Twee dagen voor de zonnewende lijkt de maan na opkomst in het oosten heel erg groot: de maanillusie.

De maan en de zon zijn als twee kinderen die op een wip spelen: als de ene beneden is, is de andere boven. Op 21 juni staat de zon in het noordelijk halfrond op haar hoogste positie, en kunnen we de maan net na opkomst de horizon in de verte als het ware zien omhelzen. Maar wie deze avond naar de opkomende maan in het oosten kijkt, zal ervan versteld staan hoe groot deze volle maan wel is. Dit verschijnsel wordt de maanillusie genoemd en is al sinds duizenden jaren bekend bij amateur-astronomen, maar een afdoende verklaring is er nog niet. Ooit dacht men dat de atmosfeer bij de horizon de maan zou vergroten, zoals een lens dat doet. Maar opnames met camera’s van de maan alleen toonden een ‘normaal’ maanformaat. Enkel mensen zien de maan zo groot.

Waarschijnlijk is het verschijnsel niets anders dan een optische illusie, net zoals de Ponzo-illusie, genoemd naar de Italiaanse psycholoog Mario Ponzo die ze in 1913 ontdekte. Twee identieke horizontale lijnen staan getekend op twee naar boven en naar elkaar toelopende lijnen. De bovenste lijn lijkt langer dan de onderste. Als we naar de maan kijken als die zich net boven de horizon bevindt, spelen huizen, kerktorens, en bomen de rol van Ponzo’s schuin naar boven lopende lijnen. De tussenliggende objecten doen onze hersenen dan geloven dat de maan groter is dan in werkelijkheid het geval is.

Maar piloten die zich met hun vliegtuig kilometers boven de grond bevinden, zien de maan ook veel groter dan ze is, en dit zonder dat er zich vóór hen huizen of bomen bevinden. Hier ligt de verklaring mogelijk in de perceptie die wij hebben van de ons omringende lucht, als een platte koepel waarbij we dingen boven ons vaak dichterbij aanvoelen dan dingen ver aan de horizon. Wie de maanillusie live wil meemaken, moet vanavond om half elf naar de horizon in het oosten kijken.

 
In samenwerking met Eos magazine