Losliggend verkeersbord op de weg: is de overheid aansprakelijk?

Juridisch advies

< Vorige	Archief	Volgende >

Er bereiken ons heel wat vragen betreffende de aansprakelijkheid van de overheid ten tijde van een schadegeval op de weg. Zo zorgen bijvoorbeeld bepaalde voorwerpen op de weg geregeld voor een ongeval. De vraag die een bestuurder zich in dergelijke omstandigheden stelt, is of hij de overheid hiervoor aansprakelijk kan stellen? Hoe beoordeelt de rechter dit in de praktijk?

Artikel 1384, lid 1 van ons Burgerlijk Wetboek

Dit artikel zegt: "men is aansprakelijk niet alleen voor de schade welke men veroorzaakt door zijn eigen daad, maar ook voor die welke veroorzaakt wordt door de daad van personen voor wie men moet instaan, of van zaken die men onder zijn bewaring heeft".

Om beroep te kunnen doen op dit artikel is het noodzakelijk dat de aangesprokene de bewaarder is van de zaak, dat deze zaak aangetast is door een gebrek waardoor aan een derde schade wordt veroorzaakt.

De bewaarder is meestal de persoon die in feite, voor eigen rekening, van de zaak gebruik maakt. Hij heeft er bovendien de macht, bewaking en leiding over.

Concreet wil dit zeggen dat elkeen aansprakelijk is voor schade veroorzaakt door zaken die hij onder zijn bewaring heeft. Dit houdt in dat niet het eigendomsrecht over deze zaak doorslaggevend is, maar wel het feitelijke gebruik van de zaak, met een recht van leiding en toezicht. Niet alleen particulieren onderling kunnen elkaar schade toebrengen, maar ook de overheid. Ook zij zal aansprakelijk kunnen gesteld worden voor de schade die zij toebracht aan een particulier.

Artikel 1384, lid 1 van het Burgerlijk Wetboek is dus het uitgangspunt indien men de overheid aansprakelijk wenst te stellen voor opgelopen schade die op basis van bovenstaande voorbeelden kan ontstaan, doch de vraag rijst hoe de rechter dit wetsprincipe toepast in de praktijk? Een paar voorbeelden volgen om een antwoord te geven op deze vraag.

Een losliggend verkeersbord op de autosnelweg: Overheid aansprakelijk?

Greet rijdt met haar wagen over de autosnelweg. Er was heel wat wind en op een bepaald moment slaat "iets" tegen het raam van haar voertuig. Achteraf bleek het een stuk van een verkeersbord te zijn! Haar voorruit is helemaal stuk en ze kan dus niet meer rijden. Greet is genoodzaakt om de wagen te laten wegtakelen, maar vooreerst doet zij beroep op de politie die haar schade opneemt. De totale kostprijs van de schade die Greet hier opliep bedraagt 1.600 EUR. Zij vindt dat haar geen enkele fout treft voor deze schade en zij stelt de Overheid (hier het Vlaamse Gewest) aansprakelijk op basis van ons bovenstaand artikel 1384, lid 1 van het Burgerlijk Wetboek.

Zoals al werd aangehaald bepaalt dit artikel dat iemand aansprakelijk is voor de schade veroorzaakt door een zaak die hij onder zijn bewaring heeft. Het gaat hier dan om een vermoeden van aansprakelijkheid door een gebrek in de zaak. In deze zaak is het Vlaams Gewest de bewaarder van de zaak, maar zij betwist echter aansprakelijk te zijn op basis van bovenvermeld artikel. De rechter meent echter dat een zaak gebrekkig is indien ze een abnormaal kenmerk vertoont. Het gaat hier dan om een kenmerk dat de zaak ongeschikt maakt voor het normaal gebruik volgens haar bestemming en dat schade doet ontstaan aan een derde.

Indien Greet aantoont dat haar schade het gevolg is van een gebrek in de zaak (hier de autosnelweg), dan kan de tegenpartij zich niet van haar aansprakelijkheid onttrekken door aan te tonen dat zij geen fout heeft gemaakt. Het gaat hier om een vermoeden dat enkel kan weerlegd worden indien de bewaarder van de zaak het bewijs kan leveren dat de schade ontstond, niet door een gebrek aan de zaak, maar door een "vreemde oorzaak" (dit kan bijvoorbeeld toeval of overmacht zijn, of de fout van een derde of de fout van het slachtoffer zelf).

De rechter moet nagaan of het gebrek aan de zaak "abnormaal" is of niet. Hij zal met andere woorden nagaan of de weg nog beantwoordt aan zijn "normale en veilige structuur". De rechter meent in deze zaak dat de aanwezigheid van een stuk verkeersbord op de autosnelweg ervoor zorgt dat deze rijbaan niet meer beantwoordt aan een veilige en normale structuur. Hij meent dat de aanwezigheid van dit stuk verkeersbord wel een abnormaal kenmerk uitmaakt van deze weg, waardoor deze niet meer geschikt is voor een normaal gebruik volgens zijn bestemming. Een autobestuurder moet zich volgens de rechter niet verwachten op de aanwezigheid van een stuk verkeersbord op een autosnelweg!

Verder stelt de rechter ook dat het niet nodig is dat het gebrek intrinsiek is aan de zaak of er een blijvend element van uitmaakt. Bovendien probeert de verwerende partij (hier dus het Vlaams Gewest) aan te halen hoe het komt dat dit verkeersbord op de autosnelweg terecht kwam, wat volgens de rechter helemaal niets terzake doet! Hij meent dat dit totaal irrelevant is bij de beoordeling betreffende de aansprakelijkheid door het loutere feit dat een bewaarder van een gebrekkige zaak aansprakelijk is van zodra bewezen is dat de schade zich niet zou hebben voorgedaan zonder het gebrek aan de zaak. De bewaarder van de gebrekkige zaak blijft aansprakelijk zelfs indien het gebrek ontstond buiten zijn toedoen.

Ontstond het gebrek door de fout van een derde, dan nog blijft de bewaarder van de gebrekkige zaak instaan voor de schadevergoeding. Het Vlaamse Gewest kan alleen aan haar aansprakelijkheid ontkomen indien ze kan aantonen dat de schade van Greet een vreemde oorzaak heeft. Het Vlaamse Gewest kan dit echter niet aantonen!

Op grond van al deze elementen concludeert de rechter dat het Vlaamse Gewest (als bewaarster van een gebrekkige zaak) aansprakelijk is voor de schade die Greet opliep.

De overheid moet instaan voor een volledige terugbetaling van de schade die Greet opliep ten gevolgde van dit ongeval!

Vrijdag 11 Februari 2011