Spinsels van Alterego

[Robol]

[Norman12]

Alter , maak die reisjes alleen in de liedjes

Want A is de beste plaats voor elke A
.

[ria]

[Alterego1]

[Alterego1]

In Antwerpen (én omgeving) wordt sinds decennia jaarlijks de “Verloren Maandag” gehandhaafd. In het kielzog van de feestdagen wordt de kilte van januari eensgezind op volkse wijze opgevangen met een eenvoudig culinair ritueel. Tot op heden staat niet vast wat hiertoe aanleiding gaf, maar het is een feit dat op deze bijzondere dag elke Antwerpenaar zich te goed doet aan geurig, smakelijk WORSTENBROOD!

Reeds geruime tijd vindt dit gebruik, op initiatief van ondernemende middenstanders, ook buiten “’t Stad” méér en méér navolging. Op “Verloren Maandag” beheerst in heel de provincie Antwerpen het worstenbrood de etalages van alle bakkerswinkels en verbruikzalen. Deze specialiteit die uitstekend past bij kil winterweer mag overal op massale bijval rekenen. Zeker als je hem opwarmt.

Voor de vervaardiging van dit bijzondere lekkers (te genieten als tussendoortje, doch ook als volwaardige maaltijd) werken ambachtelijke bakkers en beenhouwers nauw samen: traditie dient gerespecteerd te worden. Het beste gehakt wordt verwerkt in een luchtige deegkorst, om duimen en vingers af te likken. Dat zo’n kwaliteitsproduct ook de horeca-uitbaters niet koud laat, spreekt voor zich: op “ Verloren Maandag” verwennen zij, naar aloude gewoonte, hun vaste (en vaak ook minder vaste) klanten met worstenbrood. En voor wie meer van zoet houdt, zijn er heerlijke appelbollen.

Iedereen in het Antwerpse is vertrouwd met deze traditie. Niemand staat erbij stil en iedereen geniet gewoon. Toch is het interessant om even na te gaan waar dit gebruik eigenlijk vandaan komt. Waarom worstenbrood? Waarom worstenbrood op die specifieke maandag? En waarom wordt die maandag alom “Verloren Maandag” genoemd?

De ware toedracht van dit mysterie, blijft voorlopig een raadsel. Historische archieven en overlevering bieden diverse antwoorden op onze vragen, toch is de exacte herkomst van het worstenbrood en “Verloren Maandag” tot op heden niet bekend. Wel kunnen we, op basis van bekende feiten, u hierbij de meest waarschijnlijke opties duiden.


In de Middeleeuwen (15de eeuw) legden de ambtenaren op de eerste maandag na Driekoningen hun eed af. Die plechtigheid werd gevolgd door een feest. Om dat feest voor de stad betaalbaar te houden, kregen de ambtenaren een goedkoop vleesbroodje te eten. Aangezien de ambtenaren de rest van die dag niet meer werkten, werd die specifieke dag al gauw “Verloren Maandag” gedoopt.

Een variant op dit verhaal wil dat de in vroegere tijden erg machtige gilden rond het begin van de 18de eeuw hun nieuwjaarsfeest organiseerden op “Verloren Maandag”. Een ganse dag werd er gevierd, en kwamen de ambachtslui niet aan werken toe.

Verder is er in oude geschriften sprake van een “verzworen maandag”: een Lorreinse akte uit 1231 verhaalt over de “lundi parjure”, de dag waarop sommige ambtenaren hun eed aflegden. Deze aanduiding bleef echter niet beperkt tot de maandag na de eerste zondag na Driekoningen. Er wordt immers ook gesproken over de “verzworen maandag van Pasen“ of de “verzworen maandag van Kerstmis“. In Antwerpen wordt hiervan gewag gemaakt in een kerkrekening d.d. 1431, en later ook in een stadsrekening uit 1513. De eerste “Verloren Maandag” komen we tegen in 1730, te Leuven. Ook hierbij zou het gaan om een dag die “verloren” was: er werd niet gewerkt, omwille van de feestelijkheden ter gelegenheid van de eedaflegging der ambtenaren.

Ook het voorlezen van gildenboeken, met daarin de rechten en plichten der ambachtslui, zou tot een “Verloren Maandag” geleid hebben. Hierna, zo wordt gesteld, zou de patroon zijn gildenleden immers op een borrel vergast hebben. Dit gebruik was naar verluidt vooral in Antwerpen in zwang. In andere gemeenten gingen gildenleden van deur tot deur de nieuwjaarswensen aanbieden, in naam van hun patroon. Het lijkt vrij veilig te veronderstellen dat ook dit aanleiding gaf tot herbergbezoek en werkverzuim. In andere gewesten gelden voor soortgelijke dagen andere benamingen: “weversmaandag” in de Westhoek, “koppermaandag” in Nederland. “Kopperen” had namelijk de betekenis: “zich tegoed doen aan spijs en drank”.

Verondersteld wordt dat het voornoemde georganiseerde herbergbezoek de herbergiers op ideeën bracht. Zo zouden zij nagestreefd hebben hun klanten zo lang mogelijk in hun zaak te houden, dit onder meer door te zorgen voor een hapje. En mocht dat lekkers bovendien de dorst aanwakkeren, dan zou dat mooi meegenomen zijn! In samenwerking met slagers en bakkers trakteerden de herbergiers hun klanten dan ook op gebraden vlees en versgebakken brood. Om dit alles economisch verantwoord te houden, werd geopteerd voor goedkope, vette vleessoorten, bij voorkeur worst. Om het vet van dit vlees enigszins op te slorpen, werden de worsten verpakt in deeg, en zo opgediend. De herbergbezoekers aten de worst, en het van vet doordrongen brood werd, aan de hond gegeven…

Andere bronnen verwijzen dan weer naar de Antwerpse haven. Traditioneel mochten de havenarbeiders op de maandag na de eerste zondag na Driekoningen op kosten van de natiebazen… drinken! Daarbij werd hen iets warms te eten aangeboden, samengesteld uit ‘onverkoopbaar’ vlees, en brood. Dat “verloren brood“ zou dan aan de oorsprong liggen van de specifieke naam van die dag.


Het eten van écht worstenbrood, zoals wij dat nu kennen, zou pas opgekomen zijn rond 1880, en dan nog slechts sporadisch. Een eerste spoor wordt aangetroffen in het boek van Edward Poffé: “ Plezante mannen in een plezante stad”. Pas na de Tweede Wereldoorlog zorgde het worstenbrood bij de bakker voor een grote toeloop op “ Verloren Maandag”. Tot op heden werd deze lekkere traditie gehandhaafd, alhoewel worstenbrood nu het ganse jaar door vlot verkrijgbaar is.

In de zestiger jaren was in het Antwerpse een worstenbroodmaaltijd gebruikelijk op “Verloren Maandag”. Later werd in herbergen worstenbrood gratis aangeboden, om de dorst op peil te houden. Nog later zouden ook heel wat bedrijven mee gaan doen: op “Verloren Maandag” werd het lunchpakket, al dan niet op kosten van de baas, door één of meerdere worstenbroden vervangen.

Wat ook de oorsprong van de term “ Verloren Maandag” en van het worstenbrood mag zijn, feit is dat in gans de stad Antwerpen, en vér daarbuiten, op deze bijzondere dag worstenbrood een belangrijke plaats op het menu inneemt, en dit zowel thuis en op het werk, als in de betere verbruikslokalen.

Bovendien zijn er sfeervolle alternatieven: wie géén klassiek worstenbrood lust, kan een meer exotische variant uitproberen. Naast worstenbrood met dubbele worst, is er zo bijvoorbeeld ook worstenbrood met andere vleessoorten, met witloof, enz. Verder zijn er ook de bekende appelbollen, die op “Verloren Maandag” een uitweg bieden voor wie zoeter gebekt is.

[ria]

Toen wij het lekkere worstenbrood en de appelbol aan het verorberen
waren, kwam een nieuwsgierig paartje binnengluren.
Ken jij ze misschien? Ze doen mij aan iemand denken, "altijd te saam,"
zijn ze
ria

[Norman12]

.
Beste Alter ,

Van een mooie blog gepikt en ik deel ze met jou

[ria]

Lieve Alter en Rankje,
jullie doen mij teveel eer aan,
en doen mij

Toch ben ik heel blij dat mensen er van kunnen genieten.
Ik sukkel een beetje met mijn "moteurke" en ben daarom
minder aan de pc, dus ook minder creaties.
Gisteren gaan wandelen aan het kasteel De Mik, zonnig maar koud,
leverde weer mooie beelden op.

Veel dank en groetjes,
ria

[Alterego1]

Ik zie dat ik hier nog heel wat mensen moet danken
voor hun bezoek en/of achtergelaten woordjes en
illustraties in mijn topic.
Bij deze wil ik iedereen daarvoor hier dan ook
van harte(weliswaar wat laattijdig)begroeten voor
de aanwezigheid en blijken van appreciatie.

Met dank,

Alterego

[Bomi]

-
-

Beste Alter,


Even aan het rondneuzen, wat bijlezen en plaatjes bekijken.

Het plaatje wat je plaatste met het nieuwe jaar over drinken
van alcohol is een juweeltje. Taferelen die ik in mijn jeugd vaak
hoorde beschrijven door mijn vader en grootvader. Stad van
de jenever, kan niet anders.

" Verloren Maandag " uitgebreid onderzocht en graag gelezen.

Je ijssterretje heel knap verwoord, alleen denk ik bij mezelf
dat onze kleinkinderen dat niet meer kennen, centrale
verwarming he!

Groetjes

bomi.

p.s. Wij hebben hier een " Vette Dinsdag " De dinsdag die volgt
na de 1ste zondag van de kermis. De stad loopt dan vol, uitgebreide
markt en de kermis vollen bak tot een gat in de nacht.

[Alterego1]

Bomi,

Ik ben zeer vereerd met uw bezoek,en het doet
mij echt plezier te vernemen dat je met wat ik
presenteer akkoord kunt gaan.
We doen ons best om de topic een beetje aangenaam
te houden.
Zo doe jij dat ook op jouw topic waar ik steeds geniet
van je mooie illustraties en dito teksten.
Jij hebt véél moois in je topic dat iedereen boeit.

Hartelijk dank voor je bezoek.

Groetjes van ons beiden,

Bosrankje en Alterego

[Alterego1]

[bo'ke]

Alter,

Ik kom je in mijn en rap's naam danken
voor de knus gemaakte creatie mbt Lichtmis
en jou en rankje veel plezier verder wensen in het
boeiend pc gebeuren in woord, klank en beeld.


Nog een fijne avond wens ik jou
met een vriendelijke groet
bo'ke

[_Nele_]

Alterego,

dank je met een gedicht van GG

wat verlangen we naar de lente..

dank je voor de pannekoeken

genegen

Nele

[Alterego1]

Bo'ke en Nele,

Met graagte het bezoek aan mijn topic waargenomen,
hopelijk mag ik jullie nog wel eens zien wederkomen.

We doen ons best,en het leven doet de rest.

Van harte bedankt voor het bezoek.

Groetjes van ons beiden,

Bosrankje en Alterego