Haarbal

De diagnose "haarbal" wordt bij konijnen meestal snel gesteld. Gelukkig verdiepen steeds meer dierenartsen zich in de werking van het darmstelsel van het konijn, en concluderen dat dit een foute benaming is. Een konijn heeft geen haarbal zoals bij katten enz. voorkomt. Het obstakel in de maag bij een konijn bestaat uit voedsel met haar. Dit obstakel ontstaat alleen, als de werking van het darmstelsel te traag is. Dus niet de "haarbal" is het probleem, maar de te trage werking van de darmen is het probleem. De diagnose "haarbal" zou gewijzigd moeten worden in de diagnose "problemen in de maag vanwege een te traag werkend darmstelsel".

Als een konijn te weinig hooi en groenvoer eet, krijgt het te weinig vezels naar binnen. De vezels zorgen voor een optimale beweging van de darmen. Deze beweging zorgt ervoor dat het voedsel doorgevoerd wordt. Als de beweging van de darmen te traag is, blijft het voedsel te lang in de maag. Het konijn krijgt hierdoor een vol gevoel, waardoor het minder gaat eten. Omdat het minder gaat eten, bewegen de darmen zich nog trager. Het lichaam onttrekt vocht aan de maag, en de maag droogt uit. Vervolgens droogt het voedsel uit en wordt een vastklonterende massa, die niet meer weg kan. Nu is er een verstopping ontstaan.

Hoe werkt het allemaal?

Bij de normale gang van zaken houdt de maag het voedsel korte tijd vast. Hier worden nu de slechte bacteriën vernietigd. Daarna gaat het voedsel door de dunne darm, waar voedingsstoffen in het lichaam worden opgenomen.

Op het punt waar de dunne darm in de dikke darm overgaat zit een grote zak, dat is de blindedarm. Hier worden de verteerbare vezels, en andere delen van het voedsel die moeten gisten, achtergelaten. Verschillende micro-organismen breken deze voedseldelen in de blindedarm af, en veranderen die in voedingsstoffen, zoals vetzuren, aminozuren en vitaminen.

Deze rijke voedingsstoffen worden dan weer uitgescheiden in de vorm van "blindedarmkeutels" (sommige mensen noemen ze "nachtkeutels") die direct vanuit de anus door het konijn worden opgegeten en weer worden verteerd.

Als de darmen te traag werken, het voedsel te lang in de maag blijft en een vol gevoel veroorzaakt, gaat het konijn steeds minder eten en drinken en stopt op een gegeven moment helemaal. De darmen gaan daardoor steeds minder bewegen tot ze bijna stilvallen. Het konijn drinkt niet maar het lichaam heeft toch vocht nodig, en onttrekt dit vocht aan de maag, en aan de voedseldelen die zich in de blindedarm bevinden. Nu is een vicieuze cirkel ontstaan. Hoe langer het konijn niet eet, hoe uitgedroogder en meer samengeklonterd de inhoud van maag en blindedarm wordt en hoe minder het konijn zin heeft om te eten omdat hij zich vol voelt.

Als daarbij voedsel gegeven wordt dat teveel eiwitten en zetmeel bevat, kan het effect uiteindelijk rampzalig zijn. Voedsel met teveel eiwitten en/of zetmeel kunnen de pH in de blindedarmkeutels veranderen, en op die manier ook de soorten micro-organismen die daar groeien. Het delicate evenwicht wordt verstoord, en bacteriën zoals Clostridium spp krijgen de kans zich te ontwikkelen en iota toxinen te produceren, wat kan uitmonden in de dood van het konijn.

Dus waar komt het haar vandaan?

Konijnen hebben altijd wat haar in de maaginhoud. Ze wassen zichzelf voortdurend en slikken het haar in. Bij katten en fretten is een "echte haarbal" samengesteld uit bijna 100% haar. Maar bij konijnen zit het haar in een massa tezamen met gegeten voedsel. Bij een goede darmwerking komt het haar tegelijk met de keutels weer naar buiten. Maar als deze massa uitdroogt, blijven de grove delen over (waaronder het haar). De vochtige maaginhoud wordt langzaam een massieve, stevig vastklevende massa.

Bij het betasten voelt de maaginhoud deegachtig en stevig aan. Röntgenfoto’s tonen een massieve massa in de maag, vaak met een kenmerkende krans haar er omheen.

Bij elkaar genomen ontstaat deze toestand dus niet omdat er haar in de maag zit, maar omdat er al een te trage darmwerking was, die ervoor zorgde dat de inhoud van de maag en blindedarm kon gaan samenklonteren. Als dit onderliggende probleem niet aangepakt wordt, zal deze toestand zich steeds herhalen.

Hoe gedragen konijnen zich als er sprake is van een massa in de maag of de blindedarm?
Ze stoppen plotseling met eten, of ze gaan steeds minder eten. De keutels worden kleiner en kleiner, en op een gegeven moment komt er niets meer. Vaak blijven deze konijnen wel langer dan een week levendig en opgewekt. Ze willen nog steeds kranten knagen, of aan meubilair of plinten. Maar ze weigeren hun eten.

Sommige konijnen hebben periodes van zachte, puddingachtige keutels voordat ze helemaal stoppen met eten. Uiteindelijk kunnen de konijnen heel erg ziek worden en sterven als er niets aan hun toestand gedaan wordt. 24 Uur is het absolute maximum dat het stelsel van een konijn zonder voedsel kan. Daarna treedt leverbeschadiging op door de slechte bacteriën die zich ontwikkelen en is het konijn eigenlijk ten dode opgeschreven.

Hoe behandel je een massa in de maag die veroorzaakt is door een slecht werkend darmstelsel?

Het is belangrijk dat alle redenen die dit probleem zouden kunnen veroorzaken worden onderzocht.

De dierenarts kan dus een röntgenfoto maken en ander laboratorium onderzoek verrichten. Zonder röntgenfoto is het onmogelijk precies te weten wat er aan de hand is, met alleen betasten lukt dat niet. Omdat de massa steeds meer samenklontert door het uitdrogen van de maag, moet het konijn vocht toegediend krijgen, zowel onder de huid als via een slangetje naar het darmstelsel. Dit vocht moet tegelijk gegeven worden met vezelrijke en vochtige voeding, door middel van een spuitje of een buisje. Op deze manier kan de massa zoveel mogelijk zacht en vochtig gehouden worden.

THUISBEHANDELING / ZELFMEDICATIE:

Beginnende verstopping: De keutels worden kleiner en kleiner. Het is belangrijk dat het konijn met een beginnende verstopping veel vochtige vezels te eten krijgt. Dus veel hooi en vochtig gemaakt groenvoer. Let op dat je konijn goed blijft drinken, anders moet het extra vocht gegeven worden. Brokjes kunnen beter achterwege gelaten worden, of zeer minimaal gegeven worden. Geef 3x daags een enzym dat helpt het voedsel af te breken. Hiervoor kun je sap gebruiken van een verse(!!) ananas, dus NOOIT sap uit pak of blik o.d. Dit sap uit blik of pak bevat de benodigde enzymen niet meer, en kan zelfs voor grotere problemen zorgen. Of je kunt Prozyme gebruiken, te koop in de Webwinkel. Prozyme is gemaakt van extract van ananasstelen.

Geef je ananassap dan kan dat maar kort bewaard worden dus moet elke keer vers geperst worden. Of je kunt een grotere hoeveelheid maken en dit als ijsblokjes invriezen. Je kunt dan elke keer een ijsblokje ontdooien als je sap nodig hebt.

Het is zinvol om een laxeermiddel te gaan geven, overleg de frequentie en de dosering met je dierenarts. Voor een korte periode kan paraffine gegeven worden, dit vinden konijnen over het algemeen helemaal niet lekker. Moet er gedurende langere tijd laxeermiddel gegeven worden (dagenlang) dan is het beter te kiezen voor een kattenlaxeermiddel, zoals Laxatract, Tractonorm, Cat-a-lax, etc. Deze laxeermiddelen zijn milder en kunnen langere tijd gegeven worden.

Geef elke dag een probiotica, om de darmflora te helpen in evenwicht te blijven. Hiervoor kun je Protexin gebruiken, bij dierenarts te koop, of Aciforce van Vogel, bij drogist te koop. Of je kunt Bio-lapis gebruiken, dit product is in geval van verstopping zelfs aan te bevelen. Bio-lapis is te koop bij De Konijnenstichting, www.konijnenstichting.nl

Het kan zinvol zijn ook dagelijks een antigasmiddel te geven, omdat bij verstopping vaak gas optreedt. Zie voor de middelen het artikel GAS.

Verder zal de dierenarts het konijn medicijnen geven om de darmen te stimuleren weer te gaan bewegen, in de meeste gevallen het middel Primperid.

Totale verstopping: Er komen geen keutels meer. Vaak willen konijnen met een totale verstopping niet meer eten, en zullen gedwangvoerd moeten worden. De voeding die met een spuitje gegeven moet worden kan gemaakt worden van geweekte en gepureerde groene biks eventueel gemengd met gepureerde groene bladgroente. Inplaats van gewoon water om mee te mengen kan beter een elektrolytische oplossing gebruikt worden (bij dierenarts te koop, bijv. O.R. ACE Oral rehydration salts of Feline Rehydration Support van Waltham). Verder kan de dierenarts het konijn medicijnen geven om de darmen te stimuleren weer te gaan bewegen, in de meeste gevallen het middel Prepulsid, of in combinatie met Primperid, maar soms is dit bij totale verstopping riskant.

Wil het konijn niet drinken dan zal het handmatig vocht gegeven moeten worden, en vaak is het nodig door de dierenarts regelmatig onderhuids vocht te laten geven.

Geef tegelijk met het dwangvoer een paar maal per dag een enzym dat helpt het voedsel af te breken.

Als het voeren niet lukt adviseer ik je om even naar www.vrijkonijn.nl gaan. Klik op 'stichting VrijKonijn'. Klik op zoekmachine (links onder). Typ in de zoekmachine "dwangvoeren". Op de pagina die dan opent klik je op 2: Konijn in handdoek. Je krijgt nu uitleg over het dwangvoeren en je ziet dan hoe je een konijn dat niet meewerkt in kunt pakken in een handdoek. De meeste konijnen worden op die manier erg gewillig. De foto's zijn heel erg duidelijk. Belangrijk is dat de handdoek strak genoeg zit zodat het konijn zich niet kan losworstelen, maar niet zo strak om de nek dat het dier het benauwd krijgt.

Als er weer keutels komen, ook al zijn ze erg klein, dan kun je gaan dwangvoeren met Supreme Science Recovery. Dit dwangvoer is speciaal voor konijnen ontwikkeld en is via de dierenarts te verkrijgen. Het bevat 20% vezels, verder zijn elektrolieten en probiotica toegevoegd.

Het is zelden nodig om antibiotica te gebruiken, vaak zorgen deze zelfs voor een verdere verstoring van het al zo geteisterde darmstelsel.

Het is belangrijk om te weten dat geen enkele soort enzyme (ananas, papaya o.d.) het haar zelf kan afbreken. Het breekt het voedsel af, waardoor de verstopping kleiner wordt en de kans groter wordt, dat de blokkade doorgevoerd kan worden. Nathouden van de maag/blindedarm inhoud en proberen de darmen aan de gang te krijgen is waar je je op moet concentreren.

Meer dan 50% van de konijnen die gevaar lopen op een verstopping kunnen zichzelf redden als ze veel groente en hooi te eten krijgen. De meeste konijnen die last hadden van een massa in de maag kregen altijd alleen maar droogvoer te eten, en kregen weinig of geen groenvoer en hooi.

ANDERE OORZAKEN VAN VERSTOPPING

Andere oorzaken van stoornissen in het darmstelsel kunnen zijn gehele of gedeeltelijke blokkade van de darm door onbekend materiaal (vaak stukjes tapijt), of verklevingen na operaties, darmparasieten, vergiftigingen (bijv. lood) en andere ziekten van het systeem. Het is belangrijk je konijn goed door je dierenarts te laten onderzoeken om precies te weten wat er aan de hand is en de behandeling hierop af te stemmen.

Dus hoe voorkom je die toestand?

Eigenlijk is het niet zo moeilijk. Het darmstelsel van het konijn werkt alleen maar goed, als de voeding uit veel onverteerbare vezels bestaat. Dit kun je gemakkelijk geven in de vorm van hooi, veel hooi.

Hooi moet 24 uur per dag gegeven worden. Op deze manier zal je dier nooit honger lijden en krijgt het altijd volop vocht en vezels. Nog een belangrijke onderdeel van de voeding is verse bladgroente. Donkergroene bladgroenten geven niet alleen goede vezels, maar ook veel vocht (zowel als andere goede bestanddelen), en het vocht helpt de boel in beweging te blijven.

Het is beter een konijn per dag minstens drie verschillende soorten groenvoer te geven. Elke soort groenvoer heeft een ander vochtgehalte, en een andere smaak.

Voorbeelden zijn:

paardebloemblad, boerenkool, mosterdblaadjes, romeinse sla, andijvie, wortelgroen, peterselie etc.

Konijnen mogen zoveel groenvoer als ze willen, zo lang ze goed hooi blijven eten. Bij een nieuw konijn, waarvan je de achtergrond niet kent, of bij een jong konijntje van fokker of dierenzaak is het beter eerst een paar weken hooi te geven en dan langzamerhand één voor één een soort groenvoer er bij te gaan geven. Op deze manier is het onwaarschijnlijk dat je konijn darmproblemen krijgt. Soms zal een konijn een "reactie"krijgen op een bepaalde soort groenvoer en zachte keutels produceren. Dan is het een kwestie van die soort groente niet meer te geven. (zie hiervoor ook groenvoer )

Andere groente en fruit kan ook gegeven worden, zoals:

appelen, peren, perziken, bessen, broccoli, papaya, mango, kiwi, tomaten, meloen, sinaasappelen etc. Was al het verse voer net zo grondig als wanneer je het zelf moet eten. Geef nooit peulvruchten zoals erwten en bonen, of granen. Schoon water moet er altijd zijn in een fles of een zware bak. Controleer elke dag of er goed water uit het flesje komt. Je zult merken dat je konijn veel minder water zal drinken als hij veel groenvoer krijgt dan als hij alleen maar droogvoer krijgt.

Zorg ervoor dat je konijn voldoende lichaamsbeweging krijgt, een paar uur per dag. Een konijn moet regelmatig geborsteld worden, in de rui-tijd misschien tweemaal per dag. Hier is heel goed een rubberen borstel met korte punten, in de dierenzaak te koop, voor te gebruiken. Ook een metalen vlooienkammetje is heel goed om de losse ondervacht te verwijderen. Losse plukken haar kun je zachtjes met de hand uittrekken.

Voor huis(tuin)konijnen is het droogvoer het minst belangrijke onderdeel van de voeding. Dit geconcentreerde voer is oorspronkelijk ontwikkeld voor productiekonijnen (vlees, vacht) en voor proefkonijnen. Het zit vol calorieën en vitaminen en mineralen.

Konijnen waar niet mee gefokt wordt hebben deze extra calorieën niet nodig en produceren de meeste vitaminen zelf in de blindedarmkeutels, als ze voeding krijgen met veel hooi en verse groenten. Konijnen die weinig droogvoer krijgen en veel groenvoer en hooi hebben zelden een vertraagde darmwerking, en hebben nooit een tekort aan vitaminen. Extra vitaminen geven is daarom zeer overbodig.

 

Bron: met dank aan Konijnen.nl