toen de laatste geplaatst was werden de stalen schuiven in de caissons neergelaten om de dam definitief te sluiten. De plaatsing van de laatste caisson op 21 april 1961, in aanwezigheid van koningin Juliana, werd rechtstreeks uitgezonden op de Nederlandse televisie met vanuit de lucht gemaakte beelden, een unicum in die tijd. De Veerse Dam is in totaal 2,8 kilometer lang.
**
Hiermee was het zogenaamde Drie Eilandenplan, dat al dateerde uit de jaren dertig, uiteindelijk gerealiseerd en waren Walcheren en Noord- en Zuid-Beveland met elkaar verbonden. Daar bleef het niet bij, want ruim vier jaar later, op 15 december 1965, werd de Zeelandbrug geopend. Deze brug, die met een lengte van ruim 5 kilometer bij de oplevering de langste brug van Europa was, overspant de Oosterschelde en verbindt Noord-Beveland met Schouwen-Duiveland. De Zeelandbrug was in feite geen onderdeel van het Deltaplan, maar werd gebouwd op initiatief van de provincie Zeeland om de verbinding tussen Rotterdam en Middelburg en Vlissingen aanzienlijk te bekorten.
Satellietfoto van Noord-Beveland (bron: NLR / ESA
**
Tenslotte werd op 4 oktober 1986 de Oosterscheldekering geopend door koningin Beatrix, het sluitstuk van het Deltaplan in Zeeland. Meer over deze stormvloedkering op de pagina van Neeltje Jans. Vandaag de dag lopen er dus twee belangrijke doorgaande verkeersroutes over Noord-Beveland: aan de westkant de N57 over de Oosterscheldekering en de Veerse Dam, en aan de oostkant de N256 over de Zeelandbrug en de Zandkreekdam. Op het eiland zelf worden die twee onderling verbonden door de N255, zodat je nu Noord-Beveland met recht een knooppunt in het verkeer in Zeeland mag noemen. Met als gevolg dat de meeste bezoekers in een paar minuten over het eiland razen, zonder er eigenlijk iets van te hebben gezien.
*****************************************
Een snel rondje Noord-Beveland
Ik benader Noord-Beveland vanaf Walcheren, via de Veerse Dam dus. Hoewel het Veerse Gat hier bijna drie kilometer breed is heb je niet echt het idee naar een eiland te gaan. Op de kern van de caissonafsluiting uit 1961 is namelijk een zeer breed dijklichaam aangelegd, met een paar mooie stranden aan de Noordzeekant. Die worden overigens vanaf de weg aan het oog onttrokken door een met helmgras begroeide helling, waardoor de dam eigenlijk lijkt op een voortzetting van de normale kustlijn en dat was ook precies de bedoeling. Daardoor oogt het allemaal niet zo spectaculair als je over zo'n dam rijdt; de werkelijke omvang van de Deltawerken komt eigenlijk pas goed tot uiting als je ze vanuit de lucht bekijkt.
Mijn eerste stop op Noord-Beveland is Kamperland, het meest westelijke dorp op het eiland. Hier, op de uiterste westpunt, liggen de Kamperlandse Duintjes, het enige duin- en strandgebied dat het eiland rijk is en dat nu aansluit op de nieuwe stranden die bij de Veerse Dam zijn ontstaan. Het dorp zelf ligt aan het Veerse Meer, achter de dam en recht tegenover Veere op Walcheren. Tussen beide plaatsen bestond sinds jaar en dag een veerdienst, reden waarom de hoofdstraat van het dorp de Veerweg heet. Die veerpont vaart nog steeds, maar nu alleen nog maar in het toeristenseizoen.
De geschiedenis van Kamperland vertoont veel overeenkomst met die van de andere dorpen op Noord-Beveland. Al in de tiende eeuw woonden hier mensen en in 1170 werd 'Campen' reeds vermeld als een zelfstandige parochie. De Sint Felixvloed van 1530 verwoestte echter alles en pas in 1699 werd het gebied weer ingepolderd. Op de plaats van het oude Campen werd toen het huidige dorp Kamperland gesticht.
**
De Veerweg de hoofdstraat van Kamperland.
***
Vandaag de dag is Kamperland een populaire toeristenplaats met een grote jachthaven en diverse bungalowparken. Maar verder is er, mede door de relatief korte geschiedenis, niet zo veel te zien en dus verlaat ik het dorp in zuidelijke richting via de -hoe kan het anders- Sint Felixweg. Deze voert me langs het Veerse Meer naar de Goudplaat, het meest zuidelijke puntje van Noord-Beveland.
Tijdens de rit krijg ik een idee van wat de uitvoering van het Deltaplan voor dit gebied betekend heeft. Want nadat de Zandkreek en het Veerse Gat door dammen waren afgesloten vormden de voormalige zeearmen het Veerse Meer, een binnenwater dat met een oppervlakte van meer dan 2.000 hectare en een totale oeverlengte van 55 kilometer ideale mogelijkheden biedt voor de waterrecreatie. Elk dorp langs het meer beschikt tegenwoordig dan ook over een goed uitgeruste jachthaven.
**
Het Veerse meer bij Kemperland.
**************
http://islas.ruudbijlsma.nl/
morgen verder
**
De uitvoering van het Deltaplan bracht een enorme ommekeer teweeg voor Noord-Beveland. In nauwelijks twintig jaar werd het eiland, door maar liefst vier nieuwe oeververbindingen, van een afgelegen uithoek tot het centrum van de provincie Zeeland. Allereerst werd in 1960 aan de oostkant van het eiland de Zandkreek afgesloten door een 830 meter lange dam. Door de sluiting van die dam op 3 mei 1960 kwam er een eind aan de eilandstatus van Noord-Beveland. Het veer tussen Kortgene en Wolphaartsdijk, eeuwenlang de enige verbinding van Noord-Beveland met de buitenwereld, kon worden opgeheven toen op 1 oktober 1960 de nieuwe verkeersweg over de Zandkreekdam geopend werd.
**
Het jaar daarop werd het Veerse Gat, aan de westkant van Noord-Beveland, afgesloten en nu was het eiland ook direct verbonden met Walcheren. Dit was een veel omvangrijker werk dan de afsluiting van de Zandkreek, omdat het Veerse Gat veel breder was en de getijstromen er sterker waren. Om te voorkomen dat die stromingen steeds krachtiger werden naarmate de bouw van de dam vorderde werd voor het eerst gebruik gemaakt van zogenaamde doorlaatcaissons. Dit waren holle betonnen bakken ter grootte van een flatgebouw van zeven verdiepingen die elders waren gebouwd en drijvend naar hun plaats in de dam werden getransporteerd, waar ze op een vooraf op de zeebodem aangebrachte drempel werden afgezonken. Het water stroomde dwars door de caissons heen en pas toen de laatste geplaatst was werden de stalen schuiven in de caissons neergelaten om de dam definitief te sluiten. De plaatsing van de laatste caisson op 21 april 1961, in aanwezigheid van koningin Juliana, werd rechtstreeks uitgezonden op de Nederlandse televisie met vanuit de lucht gemaakte beelden, een unicum in die tijd. De Veerse Dam is in totaal 2,8 kilometer lang.
**
Hiermee was het zogenaamde Drie Eilandenplan, dat al dateerde uit de jaren dertig, uiteindelijk gerealiseerd en waren Walcheren en Noord- en Zuid-Beveland met elkaar verbonden. Daar bleef het niet bij, want ruim vier jaar later, op 15 december 1965, werd de Zeelandbrug geopend. Deze brug, die met een lengte van ruim 5 kilometer bij de oplevering de langste brug van Europa was, overspant de Oosterschelde en verbindt Noord-Beveland met Schouwen-Duiveland. De Zeelandbrug was in feite geen onderdeel van het Deltaplan, maar werd gebouwd op initiatief van de provincie Zeeland om de verbinding tussen Rotterdam en Middelburg en Vlissingen aanzienlijk te bekorten.
Satellietfoto van Noord-Beveland (bron: NLR / ESA
**
Tenslotte werd op 4 oktober 1986 de Oosterscheldekering geopend door koningin Beatrix, het sluitstuk van het Deltaplan in Zeeland. Meer over deze stormvloedkering op de pagina van Neeltje Jans. Vandaag de dag lopen er dus twee belangrijke doorgaande verkeersroutes over Noord-Beveland: aan de westkant de N57 over de Oosterscheldekering en de Veerse Dam, en aan de oostkant de N256 over de Zeelandbrug en de Zandkreekdam. Op het eiland zelf worden die twee onderling verbonden door de N255, zodat je nu Noord-Beveland met recht een knooppunt in het verkeer in Zeeland mag noemen. Met als gevolg dat de meeste bezoekers in een paar minuten over het eiland razen, zonder er eigenlijk iets van te hebben gezien.
*****************************************
Een snel rondje Noord-Beveland
Ik benader Noord-Beveland vanaf Walcheren, via de Veerse Dam dus. Hoewel het Veerse Gat hier bijna drie kilometer breed is heb je niet echt het idee naar een eiland te gaan. Op de kern van de caissonafsluiting uit 1961 is namelijk een zeer breed dijklichaam aangelegd, met een paar mooie stranden aan de Noordzeekant. Die worden overigens vanaf de weg aan het oog onttrokken door een met helmgras begroeide helling, waardoor de dam eigenlijk lijkt op een voortzetting van de normale kustlijn en dat was ook precies de bedoeling. Daardoor oogt het allemaal niet zo spectaculair als je over zo'n dam rijdt; de werkelijke omvang van de Deltawerken komt eigenlijk pas goed tot uiting als je ze vanuit de lucht bekijkt.
Mijn eerste stop op Noord-Beveland is Kamperland, het meest westelijke dorp op het eiland. Hier, op de uiterste westpunt, liggen de Kamperlandse Duintjes, het enige duin- en strandgebied dat het eiland rijk is en dat nu aansluit op de nieuwe stranden die bij de Veerse Dam zijn ontstaan. Het dorp zelf ligt aan het Veerse Meer, achter de dam en recht tegenover Veere op Walcheren. Tussen beide plaatsen bestond sinds jaar en dag een veerdienst, reden waarom de hoofdstraat van het dorp de Veerweg heet. Die veerpont vaart nog steeds, maar nu alleen nog maar in het toeristenseizoen.
De geschiedenis van Kamperland vertoont veel overeenkomst met die van de andere dorpen op Noord-Beveland. Al in de tiende eeuw woonden hier mensen en in 1170 werd 'Campen' reeds vermeld als een zelfstandige parochie. De Sint Felixvloed van 1530 verwoestte echter alles en pas in 1699 werd het gebied weer ingepolderd. Op de plaats van het oude Campen werd toen het huidige dorp Kamperland gesticht.
**
De Veerweg de hoofdstraat van Kamperland.
***
Vandaag de dag is Kamperland een populaire toeristenplaats met een grote jachthaven en diverse bungalowparken. Maar verder is er, mede door de relatief korte geschiedenis, niet zo veel te zien en dus verlaat ik het dorp in zuidelijke richting via de -hoe kan het anders- Sint Felixweg. Deze voert me langs het Veerse Meer naar de Goudplaat, het meest zuidelijke puntje van Noord-Beveland.
Tijdens de rit krijg ik een idee van wat de uitvoering van het Deltaplan voor dit gebied betekend heeft. Want nadat de Zandkreek en het Veerse Gat door dammen waren afgesloten vormden de voormalige zeearmen het Veerse Meer, een binnenwater dat met een oppervlakte van meer dan 2.000 hectare en een totale oeverlengte van 55 kilometer ideale mogelijkheden biedt voor de waterrecreatie. Elk dorp langs het meer beschikt tegenwoordig dan ook over een goed uitgeruste jachthaven.
**
Het Veerse meer bij Kemperland.
**************
http://islas.ruudbijlsma.nl/
morgen verder
als je je zelf niet helpt
een ander kan dat niet
een ander kan dat niet
-
majke - Lid geworden op: 01 jan 2005, 00:20
- Locatie: europa
De Goudplaat illustreert de grote veranderingen die zich de laatste halve eeuw hier voltrokken hebben misschien wel het best. Ooit was dit een kale zandplaat, omspoeld door het zoute water van het Veerse Gat, bij eb droogvallend en bij vloed grotendeels onder water. Nu is het een stil en weelderig begroeid natuurgebied waar Przewalskipaarden zouden lopen, al heb ik die tijdens mijn wandeling over de Goudplaat niet gezien.
Er liggen hier liggen in het Veerse Meer eilanden met intrigerende namen, zoals bijvoorbeeld Aardbeieneiland en Haringvreter. Eilanden die er bij wijze van spreken om vragen om verkend te worden, maar als je geen boot hebt kom je er niet. Naar Haringvreter, een naam die dateert uit de tijd dat dit nog een zandbank was waar zeehonden zich graag ophielden, worden naar het schijnt regelmatig excursies georganiseerd, maar daar ontbreekt mij helaas de tijd voor. Zeehonden zijn er uiteraard niet meer; het eiland schijnt tegenwoordig bevolkt te worden door wilde paarden. Aardbeieneiland -hoe het aan zijn naam komt heb ik vooralsnog niet kunnen achterhalen- schijnt een nogal onbegaanbare wildernis te zijn. Het klinkt wel spannend allemaal!
****
Weelderige begroeing op het Goudplaat
****
Aardbeieneiland gezien vanaf de Goudplaat.
****
De toegangsweg naar de Goudplaat
moeilijk voor testellen dat dit eens een
kale zandbank was.
***
Zicht op het intrigerende Eiland Haringvreter.
****
Na een rustgevende wandeling over de Goudplaat verlaat ik dit mooie natuurgebied en zet koers naar Kortgene, de enige plaats op het eiland die ooit stadsrechten kreeg. Dit is het gedeelte van Noord-Beveland dat tijdens de watersnoodramp van 1953 het zwaarst getroffen werd. Nadat in de vroege ochtend van 1 februari de zeedijk op twee plaatsen bezweek stroomde het water de polders binnen. De binnendijken rond de polders konden het water niet tegenhouden en bijna de hele zuidkant van het eiland langs de Zandkreek werd overstroomd. Alle dodelijke slachtoffers van de ramp die op Noord-Beveland te betreuren waren, 50 in totaal, vielen hier rond Kortgene.
De slechte toestand van de dijken hier had tot gevolg dat de uitvoering van het Drie Eilandenplan, dat al dateerde uit de jaren dertig van de vorige eeuw, als een van de eerste onderdelen van het Deltaplan werd aangepakt. Door twee sterke afsluitdammen van samen nog geen vier kilometer lengte te bouwen verviel namelijk de noodzaak om de in totaal ruim 55 kilometer aan dijken langs het Veerse Gat en de Zandkreek op de vereiste Deltahoogte en -sterkte te brengen. Bovendien kon ervaring worden opgedaan voor de afsluiting van de veel grotere zeegaten, zoals het Haringvliet en de Grevelingen.
*******
http://islas.ruudbijlsma.nl/
Er liggen hier liggen in het Veerse Meer eilanden met intrigerende namen, zoals bijvoorbeeld Aardbeieneiland en Haringvreter. Eilanden die er bij wijze van spreken om vragen om verkend te worden, maar als je geen boot hebt kom je er niet. Naar Haringvreter, een naam die dateert uit de tijd dat dit nog een zandbank was waar zeehonden zich graag ophielden, worden naar het schijnt regelmatig excursies georganiseerd, maar daar ontbreekt mij helaas de tijd voor. Zeehonden zijn er uiteraard niet meer; het eiland schijnt tegenwoordig bevolkt te worden door wilde paarden. Aardbeieneiland -hoe het aan zijn naam komt heb ik vooralsnog niet kunnen achterhalen- schijnt een nogal onbegaanbare wildernis te zijn. Het klinkt wel spannend allemaal!
****
Weelderige begroeing op het Goudplaat
****
Aardbeieneiland gezien vanaf de Goudplaat.
****
De toegangsweg naar de Goudplaat
moeilijk voor testellen dat dit eens een
kale zandbank was.
***
Zicht op het intrigerende Eiland Haringvreter.
****
Na een rustgevende wandeling over de Goudplaat verlaat ik dit mooie natuurgebied en zet koers naar Kortgene, de enige plaats op het eiland die ooit stadsrechten kreeg. Dit is het gedeelte van Noord-Beveland dat tijdens de watersnoodramp van 1953 het zwaarst getroffen werd. Nadat in de vroege ochtend van 1 februari de zeedijk op twee plaatsen bezweek stroomde het water de polders binnen. De binnendijken rond de polders konden het water niet tegenhouden en bijna de hele zuidkant van het eiland langs de Zandkreek werd overstroomd. Alle dodelijke slachtoffers van de ramp die op Noord-Beveland te betreuren waren, 50 in totaal, vielen hier rond Kortgene.
De slechte toestand van de dijken hier had tot gevolg dat de uitvoering van het Drie Eilandenplan, dat al dateerde uit de jaren dertig van de vorige eeuw, als een van de eerste onderdelen van het Deltaplan werd aangepakt. Door twee sterke afsluitdammen van samen nog geen vier kilometer lengte te bouwen verviel namelijk de noodzaak om de in totaal ruim 55 kilometer aan dijken langs het Veerse Gat en de Zandkreek op de vereiste Deltahoogte en -sterkte te brengen. Bovendien kon ervaring worden opgedaan voor de afsluiting van de veel grotere zeegaten, zoals het Haringvliet en de Grevelingen.
*******
http://islas.ruudbijlsma.nl/
als je je zelf niet helpt
een ander kan dat niet
een ander kan dat niet
-
majke - Lid geworden op: 01 jan 2005, 00:20
- Locatie: europa
Vandaag de dag herinnert hier niets meer aan die rampzalige gebeurtenissen van ruim een halve eeuw geleden. Het landschap is weids en leeg en je vraagt je hier af wie er bedacht heeft dat Nederland een van de dichtstbevolkte landen ter wereld is. In deze rust en weidsheid worden een T-kruising met een rood-wit hek een een straatnaambord, triviale zaken die ons elders niet zouden opvallen, opeens tot opmerkelijke elementen in het landschap.
De Stekeldijk,onderweg van Kamperland naar Kortgene.
**
Een paar minuten later ben ik in Kortgene, een stadje waarvan men zegt dat de inwoners er van oudsher minder streng van geloof waren dan de andere Noord-Bevelanders. Wellicht omdat door de veerdienst naar Wolphaartsdijk hier de invloed van buiten sterker voelbaar was dan elders. De jeugd mocht hier dansen in de cafés en eens per jaar was er zelfs kermis. Zulke lichtzinnigheid werd in de andere plaatsen met afkeuring bekeken.
**
Kortgene gezien vanaf de haven met de 15e-eeuwse Kerktoren
die anderhalve eeuw van oversrtromig overleefde.
***
Een dappere toren
**
Toen de Sint Felixvloed in 1530 over Noord-Beveland raasde en alles verwoestte, bleef de kerktoren van Kortgene overeind staan. Ook de Allerheiligenvloed van 1532 kreeg de toren niet klein. Meer dan anderhalve eeuw weerstond de toren, als een eenzaam baken op de ondergelopen schorren, de krachten van zee en wind. Toen in 1684 het gebied van Kortgene weer werd bedijkt bleek de conditie van de toren nog zo goed dat ze in ere kon worden hersteld en er werd nieuw schip aangebouwd. De toren van Kortgene is daarmee het oudste bouwwerk op Noord-Beveland.
**
De grote moderne woningen aan de haven, elk voorzien van een eigen aanlegplaats met vaak een niet goedkoop uitziende boot voor de deur, alsmede het hoge BMW- en Audi-gehalte van het wagenpark hier, doet vermoeden dat sinds die tijd de invloeden van buiten alleen maar zijn toegenomen, wat waarschijnlijk de gemiddelde godvrezendheid van de bevolking niet ten goede gekomen zal zijn. Want vandaag de dag is Zeeland immers Recreatieland, gericht op het vermaak op, aan of in het water en alles wat dat met zich meebrengt. Winkels open op zondag, bars en disco's, schaars geklede watersporters en zelfs naaktrecreatie, het zal menig streng gelovig Noord-Bevelander nog wel eens bedenkelijk doen fronsen, ondanks al het geld dat de toeristen in het laatje brengen.
**
Van Kortgene ga ik naar Kats, een rustig dorpje aan de oostkant van het eiland. Het middeleeuwse Kats ging door de stormvloeden van 1530 en 1532 ten onder. Het werd in 1598 opnieuw gesticht, maar bleef een bescheiden plaatsje. Er is nu een flinke jachthaven aan de Oosterschelde, even buiten het dorp, een kerkje uit 1687, een aardig straatje langs de dijk dat -heel verrassend- Dijkstraat blijkt te heten en dan heb je het wel zo'n beetje gehad.
**
De Dijkstraatin Kats
**
Ik ben er dan ook snel uitgekeken en zet koers naar Colijnsplaat, een van de oudste vestigingsplaatsen in de Zeeuwse delta. Al in de tweede eeuw n.Chr. was hier een Romeinse nederzetting met de naam Ganuenta. Er stond een aan de godin Nehalennia gewijde tempel, waarvan in de afgelopen decennia ongeveer 200 overblijfselen in de vorm van beelden en altaarstenen uit het water van de Oosterschelde werden opgevist. Nehalennia was de godin van de vruchtbaarheid en de overvloed, maar was ook bekend als de beschermvrouwe van de zeevaarders, wat haar populariteit onder de Romeinen in deze streken wellicht verklaart. Want ook bij Domburg op het huidige Walcheren heeft een aan haar gewijd heiligdom gestaan.
**
Het huidige Colijnsplaat werd gesticht in 1598 en werd zeer planmatig, aangelegd, met een rechthoekig stratenplan. Alles werd vooraf tot in detail vastgelegd, van de ligging van de straten tot aan de te gebruiken bouwmaterialen, wat heel bijzonder was voor die tijd. Belangrijk voor de ontwikkeling van Colijnsplaat was de haven, die in 1599 in gebruik werd genomen. Van hieruit werden de Noord-Bevelandse landbouwproducten naar de andere eilanden verscheept en vertrok ook de veerdienst naar Zierikzee aan de overkant van de Oosterschelde. Met de opening van de Zeelandbrug in 1965 werd deze veerdienst overbodig.
***
De vlag van Noord-Beveland bestaat pas sinds 1976, nadat per 1 januari 1975 de gemeenten Wissenkerke en Kortgene waren gefuseerd tot de nieuwe gemeente Noord-Beveland en het eiland voor het eerst één bestuurlijke eenheid werd. De vlag toont het wapen van de nieuwe gemeente op een wit veld, geflankeerd door een verticale rode baan. Elementen uit de vlaggen van de vroegere gemeenten, zoals de zespuntige sterren van Kortgene en de rode gesp van Wissenkerke, zijn in wapen en vlag van de nieuwe gemeente overgenomen.
***
http://islas.ruudbijlsma.nl/
De Stekeldijk,onderweg van Kamperland naar Kortgene.
**
Een paar minuten later ben ik in Kortgene, een stadje waarvan men zegt dat de inwoners er van oudsher minder streng van geloof waren dan de andere Noord-Bevelanders. Wellicht omdat door de veerdienst naar Wolphaartsdijk hier de invloed van buiten sterker voelbaar was dan elders. De jeugd mocht hier dansen in de cafés en eens per jaar was er zelfs kermis. Zulke lichtzinnigheid werd in de andere plaatsen met afkeuring bekeken.
**
Kortgene gezien vanaf de haven met de 15e-eeuwse Kerktoren
die anderhalve eeuw van oversrtromig overleefde.
***
Een dappere toren
**
Toen de Sint Felixvloed in 1530 over Noord-Beveland raasde en alles verwoestte, bleef de kerktoren van Kortgene overeind staan. Ook de Allerheiligenvloed van 1532 kreeg de toren niet klein. Meer dan anderhalve eeuw weerstond de toren, als een eenzaam baken op de ondergelopen schorren, de krachten van zee en wind. Toen in 1684 het gebied van Kortgene weer werd bedijkt bleek de conditie van de toren nog zo goed dat ze in ere kon worden hersteld en er werd nieuw schip aangebouwd. De toren van Kortgene is daarmee het oudste bouwwerk op Noord-Beveland.
**
De grote moderne woningen aan de haven, elk voorzien van een eigen aanlegplaats met vaak een niet goedkoop uitziende boot voor de deur, alsmede het hoge BMW- en Audi-gehalte van het wagenpark hier, doet vermoeden dat sinds die tijd de invloeden van buiten alleen maar zijn toegenomen, wat waarschijnlijk de gemiddelde godvrezendheid van de bevolking niet ten goede gekomen zal zijn. Want vandaag de dag is Zeeland immers Recreatieland, gericht op het vermaak op, aan of in het water en alles wat dat met zich meebrengt. Winkels open op zondag, bars en disco's, schaars geklede watersporters en zelfs naaktrecreatie, het zal menig streng gelovig Noord-Bevelander nog wel eens bedenkelijk doen fronsen, ondanks al het geld dat de toeristen in het laatje brengen.
**
Van Kortgene ga ik naar Kats, een rustig dorpje aan de oostkant van het eiland. Het middeleeuwse Kats ging door de stormvloeden van 1530 en 1532 ten onder. Het werd in 1598 opnieuw gesticht, maar bleef een bescheiden plaatsje. Er is nu een flinke jachthaven aan de Oosterschelde, even buiten het dorp, een kerkje uit 1687, een aardig straatje langs de dijk dat -heel verrassend- Dijkstraat blijkt te heten en dan heb je het wel zo'n beetje gehad.
**
De Dijkstraatin Kats
**
Ik ben er dan ook snel uitgekeken en zet koers naar Colijnsplaat, een van de oudste vestigingsplaatsen in de Zeeuwse delta. Al in de tweede eeuw n.Chr. was hier een Romeinse nederzetting met de naam Ganuenta. Er stond een aan de godin Nehalennia gewijde tempel, waarvan in de afgelopen decennia ongeveer 200 overblijfselen in de vorm van beelden en altaarstenen uit het water van de Oosterschelde werden opgevist. Nehalennia was de godin van de vruchtbaarheid en de overvloed, maar was ook bekend als de beschermvrouwe van de zeevaarders, wat haar populariteit onder de Romeinen in deze streken wellicht verklaart. Want ook bij Domburg op het huidige Walcheren heeft een aan haar gewijd heiligdom gestaan.
**
Het huidige Colijnsplaat werd gesticht in 1598 en werd zeer planmatig, aangelegd, met een rechthoekig stratenplan. Alles werd vooraf tot in detail vastgelegd, van de ligging van de straten tot aan de te gebruiken bouwmaterialen, wat heel bijzonder was voor die tijd. Belangrijk voor de ontwikkeling van Colijnsplaat was de haven, die in 1599 in gebruik werd genomen. Van hieruit werden de Noord-Bevelandse landbouwproducten naar de andere eilanden verscheept en vertrok ook de veerdienst naar Zierikzee aan de overkant van de Oosterschelde. Met de opening van de Zeelandbrug in 1965 werd deze veerdienst overbodig.
***
De vlag van Noord-Beveland bestaat pas sinds 1976, nadat per 1 januari 1975 de gemeenten Wissenkerke en Kortgene waren gefuseerd tot de nieuwe gemeente Noord-Beveland en het eiland voor het eerst één bestuurlijke eenheid werd. De vlag toont het wapen van de nieuwe gemeente op een wit veld, geflankeerd door een verticale rode baan. Elementen uit de vlaggen van de vroegere gemeenten, zoals de zespuntige sterren van Kortgene en de rode gesp van Wissenkerke, zijn in wapen en vlag van de nieuwe gemeente overgenomen.
***
http://islas.ruudbijlsma.nl/
als je je zelf niet helpt
een ander kan dat niet
een ander kan dat niet
-
majke - Lid geworden op: 01 jan 2005, 00:20
- Locatie: europa
Het weidse polderlandschap
tussen Kamperland en Colijnplaat.
***
In 1960 werd hier bovendien een moderne visserijhaven aangelegd om de vissersvloot van Veere, die als gevolg van de definitieve afsluiting van het Veerse Gat moest uitwijken, een nieuwe thuishaven te geven. Tot dan toe had de visserij op Noord-Beveland geen rol van betekenis gespeeld, wat op zich merkwaardig is voor een eiland. Nu heeft Colijnsplaat zelfs zijn eigen visafslag, met de grootste garnalenomzet van Nederland.
**
Wandelend door de Voorstraat stuit ik tot mijn verrassing op het Solex Museum, geheel gewijd aan dit ooit mateloos populaire rijwiel met zijn hulpmotortje dat via een rol het voorwiel aandreef. In de jaren vijftig van de vorige eeuw vooral geliefd onder wat oudere dames, werd het later een soort van cult-vervoermiddel voor alternatieve jongeren, en nog later een gewild verzamelobject voor bezeten Solex-hobbyisten. Helaas is het museum gesloten, anders was ik er zeker even een kijkje gaan nemen.
**
Het Solex museum in Colijnplaat.
**
Na mijn wandeling door Colijnsplaat sta ik in dubio. Eigenlijk moet ik nu terug naar het westen, naar Wissenkerke, sinds 1975 de administratieve 'hoofdstad' van Noord-Beveland. Daar ben ik immers nog niet geweest. Aan de andere kant lonkt hier vlakbij de Zeelandbrug en het vooruitzicht van een koel drankje op een van de zonnige terrassen in de gezellige binnenstad van Zierikzee aan de overkant van de Oosterschelde, en daarna op tijd naar huis, vóór de avondspits in alle hevigheid losbarst.
De oude molen van Collijnsplaat
die merkwaardig genoeg
alleen aan de voorkant helder wit geschilderd is.
**
De Zeelandbrug, die met 50 elegante betonnen bogen de Oosterschelde overspant is, meer nog dan de Deltawerken, het symbool geworden van het moderne Zeeland. Met zijn 5.022 meter is het nog altijd de langste brug van Nederland. Met de auto rijd je nu in nog geen vijf minuten van Noord-Beveland naar Schouwen-Duiveland. Maar als je echt wilt weten hoe lang de brug is 'doe' je hem in omgekeerde richting, op de fiets dan wel te verstaan, met de hier meestal stevig waaiende zuidwester in je gezicht en zo nu en dan een vlaag regen ertussendoor!
De gebruikelijke rommel
in de vissershaven van Colijnsplaat
met de Zeelandsbrug op de achtergrond.
**
Vandaag is daar geen sprake van, de zon schijnt uitbundig en Zierikzee lonkt. Wissenkerke moet maar wachten tot een volgend bezoek...
****
De Zeelandbrug
Sierlijke bogen op V-vormige pijlers
over spannen de Oosterschelde.
*****
http://islas.ruudbijlsma.nl/
als je je zelf niet helpt
een ander kan dat niet
een ander kan dat niet
-
majke - Lid geworden op: 01 jan 2005, 00:20
- Locatie: europa
Een bijzonder eiland
****
Om verschillende redenen is het forteiland Pampus, ten oosten van Amsterdam gelegen, bijzonder. In de eerste plaats omdat dit het kleinste is van alle op deze site beschreven eilanden. Ten tweede omdat het, in tegenstelling tot (bijna) alle andere eilanden, volledig aangelegd is; een kunstmatig eiland dus. En ten derde omdat het, als onderdeel van de Stelling van Amsterdam, op de Werelderfgoedlijst van Unesco staat.
**
Pampus is overigens niet uniek. Er bestaat een tweede forteiland dat eveneens deel uitmaakt van de Stelling van Amsterdam. Dat ligt bij IJmuiden, in de monding van het Noordzeekanaal, dat tussen 1863 en 1876 werd gegraven om de haven van Amsterdam een rechtstreekse verbinding met de Noordzee te geven. Dit fort werd gebouwd van 1881 tot 1888 op de noordoever van het nieuwe kanaal. Toen in 1929 de monding van het kanaal werd verbreed werd het fort van het vasteland gescheiden en werd het dus een eiland. Omdat het eiland niet permanent bewoond wordt besteed ik er op deze site geen verdere aandacht aan. Maar de overeenkomst tussen deze twee forten, bij Muiden en IJmuiden die zowel de oude als de nieuwe toegang vanuit zee naar Amsterdam bewaken is te opvallend om niet te vermelden.
**
Zoals dat gebruikelijk is met militaire objecten is Pampus altijd omgeven geweest met een zekere geheimzinnigheid. Lange tijd was het strikt verboden gebied voor onbevoegden, ook toen het fort al lang niet meer als zodanig in gebruik was. Nu is Pampus toegankelijk voor ieder die er naartoe wil gaan, maar toch lijkt er nog iets van die geheimzinnige sfeer te zijn blijven hangen op het eiland.
**
Geen schot gelost
**
Forteiland Pampus werd eind 19e eeuw gebouwd als sluitstuk van de uit 42 forten bestaande verdedigingslinie rond Amsterdam, met als doel de hoofdstad te beschermen tegen een mogelijke (Duitse) aanval vanuit zee. Het eiland werd aangelegd op een natuurlijke ondiepte in de toenmalige Zuiderzee, welke met 45.000 kubieke meter zand werd opgehoogd. De bouw van het fort, die in totaal acht jaar in beslag nam en waarvoor ruim 3.800 palen moesten worden geheid, kostte het voor die tijd gigantische bedrag van ƒ 800.000,- (€ 365.000,-).
**
In 1895 werd het fort opgeleverd en overgedragen aan het Ministerie van Oorlog. Het was bedoeld voor een permanente bezetting door ruim 200 officieren en manschappen, maar alleen tijdens de mobilisatie voor de Eerste Wereldoorlog waren er daadwerkelijk zoveel militairen op het eiland gehuisvest. De verwachte aanval is echter nooit gekomen. Er is in oorlogstijd vanaf Pampus geen schot gelost.
**
Toen in 1932 de Afsluitdijk gereed kwam die de Zuiderzee afsloot van het buitenwater had het fort geen militaire waarde meer. In 1933 verliet de laatste fortwachter het eiland en werd het aan zijn lot overgelaten.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de stalen geschutskoepels met de vier zware 24 cm-kanonnen door de Duitsers gesloopt en verwijderd om het metaal te kunnen hergebruiken. Bovendien werd het eiland enkele malen gebruikt als oefendoel voor luchtbombardementen. In de jaren na de oorlog verviel het forteiland tot een geheimzinnige ruïne.
**
In 1986 werden plannen ontwikkeld om het eiland op te knappen en toegankelijk te maken voor het publiek. Daartoe werd de Stichting Pampus opgericht. Vijf jaar later konden de eerste bezoekers worden ontvangen. Tegenwoordig bezoeken jaarlijks zo'n 40.000 mensen het eiland en laten zich rondleiden door het nog altijd indrukwekkende fort, dat sinds 2003 de status van Rijksmonument heeft.
***
Een rondwandeling op Pampus
*******
Zoals het hoort bij een echt eiland kun je alleen per boot op Pampus komen. Rederij NACO verzorgt een veerdienst vanaf een steiger naast het Muiderslot, dat strategisch gelegen is aan de monding van de Vecht. Zodra de boot van wal gestoken is heb je achter een mooi zicht op de Grote Zeesluizen van Muiden, waar het 's zomers een komen en gaan is van boten en bootjes. Vóór doemt het eiland Pampus al snel op, een platte hoop zand met een huisje erop. Het oogt niet erg spectaculair. Na ongeveer 20 minuten legt de boot aan in het haventje van Pampus
**
Pampus vanuit het westen
het hele eiland op één foto
dat lukt niet met veel eilanden!
****
Voor Pampus liggen...
**
In de 17e eeuw moesten de VOC-schepen die zwaar beladen terugkeerden uit Indië met een soort drijvend droogdok, het zgn. scheepskameel, over de ondiepte van Pampus worden getild. Dat duurde zo'n 24 uur. In het zicht van de haven werd het geduld van de bemanningen, na een soms jarenlange reis, wel erg op de proef gesteld. Daarom brachten reders soms met kleine bootjes drank (en vrouwen) aan boord om de behouden thuiskomst alvast te kunnen vieren. Met als gevolg dat binnen de korte keren iedereen aan boord, net als het schip zelf, "voor Pampus lag"!
**
****
Om verschillende redenen is het forteiland Pampus, ten oosten van Amsterdam gelegen, bijzonder. In de eerste plaats omdat dit het kleinste is van alle op deze site beschreven eilanden. Ten tweede omdat het, in tegenstelling tot (bijna) alle andere eilanden, volledig aangelegd is; een kunstmatig eiland dus. En ten derde omdat het, als onderdeel van de Stelling van Amsterdam, op de Werelderfgoedlijst van Unesco staat.
**
Pampus is overigens niet uniek. Er bestaat een tweede forteiland dat eveneens deel uitmaakt van de Stelling van Amsterdam. Dat ligt bij IJmuiden, in de monding van het Noordzeekanaal, dat tussen 1863 en 1876 werd gegraven om de haven van Amsterdam een rechtstreekse verbinding met de Noordzee te geven. Dit fort werd gebouwd van 1881 tot 1888 op de noordoever van het nieuwe kanaal. Toen in 1929 de monding van het kanaal werd verbreed werd het fort van het vasteland gescheiden en werd het dus een eiland. Omdat het eiland niet permanent bewoond wordt besteed ik er op deze site geen verdere aandacht aan. Maar de overeenkomst tussen deze twee forten, bij Muiden en IJmuiden die zowel de oude als de nieuwe toegang vanuit zee naar Amsterdam bewaken is te opvallend om niet te vermelden.
**
Zoals dat gebruikelijk is met militaire objecten is Pampus altijd omgeven geweest met een zekere geheimzinnigheid. Lange tijd was het strikt verboden gebied voor onbevoegden, ook toen het fort al lang niet meer als zodanig in gebruik was. Nu is Pampus toegankelijk voor ieder die er naartoe wil gaan, maar toch lijkt er nog iets van die geheimzinnige sfeer te zijn blijven hangen op het eiland.
**
Geen schot gelost
**
Forteiland Pampus werd eind 19e eeuw gebouwd als sluitstuk van de uit 42 forten bestaande verdedigingslinie rond Amsterdam, met als doel de hoofdstad te beschermen tegen een mogelijke (Duitse) aanval vanuit zee. Het eiland werd aangelegd op een natuurlijke ondiepte in de toenmalige Zuiderzee, welke met 45.000 kubieke meter zand werd opgehoogd. De bouw van het fort, die in totaal acht jaar in beslag nam en waarvoor ruim 3.800 palen moesten worden geheid, kostte het voor die tijd gigantische bedrag van ƒ 800.000,- (€ 365.000,-).
**
In 1895 werd het fort opgeleverd en overgedragen aan het Ministerie van Oorlog. Het was bedoeld voor een permanente bezetting door ruim 200 officieren en manschappen, maar alleen tijdens de mobilisatie voor de Eerste Wereldoorlog waren er daadwerkelijk zoveel militairen op het eiland gehuisvest. De verwachte aanval is echter nooit gekomen. Er is in oorlogstijd vanaf Pampus geen schot gelost.
**
Toen in 1932 de Afsluitdijk gereed kwam die de Zuiderzee afsloot van het buitenwater had het fort geen militaire waarde meer. In 1933 verliet de laatste fortwachter het eiland en werd het aan zijn lot overgelaten.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de stalen geschutskoepels met de vier zware 24 cm-kanonnen door de Duitsers gesloopt en verwijderd om het metaal te kunnen hergebruiken. Bovendien werd het eiland enkele malen gebruikt als oefendoel voor luchtbombardementen. In de jaren na de oorlog verviel het forteiland tot een geheimzinnige ruïne.
**
In 1986 werden plannen ontwikkeld om het eiland op te knappen en toegankelijk te maken voor het publiek. Daartoe werd de Stichting Pampus opgericht. Vijf jaar later konden de eerste bezoekers worden ontvangen. Tegenwoordig bezoeken jaarlijks zo'n 40.000 mensen het eiland en laten zich rondleiden door het nog altijd indrukwekkende fort, dat sinds 2003 de status van Rijksmonument heeft.
***
Een rondwandeling op Pampus
*******
Zoals het hoort bij een echt eiland kun je alleen per boot op Pampus komen. Rederij NACO verzorgt een veerdienst vanaf een steiger naast het Muiderslot, dat strategisch gelegen is aan de monding van de Vecht. Zodra de boot van wal gestoken is heb je achter een mooi zicht op de Grote Zeesluizen van Muiden, waar het 's zomers een komen en gaan is van boten en bootjes. Vóór doemt het eiland Pampus al snel op, een platte hoop zand met een huisje erop. Het oogt niet erg spectaculair. Na ongeveer 20 minuten legt de boot aan in het haventje van Pampus
**
Pampus vanuit het westen
het hele eiland op één foto
dat lukt niet met veel eilanden!
****
Voor Pampus liggen...
**
In de 17e eeuw moesten de VOC-schepen die zwaar beladen terugkeerden uit Indië met een soort drijvend droogdok, het zgn. scheepskameel, over de ondiepte van Pampus worden getild. Dat duurde zo'n 24 uur. In het zicht van de haven werd het geduld van de bemanningen, na een soms jarenlange reis, wel erg op de proef gesteld. Daarom brachten reders soms met kleine bootjes drank (en vrouwen) aan boord om de behouden thuiskomst alvast te kunnen vieren. Met als gevolg dat binnen de korte keren iedereen aan boord, net als het schip zelf, "voor Pampus lag"!
**
als je je zelf niet helpt
een ander kan dat niet
een ander kan dat niet
-
majke - Lid geworden op: 01 jan 2005, 00:20
- Locatie: europa
Hier begint de eigenlijke rondwandeling, op het enige stukje weg dat het eiland rijk is. Komende vanaf de haven kun je drie kanten op: linksaf naar de woning van de fortwachters, rechtsaf naar het restaurant 'Het Scheepskameel' en rechtdoor naar het fort. De hele weg is overigens slechts enkele tientallen meters lang.
Ik neem de weg rechtdoor die naar de ingang van het fort leidt. Hier moet je opnieuw kiezen. Je kunt een wandeling rond het hele eiland maken, of naar beneden afdalen, het eigenlijke fort in. Ik kies voor het laatste. Een paar stenen trappen leiden je een vreemde, geheimzinnige wereld binnen die aan een onderaards grottencomplex doet denken.
**
Het is leuk om zelf door de ongeveer tachtig schaars verlichte ruimtes in het fort te dwalen. Maar als je hier voor de eerste keer bent is het zeker aan te raden je aan te sluiten bij de gratis rondleiding (is bij de prijs van de overtocht inbegrepen), zodat je wat meer te weten komt over de geschiedenis van dit imposante bouwwerk.
**
De weg van de haven
naar het fort en het restaurant.
*****
De droge gracht rondom het binnenfort
met daarin de bomvrije gang die diende
om ook tijdens een beschieting
van het binnen-naar buitenfort
te kunnen en omgekeerd.
****
Afdalen in het fort.
***
Binnengang grenzend aan de gracht.
***
Zicht op de contrecarpmuur
in de droge gracht.
****
Wanneer je weer in de richting van het daglicht loopt sta je plotseling in de droge gracht. Deze loopt rond het hele binnenfort en is zo'n 250 meter lang. Hij diende als laatste verdedigingslinie in het geval van een landing op het eiland door vijandelijke troepen. De betonnen wanden en vloeren benadrukken hier het grimmige karakter van het fort. Je kunt je goed voorstellen dat deze gracht voor de aanvallers, onder het vuur van de in het binnenfort verschanste verdedigers, een lastig te nemen hindernis zou zijn.
**
Vanuit de droge gracht loop ik het binnenfort in via de 85 meter lange centrale gang, die dwars door het hoofdgebouw loopt en het in de lengte in tweeën deelt.
Deze gang voert ook onder de twee geschuts- torens door. In de vloer liggen nog de rails voor de karretjes die dienden om de zware granaten naar de kanonnen te vervoeren.
***
De cetrale gang in het hoofdgebouw.
****
Van die geschutstorens en de imposante 24 cm Krupp tweelingkanonnen is weinig méér over dan twee grote gaten in het zes meter dikke dak, waardoor nu het zonlicht het fort binnenstroomt.
Voor die tijd was dit een zeer zwaar kaliber kanonnen, dat ruimschoots voldoende was om elk oorlogsschip dat Amsterdam zou bedreigen uit het water te blazen.
De overblijfselen van de westelijke geschuttoren.
***
Naarmate je dieper in het fort doordringt wordt het steeds donkerder en geheimzinniger. Het geluid van vallende waterdruppels leidt me naar een grote ruimte waarin zich het centrale waterbassin bevindt. Hier werd via een ingenieus systeem het regenwater dat op het eiland viel verzameld om in de waterbehoefte van de bewoners te voorzien. Het gevoel in een onderaards grottenstelsel te zijn beland is nergens zo sterk als hier.
Het centrale waterreservoir.
***
Ramen open...
Wanneer met de kanonnen moest worden geoefend werden de bewoners van het drie kilometer verderop gelegen stadje Muiden van tevoren gewaarschuwd hun ramen open te zetten, om te voorkomen dat door de schokgolf de ruiten zouden breken.
****
http://islas.ruudbijlsma.nl/
Ik neem de weg rechtdoor die naar de ingang van het fort leidt. Hier moet je opnieuw kiezen. Je kunt een wandeling rond het hele eiland maken, of naar beneden afdalen, het eigenlijke fort in. Ik kies voor het laatste. Een paar stenen trappen leiden je een vreemde, geheimzinnige wereld binnen die aan een onderaards grottencomplex doet denken.
**
Het is leuk om zelf door de ongeveer tachtig schaars verlichte ruimtes in het fort te dwalen. Maar als je hier voor de eerste keer bent is het zeker aan te raden je aan te sluiten bij de gratis rondleiding (is bij de prijs van de overtocht inbegrepen), zodat je wat meer te weten komt over de geschiedenis van dit imposante bouwwerk.
**
De weg van de haven
naar het fort en het restaurant.
*****
De droge gracht rondom het binnenfort
met daarin de bomvrije gang die diende
om ook tijdens een beschieting
van het binnen-naar buitenfort
te kunnen en omgekeerd.
****
Afdalen in het fort.
***
Binnengang grenzend aan de gracht.
***
Zicht op de contrecarpmuur
in de droge gracht.
****
Wanneer je weer in de richting van het daglicht loopt sta je plotseling in de droge gracht. Deze loopt rond het hele binnenfort en is zo'n 250 meter lang. Hij diende als laatste verdedigingslinie in het geval van een landing op het eiland door vijandelijke troepen. De betonnen wanden en vloeren benadrukken hier het grimmige karakter van het fort. Je kunt je goed voorstellen dat deze gracht voor de aanvallers, onder het vuur van de in het binnenfort verschanste verdedigers, een lastig te nemen hindernis zou zijn.
**
Vanuit de droge gracht loop ik het binnenfort in via de 85 meter lange centrale gang, die dwars door het hoofdgebouw loopt en het in de lengte in tweeën deelt.
Deze gang voert ook onder de twee geschuts- torens door. In de vloer liggen nog de rails voor de karretjes die dienden om de zware granaten naar de kanonnen te vervoeren.
***
De cetrale gang in het hoofdgebouw.
****
Van die geschutstorens en de imposante 24 cm Krupp tweelingkanonnen is weinig méér over dan twee grote gaten in het zes meter dikke dak, waardoor nu het zonlicht het fort binnenstroomt.
Voor die tijd was dit een zeer zwaar kaliber kanonnen, dat ruimschoots voldoende was om elk oorlogsschip dat Amsterdam zou bedreigen uit het water te blazen.
De overblijfselen van de westelijke geschuttoren.
***
Naarmate je dieper in het fort doordringt wordt het steeds donkerder en geheimzinniger. Het geluid van vallende waterdruppels leidt me naar een grote ruimte waarin zich het centrale waterbassin bevindt. Hier werd via een ingenieus systeem het regenwater dat op het eiland viel verzameld om in de waterbehoefte van de bewoners te voorzien. Het gevoel in een onderaards grottenstelsel te zijn beland is nergens zo sterk als hier.
Het centrale waterreservoir.
***
Ramen open...
Wanneer met de kanonnen moest worden geoefend werden de bewoners van het drie kilometer verderop gelegen stadje Muiden van tevoren gewaarschuwd hun ramen open te zetten, om te voorkomen dat door de schokgolf de ruiten zouden breken.
****
http://islas.ruudbijlsma.nl/
als je je zelf niet helpt
een ander kan dat niet
een ander kan dat niet
-
majke - Lid geworden op: 01 jan 2005, 00:20
- Locatie: europa
Na nog wat ronddwalen door de duistere gangen laat ik mij door het daglicht terugleiden naar de buitenste ruimtes. Hier is goed te zien in hoe slechte staat het bouwwerk verkeert. De Stichting Pampus heeft plannen voor restauratie ontwikkeld, waarbij het overigens niet de bedoeling is dat het fort weer in de oorspronkelijke staat wordt hersteld. Afgezien van het feit dat dat financieel onhaalbaar zou zijn wil de Stichting juist het huidige karakter van fortruïne bewaren. Restauratie zal dan ook gericht zijn op het voorkomen van verder verval.
Ruimte aan de buitenzijden
waar de slechte staat van het
metselwerk
goed te zien is
***
Zicht op de gracht het lichtbaken.
het IJmeer en de skyline
van Amsterdam in de verte.
****
De centrale schoorsteen midden
op het dak van hoofgebouw.
***
Geschutstoren gezien vanaf de buitenzijde.
**
Een van de zeer weinige bomen
op Pampus
op de achtergrond de windturbines
op de dijk van Flevoland.
*******
Weer buiten gekomen besluit ik, alvorens met de veerboot naar Muiden terug te keren, het eiland helemaal rond te lopen. Dat vergt op Pampus nog geen kwartier. En dan is er tijd genoeg om te genieten van de fraaie uitzichten over het IJmeer, waar het op deze prachtige junidag wemelt van de bootjes. Amsterdam, met de in aanbouw zijnde nieuwbouwwijk IJburg, Almere en Muiden zijn duidelijk zichtbaar aan de horizon.
***
Bij de haven staat het enige kanon dat Pampus nog rijk is. Jammer genoeg hoort het hier eigenlijk helemaal niet thuis, want het is afkomstig van een Duitse mijnenveger die in 1917 ten noorden van het eiland Terschelling in een zware storm verging. Het 88 mm Krupp-kanon werd jaren later opgevist en aan de Stichting Pampus geschonken. Het is op 4 februari 2003 op het eiland geplaatst, nadat een granaat die nog in de loop vastzat was verwijderd.
De enige kanon dat het
forteiland rijk is
op de achtergrond
de veerboot naar Muiden.
***
Teruglopend naar de haven blijft één vraag mij bezighouden: waar is nu het radiobaken Pampus, een van de belangrijkste navigatiebakens voor het luchtverkeer rond de luchthaven Schiphol? Dit VOR/DME baken met codenaam PAM, dat uitzendt op een frequentie van 117.80 MHz is bekend bij elke Flight Simulator enthousiast in Nederland.
Wanneer ik fortwachter Nanette ernaar vraag vertelt ze dat je er op het eiland tevergeefs naar zult zoeken. Het baken PAM staat namelijk een paar kilometer zuidelijker op het vasteland, in een weiland tussen Muiden en Muiderberg. De naam is in dit geval dus wat misleidend.
Op de terugweg naar huis besluit ik via Muiderberg te fietsen om er een foto van te maken en daarmee deze ontdekkingstocht naar Pampus op gepaste wijze af te sluiten.
Nevigatiebaken voor de luchtvaart Pampus
(pam.117.80 mhz)gelegen tussen
Muiden en Muiderberg.
**************
http://islas.ruudbijlsma.nl/
Ruimte aan de buitenzijden
waar de slechte staat van het
metselwerk
goed te zien is
***
Zicht op de gracht het lichtbaken.
het IJmeer en de skyline
van Amsterdam in de verte.
****
De centrale schoorsteen midden
op het dak van hoofgebouw.
***
Geschutstoren gezien vanaf de buitenzijde.
**
Een van de zeer weinige bomen
op Pampus
op de achtergrond de windturbines
op de dijk van Flevoland.
*******
Weer buiten gekomen besluit ik, alvorens met de veerboot naar Muiden terug te keren, het eiland helemaal rond te lopen. Dat vergt op Pampus nog geen kwartier. En dan is er tijd genoeg om te genieten van de fraaie uitzichten over het IJmeer, waar het op deze prachtige junidag wemelt van de bootjes. Amsterdam, met de in aanbouw zijnde nieuwbouwwijk IJburg, Almere en Muiden zijn duidelijk zichtbaar aan de horizon.
***
Bij de haven staat het enige kanon dat Pampus nog rijk is. Jammer genoeg hoort het hier eigenlijk helemaal niet thuis, want het is afkomstig van een Duitse mijnenveger die in 1917 ten noorden van het eiland Terschelling in een zware storm verging. Het 88 mm Krupp-kanon werd jaren later opgevist en aan de Stichting Pampus geschonken. Het is op 4 februari 2003 op het eiland geplaatst, nadat een granaat die nog in de loop vastzat was verwijderd.
De enige kanon dat het
forteiland rijk is
op de achtergrond
de veerboot naar Muiden.
***
Teruglopend naar de haven blijft één vraag mij bezighouden: waar is nu het radiobaken Pampus, een van de belangrijkste navigatiebakens voor het luchtverkeer rond de luchthaven Schiphol? Dit VOR/DME baken met codenaam PAM, dat uitzendt op een frequentie van 117.80 MHz is bekend bij elke Flight Simulator enthousiast in Nederland.
Wanneer ik fortwachter Nanette ernaar vraag vertelt ze dat je er op het eiland tevergeefs naar zult zoeken. Het baken PAM staat namelijk een paar kilometer zuidelijker op het vasteland, in een weiland tussen Muiden en Muiderberg. De naam is in dit geval dus wat misleidend.
Op de terugweg naar huis besluit ik via Muiderberg te fietsen om er een foto van te maken en daarmee deze ontdekkingstocht naar Pampus op gepaste wijze af te sluiten.
Nevigatiebaken voor de luchtvaart Pampus
(pam.117.80 mhz)gelegen tussen
Muiden en Muiderberg.
**************
http://islas.ruudbijlsma.nl/
als je je zelf niet helpt
een ander kan dat niet
een ander kan dat niet
-
majke - Lid geworden op: 01 jan 2005, 00:20
- Locatie: europa
Schokland.
*********
Waar is het water?
**
Van alle op deze site beschreven eilanden is Schokland het enige dat de band met het water volledig verloren heeft. Al meer dan een halve eeuw ligt het als een vage, langgerekte verhoging in het vlakke land van de Noordoostpolder. Het ruisen van de zee heeft plaats gemaakt voor het ruisen van de bomen die langs de voormalige kustlijn zijn geplant. De woorden van de bekende Zuiderzeeballade "Waar is het water, waar is de haven?" vinden hier hun oorsprong.
**
Toch mag Schokland in dit overzicht van Nederlandse eilanden niet ontbreken. Want juist deze plek staat symbool voor de niet aflatende strijd van de mens tegen het water. Een strijd die in de prehistorie al begon en die hier, door de inpoldering, als nergens anders in Nederland zichtbaar is geworden. Het is om deze reden dat Schokland in 1995 werd opgenomen op de Werelderfgoedlijst van Unesco, als eerste Nederlandse monument.
**
De strijd tegen het water is dus geschiedenis. Vandaag de dag vormt, ironisch genoeg, niet langer het water maar juist het gebrek eraan de grootste bedreiging voor Schokland. Sinds de Noordoostpolder droogviel in 1942 is het eiland al zo'n twee meter ingeklonken, als gevolg van het feit dat het veen in de ondergrond verdroogt. Gevreesd wordt dat zonder ingrijpen het eiland binnen een eeuw helemaal in de bodem weggezonken zal zijn. In de afgelopen paar jaar is daarom een bedrag van vijf miljoen euro geïnvesteerd in maatregelen voor een beter beheer van de grondwaterstand om dit proces tot stilstand te brengen. Of dat gaat lukken zal de toekomst moeten uitwijzen.
**
Van eiland tot land.
***************
De teloorgang van Schokland als eiland heeft zich in een aantal fasen voltrokken. De eerste fase eindigde in 1859, toen de ruim zeshonderd bewoners noodgedwongen hun eeuwenlange strijd tegen het water moesten opgeven en op last van de autoriteiten werden geëvacueerd. Permanente bewoning van het eiland was, naar de mening van de Nederlandse regering, te gevaarlijk geworden.
De situatie was toen zo dat bij elke storm het eiland grotendeels onder water liep. De bewoners hadden zich moeten terugtrekken in drie op terpen gebouwde dorpjes: Middelbuurt, Zuidert en Emmeloord. Ze liepen via houten loopplanken van het ene dorp naar het andere, omdat het drassige land meestentijds onbegaanbaar was. Bij zeer zware stormen waren ze ook op de terpen niet veilig, zoals bleek in 1825 toen een orkaan het hele eiland overspoelde en 13 eilanders verdronken.
Het eiland werd niet helemaal verlaten in 1859. Er bleven een paar mensen op Schokland achter, zoals de havenmeester van Emmeloord, die tevens de misthoorn moest bedienen. En op de Zuidpunt woonde een lichtwachter, om het vuurbaken voor de scheepvaart op de druk bevaren Zuiderzee te onderhouden.
Om te voorkomen dat er na de ontruiming bewoners zouden terugkeren moesten vrijwel alle opstallen worden afgebroken. Sommige bewoners namen hun huis mee om het op hun nieuwe woonplaats weer op te bouwen. Dat verklaart waarom Schokland vandaag de dag zo leeg is. Alleen de kerk van Middelbuurt, de 'hoofdplaats' van het eiland, mocht blijven staan, en die staat er nu nog. Van het oude Emmeloord zijn de woning van de havenmeester en het misthoornhuisje overgebleven.
Na de ontruiming werd Schokland niet helemaal aan zijn lot overgelaten. Omdat het eiland fungeerde als een 'golfbreker' voor de kust van het vasteland bleef men de hoogst noodzakelijke onderhoudswerkzaamheden aan de zeeweringen uitvoeren. Hiervoor werden seizoenarbeiders ingezet die tijdelijk op het eiland woonden en in de kerk van Middelbuurt werden ondergebracht. De voltooiing van de Afsluitdijk in 1932 luidde het eind van deze periode in. De Zuiderzee werd IJsselmeer, de woeste zee was getemd en vormde geen bedreiging meer voor het verlaten eiland.
Schokland -
enkele cijfers
Lengte 4 km,
breedte 0,1 - 0,5 km, oppervlakte ca. 1,5 km²,
inwoners: 8.
De volgende fase in de 'inkapseling' van Schokland begon in 1940, toen de dijk van de Noordoostpolder werd gesloten. Deze polder was een onderdeel van de omvangrijke Zuiderzeewerken, een door politicus en waterbouwkundige Cornelis Lely ontwikkeld project om een groot deel van de toenmalige Zuiderzee in te polderen (zie ook de Wieringen pagina). Vanaf nu lag Schokland binnen de dijk van een afgesloten binnenmeer. De vuurtorens hadden geen functie meer en de laatste lichtwachter verliet Schokland in 1940.
Op 9 september 1942, midden in de Tweede Wereldoorlog, viel de Noordoostpolder officieel droog en was Schokland daadwerkelijk een onderdeel van het vasteland geworden. Daarmee was de situatie zoals die was vóór het jaar 1000, toen de Zuiderzee nog niet bestond, min of meer hersteld. Zo was de strijd tegen het water uiteindelijk toch door de mens gewonnen!
***
.
Schokland in de Digitale Maquette van
Nederland van Terra Desk
de kijkrichting is 360°
dus je kijkt vanaf de Zuidpunt
op de voorgrond recht naar het Noorden
De virtuele hoogte ca.1000 m
*****
http://islas.ruudbijlsma.nl/sl_nl.htm
*********
Waar is het water?
**
Van alle op deze site beschreven eilanden is Schokland het enige dat de band met het water volledig verloren heeft. Al meer dan een halve eeuw ligt het als een vage, langgerekte verhoging in het vlakke land van de Noordoostpolder. Het ruisen van de zee heeft plaats gemaakt voor het ruisen van de bomen die langs de voormalige kustlijn zijn geplant. De woorden van de bekende Zuiderzeeballade "Waar is het water, waar is de haven?" vinden hier hun oorsprong.
**
Toch mag Schokland in dit overzicht van Nederlandse eilanden niet ontbreken. Want juist deze plek staat symbool voor de niet aflatende strijd van de mens tegen het water. Een strijd die in de prehistorie al begon en die hier, door de inpoldering, als nergens anders in Nederland zichtbaar is geworden. Het is om deze reden dat Schokland in 1995 werd opgenomen op de Werelderfgoedlijst van Unesco, als eerste Nederlandse monument.
**
De strijd tegen het water is dus geschiedenis. Vandaag de dag vormt, ironisch genoeg, niet langer het water maar juist het gebrek eraan de grootste bedreiging voor Schokland. Sinds de Noordoostpolder droogviel in 1942 is het eiland al zo'n twee meter ingeklonken, als gevolg van het feit dat het veen in de ondergrond verdroogt. Gevreesd wordt dat zonder ingrijpen het eiland binnen een eeuw helemaal in de bodem weggezonken zal zijn. In de afgelopen paar jaar is daarom een bedrag van vijf miljoen euro geïnvesteerd in maatregelen voor een beter beheer van de grondwaterstand om dit proces tot stilstand te brengen. Of dat gaat lukken zal de toekomst moeten uitwijzen.
**
Van eiland tot land.
***************
De teloorgang van Schokland als eiland heeft zich in een aantal fasen voltrokken. De eerste fase eindigde in 1859, toen de ruim zeshonderd bewoners noodgedwongen hun eeuwenlange strijd tegen het water moesten opgeven en op last van de autoriteiten werden geëvacueerd. Permanente bewoning van het eiland was, naar de mening van de Nederlandse regering, te gevaarlijk geworden.
De situatie was toen zo dat bij elke storm het eiland grotendeels onder water liep. De bewoners hadden zich moeten terugtrekken in drie op terpen gebouwde dorpjes: Middelbuurt, Zuidert en Emmeloord. Ze liepen via houten loopplanken van het ene dorp naar het andere, omdat het drassige land meestentijds onbegaanbaar was. Bij zeer zware stormen waren ze ook op de terpen niet veilig, zoals bleek in 1825 toen een orkaan het hele eiland overspoelde en 13 eilanders verdronken.
Het eiland werd niet helemaal verlaten in 1859. Er bleven een paar mensen op Schokland achter, zoals de havenmeester van Emmeloord, die tevens de misthoorn moest bedienen. En op de Zuidpunt woonde een lichtwachter, om het vuurbaken voor de scheepvaart op de druk bevaren Zuiderzee te onderhouden.
Om te voorkomen dat er na de ontruiming bewoners zouden terugkeren moesten vrijwel alle opstallen worden afgebroken. Sommige bewoners namen hun huis mee om het op hun nieuwe woonplaats weer op te bouwen. Dat verklaart waarom Schokland vandaag de dag zo leeg is. Alleen de kerk van Middelbuurt, de 'hoofdplaats' van het eiland, mocht blijven staan, en die staat er nu nog. Van het oude Emmeloord zijn de woning van de havenmeester en het misthoornhuisje overgebleven.
Na de ontruiming werd Schokland niet helemaal aan zijn lot overgelaten. Omdat het eiland fungeerde als een 'golfbreker' voor de kust van het vasteland bleef men de hoogst noodzakelijke onderhoudswerkzaamheden aan de zeeweringen uitvoeren. Hiervoor werden seizoenarbeiders ingezet die tijdelijk op het eiland woonden en in de kerk van Middelbuurt werden ondergebracht. De voltooiing van de Afsluitdijk in 1932 luidde het eind van deze periode in. De Zuiderzee werd IJsselmeer, de woeste zee was getemd en vormde geen bedreiging meer voor het verlaten eiland.
Schokland -
enkele cijfers
Lengte 4 km,
breedte 0,1 - 0,5 km, oppervlakte ca. 1,5 km²,
inwoners: 8.
De volgende fase in de 'inkapseling' van Schokland begon in 1940, toen de dijk van de Noordoostpolder werd gesloten. Deze polder was een onderdeel van de omvangrijke Zuiderzeewerken, een door politicus en waterbouwkundige Cornelis Lely ontwikkeld project om een groot deel van de toenmalige Zuiderzee in te polderen (zie ook de Wieringen pagina). Vanaf nu lag Schokland binnen de dijk van een afgesloten binnenmeer. De vuurtorens hadden geen functie meer en de laatste lichtwachter verliet Schokland in 1940.
Op 9 september 1942, midden in de Tweede Wereldoorlog, viel de Noordoostpolder officieel droog en was Schokland daadwerkelijk een onderdeel van het vasteland geworden. Daarmee was de situatie zoals die was vóór het jaar 1000, toen de Zuiderzee nog niet bestond, min of meer hersteld. Zo was de strijd tegen het water uiteindelijk toch door de mens gewonnen!
***
. Schokland in de Digitale Maquette van
Nederland van Terra Desk
de kijkrichting is 360°
dus je kijkt vanaf de Zuidpunt
op de voorgrond recht naar het Noorden
De virtuele hoogte ca.1000 m
*****
http://islas.ruudbijlsma.nl/sl_nl.htm
als je je zelf niet helpt
een ander kan dat niet
een ander kan dat niet
-
majke - Lid geworden op: 01 jan 2005, 00:20
- Locatie: europa
Een rondwandeling op Schokland
****
De eerste aanblik van Schokland vanuit de verte valt een beetje tegen. Het ziet eruit als een langgerekte groep bomen in het polderlandschap. Ik had verwacht dat het opvallender aanwezig zou zijn, dramatischer misschien. Dichterbij komend via de Schokkerringweg, de autoweg die het voormalige eiland dwars doormidden deelt, is het hoogteverschil met het omringende polderland echter duidelijk merkbaar.
**
Komende vanaf de autosnelweg A6 sla je hier rechtsaf naar het Museum Schokland, op de plaats van het vroegere dorpje Middelbuurt. Het oude kerkje van Middelbuurt, fraai gerestaureerd, maakt thans deel uit van het museum. Dit is het startpunt van mijn wandeling rond het eiland, een route van ongeveer tien kilometer in de vorm van een acht.
**
Zicht op het kerkje van middelbuurt
vanuit het zuiden.
****
Ik loop vanaf Middelbuurt eerst langs de oostkust naar het zuiden richting Zuidpunt. Het is hier niet zo makkelijk je voor te stellen dat eens aan je linkerhand de zee golfde, daarvoor is het hoogteverschil met de vroegere zeebodem te gering. Het is nauwelijks een meter of twee, maar je moet wel bedenken dat dit een van de laagste delen van het eiland is. Bovendien is, sinds de polder droogviel, het hele eiland door inklinking nog eens gemiddeld tussen de een en twee meter ingezakt
***
Na een kwartiertje wandelen vanaf Middelbuurt kom ik aan bij Zuiderbuurt of Zuidert. Alleen de terp is er nog van over. Al in 1854, vijf jaar vóór de algehele ontruiming van Schokland, werd Zuidert verlaten. Door de vele overstromingen was het leven er onmogelijk geworden. Een van de zestien houten huisjes waaruit het dorpje ooit bestond is op de terp nagebouwd. Verder is er een gerestaureerde waterput te zien.
***
Terp van het voormalige buurtschap Zuidert
de replica van het huisje
dient als schuilhut.
****
Ik wandel verder langs de oostkust in de richting van Zuidpunt. Hier stond in de veertiende eeuw al een kerkje dat sindsdien een aantal malen werd uitgebreid. In 1717 was deze kerk dusdanig in verval geraakt dat hij buiten gebruik gesteld moest worden en tijdens de eerder genoemde storm van 1825 werd hij goeddeels verwoest. Tot de ontruiming van het eiland bleven de kelders van de kerk echter in gebruik als begraafplaats. De fundamenten zijn onlangs gerestaureerd.
In 1940, 81 jaar na de evacuatie van Schokland, volgde een tweede ontruiming. In de zomer van dat jaar werden namelijk de overblijfselen van de hier begraven eilanders opgegraven en overgebracht naar de Universiteit van Amsterdam voor antropologisch onderzoek. Omdat de 'Schokkers' zich door hun isolement nauwelijks hadden vermengd met andere bevolkingsgroepen dacht men hierdoor een beter beeld te krijgen van de oorspronkelijke bevolking van ons land. Boze tongen beweren dat het onderzoek de nazistische rassentheorie moest ondersteunen. Hoe dan ook, resultaten zijn er nooit gepubliceerd.
***
De gerestaureede fundamenten van de Kerk
op de zuidpunt gezien vanaf de uitkijktoren
op de achtergrond de Noordoostpolder.
****
De opgegraven resten bleven meer dan een halve eeuw bewaard in het archief van de Universiteit van Amsterdam. Maar op 7 mei 2003 keerden deze 'Schokkers' uiteindelijk toch nog terug naar hun eiland. Tijdens een plechtigheid die namens de Nederlandse regering door staatssecretaris Van Leeuwen werd bijgewoond werden de resten bijgezet in de gerestaureerde grafkelders van het kerkje waar ze ooit vandaan gekomen waren.
***
Elk voordeel...
***
Lichtwachter op de Zuidpunt was een eenzame post. Zeker tijdens strenge winters was hij niet te benijden. Een voordeel was dat hij het licht niet brandende hoefde te houden als de zee was dichtgevroren. Nadeel was dat hij dan ook geen salaris kreeg!
**
Vlakbij de kerk is het eveneens gerestaureerde fundament van een ronde vuurtoren die hier eens stond te zien. Langs de Zuidpunt van Schokland liep namelijk een belangrijke en druk bevaren scheepvaartroute. Nieuw is de stalen uitkijktoren die een stukje verderop staat. Vanaf die toren heb je een fraai uitzicht over het eiland. En als je naar het zuiden kijkt kun je, achter de dijk, het water zien van het Ketelmeer, het enige wat er nu nog over is van de eens zo woeste Zuiderzee.
**
Inmiddels heb ik de Zuidpunt gerond en loop nu langs de westkust naar het noorden. Dit was de zeezijde van het eiland die altijd het meest te lijden had van weer en wind. Vandaar dat de dorpjes allemaal aan de oostkust, de landzijde dus, gebouwd zijn. Veel zal het echter niet hebben uitgemaakt, aangezien de afstand tussen oost- en westkust slechts een paar honderd meter bedraagt.
**
http://islas.ruudbijlsma.nl/
****
De eerste aanblik van Schokland vanuit de verte valt een beetje tegen. Het ziet eruit als een langgerekte groep bomen in het polderlandschap. Ik had verwacht dat het opvallender aanwezig zou zijn, dramatischer misschien. Dichterbij komend via de Schokkerringweg, de autoweg die het voormalige eiland dwars doormidden deelt, is het hoogteverschil met het omringende polderland echter duidelijk merkbaar.
**
Komende vanaf de autosnelweg A6 sla je hier rechtsaf naar het Museum Schokland, op de plaats van het vroegere dorpje Middelbuurt. Het oude kerkje van Middelbuurt, fraai gerestaureerd, maakt thans deel uit van het museum. Dit is het startpunt van mijn wandeling rond het eiland, een route van ongeveer tien kilometer in de vorm van een acht.
**
Zicht op het kerkje van middelbuurt
vanuit het zuiden.
****
Ik loop vanaf Middelbuurt eerst langs de oostkust naar het zuiden richting Zuidpunt. Het is hier niet zo makkelijk je voor te stellen dat eens aan je linkerhand de zee golfde, daarvoor is het hoogteverschil met de vroegere zeebodem te gering. Het is nauwelijks een meter of twee, maar je moet wel bedenken dat dit een van de laagste delen van het eiland is. Bovendien is, sinds de polder droogviel, het hele eiland door inklinking nog eens gemiddeld tussen de een en twee meter ingezakt
***
Na een kwartiertje wandelen vanaf Middelbuurt kom ik aan bij Zuiderbuurt of Zuidert. Alleen de terp is er nog van over. Al in 1854, vijf jaar vóór de algehele ontruiming van Schokland, werd Zuidert verlaten. Door de vele overstromingen was het leven er onmogelijk geworden. Een van de zestien houten huisjes waaruit het dorpje ooit bestond is op de terp nagebouwd. Verder is er een gerestaureerde waterput te zien.
***
Terp van het voormalige buurtschap Zuidert
de replica van het huisje
dient als schuilhut.
****
Ik wandel verder langs de oostkust in de richting van Zuidpunt. Hier stond in de veertiende eeuw al een kerkje dat sindsdien een aantal malen werd uitgebreid. In 1717 was deze kerk dusdanig in verval geraakt dat hij buiten gebruik gesteld moest worden en tijdens de eerder genoemde storm van 1825 werd hij goeddeels verwoest. Tot de ontruiming van het eiland bleven de kelders van de kerk echter in gebruik als begraafplaats. De fundamenten zijn onlangs gerestaureerd.
In 1940, 81 jaar na de evacuatie van Schokland, volgde een tweede ontruiming. In de zomer van dat jaar werden namelijk de overblijfselen van de hier begraven eilanders opgegraven en overgebracht naar de Universiteit van Amsterdam voor antropologisch onderzoek. Omdat de 'Schokkers' zich door hun isolement nauwelijks hadden vermengd met andere bevolkingsgroepen dacht men hierdoor een beter beeld te krijgen van de oorspronkelijke bevolking van ons land. Boze tongen beweren dat het onderzoek de nazistische rassentheorie moest ondersteunen. Hoe dan ook, resultaten zijn er nooit gepubliceerd.
***
De gerestaureede fundamenten van de Kerk
op de zuidpunt gezien vanaf de uitkijktoren
op de achtergrond de Noordoostpolder.
****
De opgegraven resten bleven meer dan een halve eeuw bewaard in het archief van de Universiteit van Amsterdam. Maar op 7 mei 2003 keerden deze 'Schokkers' uiteindelijk toch nog terug naar hun eiland. Tijdens een plechtigheid die namens de Nederlandse regering door staatssecretaris Van Leeuwen werd bijgewoond werden de resten bijgezet in de gerestaureerde grafkelders van het kerkje waar ze ooit vandaan gekomen waren.
***
Elk voordeel...
***
Lichtwachter op de Zuidpunt was een eenzame post. Zeker tijdens strenge winters was hij niet te benijden. Een voordeel was dat hij het licht niet brandende hoefde te houden als de zee was dichtgevroren. Nadeel was dat hij dan ook geen salaris kreeg!
**
Vlakbij de kerk is het eveneens gerestaureerde fundament van een ronde vuurtoren die hier eens stond te zien. Langs de Zuidpunt van Schokland liep namelijk een belangrijke en druk bevaren scheepvaartroute. Nieuw is de stalen uitkijktoren die een stukje verderop staat. Vanaf die toren heb je een fraai uitzicht over het eiland. En als je naar het zuiden kijkt kun je, achter de dijk, het water zien van het Ketelmeer, het enige wat er nu nog over is van de eens zo woeste Zuiderzee.
**
Inmiddels heb ik de Zuidpunt gerond en loop nu langs de westkust naar het noorden. Dit was de zeezijde van het eiland die altijd het meest te lijden had van weer en wind. Vandaar dat de dorpjes allemaal aan de oostkust, de landzijde dus, gebouwd zijn. Veel zal het echter niet hebben uitgemaakt, aangezien de afstand tussen oost- en westkust slechts een paar honderd meter bedraagt.
**
http://islas.ruudbijlsma.nl/
als je je zelf niet helpt
een ander kan dat niet
een ander kan dat niet
-
majke - Lid geworden op: 01 jan 2005, 00:20
- Locatie: europa
Het verharde (fiets)pad daalt hier af naar de voormalige zeebodem, maar gelukkig is er een alternatief zandpad dat op het niveau van het eiland de kustlijn blijft volgen. Schokland is hier op zijn breedst, ongeveer een halve kilometer, en er wordt hier aan kleinschalige akkerbouw gedaan. De velden liggen er, op deze julidag, prachtig gekleurd bij.
***
Zicht op het Eiland
vanaf de Zuidpunt.
***
Roggeveld nabij de Zuidpunt.
***
Zicht op het Museum Schokland
Middelbuurt
van uit het Westen.
****
Gedurende mijn wandeling rond het zuidelijk deel van Schokland, ook wel Ens genoemd, dient het kerkje van Middelbuurt mij tot oriëntatiepunt. Het is de hele tijd duidelijk zichtbaar. Wanneer ik al wandelend langs de westkust weer ongeveer ter hoogte van dat kerkje gekomen ben steek ik het eiland dwars over langs een pad tussen de velden door. Tijd voor koffie met appelgebak in het restaurant van het museum, waar foto's aan de muur hangen van koningin Beatrix en van prins Willem Alexander en prinses Máxima, genomen tijdens hun bezoeken aan Schokland.
**
Alvorens ik begin aan mijn expeditie naar het noordelijk deel van Schokland werp ik eerst nog een blik op het kerkje van Middelbuurt. Het dateert uit 1834 en heeft, tot de evacuatie van het eiland in 1859, dus maar een kwart eeuw als bedehuis dienst kunnen doen. Karakteristiek is de gerestaureerde houten zeewering aan de achterzijde; je hoort hier bij wijze van spreken de golven nog tegen de palen slaan.
**
Het Kerkje van Milledbuurt
met gerestaureerde houten Zeewering.
***
Voor het tweede deel van mijn wandeling steek ik de Schokkerringweg over en loop weer langs de oostkust, nu naar het noorden. Het landschap is hier anders; ik zie vooral enigszins glooiende weilanden met koeien erin. Het eiland is hier veel smaller en de bomen die de westkust markeren zijn vlakbij. Maar wat hetzelfde is als in het zuiden is de sereniteit en het gevoel van herinnering aan alles wat zich hier heeft afgespeeld op dit eiland.
**
onderweg naar de Noordpunt
het smalste gedeelte van Sochokland.
****
Een informatiebord langs het pad markeert de plek van de vroegere scheidingssloot tussen het zuidelijk deel van het eiland, Ens geheten, en het noordelijk deel, Emmeloord. Het was een strikte scheiding; niet alleen geografisch maar ook op sociaal, religieus en bestuurlijk gebied. Ens was protestant, Emmeloord katholiek. Er werden in het noorden en het zuiden verschillende dialecten gesproken. En Emmeloord werd bestuurd vanuit Amsterdam, terwijl Ens bij Overijssel hoorde. Pas in 1795 werden beide delen samengevoegd tot één gemeente Schokland. Van de scheiding, op de plaats waar ooit een rivierarm van de IJssel moet hebben gelegen, is nu niet veel méér te zien dan een vage inzinking in het landschap.
**
Boerderij ter hoogte van de vroegere
scheidingssloot tussen Ens en Emmeloord.
*******
De 'Schokker dans'
Wanneer de Schokkers elkaar tegenkwamen op de smalle loopplanken tussen de dorpen moesten ze elkaar bij het middel beetpakken en een halve slag ronddraaien om elkaar te kunnen passeren. Ze noemden dat zelf de 'Schokker dans'. Uiteraard vooral populair bij de jonge Schokker mannen; als ze onderweg een aardig meisje tegenkwamen draaiden ze graag een paar keer extra in het rond!
*******
http://islas.ruudbijlsma.nl/
***
Zicht op het Eiland
vanaf de Zuidpunt.
***
Roggeveld nabij de Zuidpunt.
***
Zicht op het Museum Schokland
Middelbuurt
van uit het Westen.
****
Gedurende mijn wandeling rond het zuidelijk deel van Schokland, ook wel Ens genoemd, dient het kerkje van Middelbuurt mij tot oriëntatiepunt. Het is de hele tijd duidelijk zichtbaar. Wanneer ik al wandelend langs de westkust weer ongeveer ter hoogte van dat kerkje gekomen ben steek ik het eiland dwars over langs een pad tussen de velden door. Tijd voor koffie met appelgebak in het restaurant van het museum, waar foto's aan de muur hangen van koningin Beatrix en van prins Willem Alexander en prinses Máxima, genomen tijdens hun bezoeken aan Schokland.
**
Alvorens ik begin aan mijn expeditie naar het noordelijk deel van Schokland werp ik eerst nog een blik op het kerkje van Middelbuurt. Het dateert uit 1834 en heeft, tot de evacuatie van het eiland in 1859, dus maar een kwart eeuw als bedehuis dienst kunnen doen. Karakteristiek is de gerestaureerde houten zeewering aan de achterzijde; je hoort hier bij wijze van spreken de golven nog tegen de palen slaan.
**
Het Kerkje van Milledbuurt
met gerestaureerde houten Zeewering.
***
Voor het tweede deel van mijn wandeling steek ik de Schokkerringweg over en loop weer langs de oostkust, nu naar het noorden. Het landschap is hier anders; ik zie vooral enigszins glooiende weilanden met koeien erin. Het eiland is hier veel smaller en de bomen die de westkust markeren zijn vlakbij. Maar wat hetzelfde is als in het zuiden is de sereniteit en het gevoel van herinnering aan alles wat zich hier heeft afgespeeld op dit eiland.
**
onderweg naar de Noordpunt
het smalste gedeelte van Sochokland.
****
Een informatiebord langs het pad markeert de plek van de vroegere scheidingssloot tussen het zuidelijk deel van het eiland, Ens geheten, en het noordelijk deel, Emmeloord. Het was een strikte scheiding; niet alleen geografisch maar ook op sociaal, religieus en bestuurlijk gebied. Ens was protestant, Emmeloord katholiek. Er werden in het noorden en het zuiden verschillende dialecten gesproken. En Emmeloord werd bestuurd vanuit Amsterdam, terwijl Ens bij Overijssel hoorde. Pas in 1795 werden beide delen samengevoegd tot één gemeente Schokland. Van de scheiding, op de plaats waar ooit een rivierarm van de IJssel moet hebben gelegen, is nu niet veel méér te zien dan een vage inzinking in het landschap.
**
Boerderij ter hoogte van de vroegere
scheidingssloot tussen Ens en Emmeloord.
*******
De 'Schokker dans'
Wanneer de Schokkers elkaar tegenkwamen op de smalle loopplanken tussen de dorpen moesten ze elkaar bij het middel beetpakken en een halve slag ronddraaien om elkaar te kunnen passeren. Ze noemden dat zelf de 'Schokker dans'. Uiteraard vooral populair bij de jonge Schokker mannen; als ze onderweg een aardig meisje tegenkwamen draaiden ze graag een paar keer extra in het rond!
*******
http://islas.ruudbijlsma.nl/
als je je zelf niet helpt
een ander kan dat niet
een ander kan dat niet
-
majke - Lid geworden op: 01 jan 2005, 00:20
- Locatie: europa
Ik steek nog een autoweg over die het eiland dwars doorsnijdt en ben nu vlak bij het voormalige Emmeloord, het meest bizarre stukje van het hedendaagse Schokland. Hier was namelijk de haven van het eiland, en die haven is er nog steeds alleen.... er is geen water meer! Meerpalen, beschoeiingen, steigers en havenhoofden, het is er allemaal nog, keurig geconserveerd, een perfect beeld van zinloosheid. Maar op het diepste punt van de haven is een plasje water blijven staan, als een verstilde verwijzing naar de tijden dat je hier "altijd horen kon: We gaan aan boord!", woorden uit de overbekende Zuiderzeeballade die werden geschreven in 1959 door Willy van Hemert.
Op de met gras begroeide bodem van de havenkom grazen een paar paarden. Dat moeten dus wel zeepaardjes zijn! Tussen de havenhoofden, waar de lichtbakens nog op staan, kijk je uit op de weidse akkers van de Noordoostpolder. Hier keken ooit de vrouwen van Schokland hun mannen en zoons na als ze weer zee kozen, in angstige onzekerheid of ze ooit terug zouden keren. Nergens anders op het eiland is de sfeer van lang vervlogen tijden zo sterk voelbaar als hier, op deze plaats.
***
Zeeepaardjes op de bodem
van de havenkom van
Emmeloord.
****
Het misthoornhuisje aan de haven
van Emmeloord
de misthoorn stond boven op het dak.
****
Slechts een plasje water herinnert
aan tijden dat hier de schepen
het zeegat uittrokken.
****
Noordelijk havenhoofd van de
Schoklandse haven.
****
Het kost moeite om je los te maken van deze merkwaardige plek, die een onuitwisbare indruk achterlaat. Daardoor is de terugtocht naar Middelbuurt weinig spectaculair, al is de omweg die ik maak door de Gesteentetuin zeer zeker de moeite waard. Een aangename wandelroute voert langs allerlei Scandinavische gesteenten die tijdens de laatste IJstijd door de gletsjers hier zijn achtergelaten en die na het droogvallen van de Noordoostpolder in de zeebodem zijn gevonden.
De weg terug naar Middelbuurt loopt door het Schokkerbos, dat langs de westkust van Schokland op de vroegere zeebodem is aangeplant. Van het eiland is hier niets meer te zien. Het bos is weelderig groen en vochtig, alsof er iets van de vroegere zee is blijven hangen.
Na een klein half uur wandelen ben ik terug bij mijn uitgangspunt, het museum en het kerkje van Middelbuurt. Ik verlaat Schokland zoals ik gekomen ben, per auto. Ik ben daarmee weer helemaal in het heden, na een bijzondere tocht die mij voor een paar uur naar vervlogen tijden heeft teruggevoerd.
***
Terug naar het Kerkje van Middelbuurt.
**************
http://islas.ruudbijlsma.nl/
Op de met gras begroeide bodem van de havenkom grazen een paar paarden. Dat moeten dus wel zeepaardjes zijn! Tussen de havenhoofden, waar de lichtbakens nog op staan, kijk je uit op de weidse akkers van de Noordoostpolder. Hier keken ooit de vrouwen van Schokland hun mannen en zoons na als ze weer zee kozen, in angstige onzekerheid of ze ooit terug zouden keren. Nergens anders op het eiland is de sfeer van lang vervlogen tijden zo sterk voelbaar als hier, op deze plaats.
***
Zeeepaardjes op de bodem
van de havenkom van
Emmeloord.
****
Het misthoornhuisje aan de haven
van Emmeloord
de misthoorn stond boven op het dak.
****
Slechts een plasje water herinnert
aan tijden dat hier de schepen
het zeegat uittrokken.
****
Noordelijk havenhoofd van de
Schoklandse haven.
****
Het kost moeite om je los te maken van deze merkwaardige plek, die een onuitwisbare indruk achterlaat. Daardoor is de terugtocht naar Middelbuurt weinig spectaculair, al is de omweg die ik maak door de Gesteentetuin zeer zeker de moeite waard. Een aangename wandelroute voert langs allerlei Scandinavische gesteenten die tijdens de laatste IJstijd door de gletsjers hier zijn achtergelaten en die na het droogvallen van de Noordoostpolder in de zeebodem zijn gevonden.
De weg terug naar Middelbuurt loopt door het Schokkerbos, dat langs de westkust van Schokland op de vroegere zeebodem is aangeplant. Van het eiland is hier niets meer te zien. Het bos is weelderig groen en vochtig, alsof er iets van de vroegere zee is blijven hangen.
Na een klein half uur wandelen ben ik terug bij mijn uitgangspunt, het museum en het kerkje van Middelbuurt. Ik verlaat Schokland zoals ik gekomen ben, per auto. Ik ben daarmee weer helemaal in het heden, na een bijzondere tocht die mij voor een paar uur naar vervlogen tijden heeft teruggevoerd.
***
Terug naar het Kerkje van Middelbuurt.
**************
http://islas.ruudbijlsma.nl/
als je je zelf niet helpt
een ander kan dat niet
een ander kan dat niet